Muhofaza qilish

l-jadval
O‘zbekiton Respublikasi yer fondi
№
1986
1987
1988 
1989
1990
1
Shudgor qilinadigan 
yerlar
4276, 6 4353,0 4367, 4 4248, 1 4176,5
2
Ko‘p yillik 
o‘simliklar
322
329,0
337, 1
351,6
366,8
3
Bekor yotgan yerlar
50, 5
54,4
52,5
60,4
62, 1
4
0 ‘tloq va yaylovlar 23560,1 23477,2 23516,3 23506,3 23475, 0
5
Tomorqalar
239,3
249,5
257,0
399,2
451,3
6
0 ‘rmonlar
1405,0 1431,2 2021,9 1404, 9 1410, 1
7
Tayyorlanayotgan
yerlar
136, 1
145,7
1380,0
101,6
103,7
8
0 ‘zbekiston
Respublikasi
maydoni
44884 44884, 4 44884,4 
*
44884,4 44884, 4
Tuproq sho‘rlanishi
Tuproq sho‘rlanishi - sug‘orma dehqonchilikda rivojlanishni 
chegaralaydigan sabablardan biri hisoblanadi. Masalan: Iroqda 
sug‘oriladigan maydonlaming 50% ga yaqini, Amerikada esa 27 % 
dan ortiqroq maydon sho‘rlangan. Tuproq sho‘rlanishi agrobiotsenoz 
(sun’iy) va biotsenozlar (tabiiy) hosildorligini to‘satdan cheklab 
qo‘yadi, organizmlaming tur tarkibi va ekotizimlarning xilma- 
xilligini kamaytiradi va hududlami cho‘lanishiga olib keladi.
Sho‘rlanish Qoraqalpog‘iston, Buxoro, Sirdaryo, Qashqadaryo, 
Xorazm vohalaridagi yerlami zararlagan. Asoslanmagan holda 
yerlami o ‘zlashtirish, suv taqchilligi va Orol dengizi suvining 
kamayishi hisobiga 1991-yildan e’tiboran, 0 ‘zbekistonda ko‘plab 
yerlami o ‘zlashtirish to‘xtatildi..
Tuproq eroziyasi
Tuproqnnig hosildorligiga salbiy ta’sir qiladigan omillar:
- shamol eroziyasi (deflyatsiya);
- suv eroziyasi. 1-rasm.
116

---

Deflyatsiya. Shamol ta’sirida 
mayda 
tuproq 
bo‘lakchalari 
uchib ketadi va tuproqda qum 
miqdori 
oshadi. 
Deflyatsiya 
ta’sirida tuproqda gumus miqdori 
kamayadi va agroximik, suvning 
fizik xossalari yomonlashadi.
Deflyatsiyaga 
uchragan 
yerlar 
Farg‘ona, 
Surxondaryo, 
Qashqadaryo, Buxoro viloyatlarida uchraydi. Ayniqsa, sezilarli 
darajada deflyatsiya Orol dengizi qurishi hisobiga Qoraqalpog‘iston 
Respublikasida uchraydi. Orol dengizining qurigan tubidan chang, 
qum, tuz kabilar 0 ‘zbekistonning yuzlab kilometr masofalariga 
tarqalmoqda (1-rasm).