Muhofaza qilish

etilgan. Grek
Nurota tog‘lari shimolida Jizzax
vitoyatining Forish tumanida joylashgan.
130

---

yonoqzor
yong‘g‘oi va
qimmatli
genofondni saqlash,
Severtsov qo‘yini
muhofeza qilish
Maydoni - 17752 ga, shundan 2529 gasi
o'rmon bilan qoplangan. Hudud relefi 400
m dan 2100 m gacha dengiz sathidan
balandda. Hayvonot olami 246 turdan
iborat.
7,
Kitob
geologik
1978- yil
palentalogik-
stratigrafik
obycktlarni
muhofaza qilish va
o‘rganish
Kitob tumanida joylashgan, maydoni -5 3 7 8
ga, Bu yeming geologik tarbmi
o'rganuvchi yagona qo'riqxona. Florasi 500
turdan ortiq, faunasi tarkibi 21 tur sut
emizuvchilar, 120 tur qushlardan iborat.
8.
Surxon
tog‘
o‘rmon
1987-yil buyurtma
asosida tashkil
topgan. Ko'hitang
tizmasi
ekotizimlarini
saqlash
Maydoni - 23802,3 ga, 800 tur 
simliklar, 
290 tur qushbr, 37 tur sut emizuvchilar
uchraydi Asosan burama shohli echki, tog4
qo'yi, Old Osiyo qoplani muhofaza qilinadi.
Milliy va tabiat bog‘ iari
1.
Zomin
milliy boi
1976- yilda noyob
tog‘ archa eko­
tizimlarini saqlash,
tiklash
Umumiy maydoni - 24110 ga, 5 0 
%
 i
o'rmonzor, Rekreatsiya va bufer
mintaqalardan iborat
2.
Ugom-
Chotqol
tabiiy
milliy
bog‘i
1990-yil. Etalon
tabiiy majmualari
va genefondni
saqlash
Umumiy maydoni - 574480 ga. Toshkent
viloyatida harbiy Tyanshan larmoqlarida
joylashgan. Vazifasiga ko‘ra-faol
rekreatsiya, boshqaruvchi rekreatsiya,
qo‘riqxona mintaqalariga ajratitean
Tabiat yodgorliklari
1.
Vardanzi
1975-yilda noyob
saksovul
o‘rmonlan, hayvon
va o ‘simliklami
saqlash maqsadida
1991- yilda tabiat
yodgorligi maqomi
berildi
Buxoro viloyatida jcylashgan, maydoni -
300 
bo
‘lib, qadimiy 
Vardanzi stiahaming ;
noyob uchastkasini 
qamrab 
olgan.
2.
Yozyovon
choMidagi
tabiat
yodgorlik-
lari
Farg'ona vodiy-
sining tekislik
qismidagi tabiiy
majmualar, kam-
yob, turi yo‘qolib
borayotgan hayvon
va o‘simliklarni
saqlash uchun
tashkil etilgan
Naman^n viloyatida Mingbuloq tumanida
1000 g
3
 maydonni, Farg'ona viloyati
Yozyovon tumanida 1843 ja, qocshni
tumanda 142.5 ga ni egaflaydi.
Qo‘riqxonalar atrof-muhitni muhofaza qilish ishida alohida 
ahamiyatga ega bo‘lib, landshaftlami, tabiat yodgorliklarini, o‘simlik 
va hayvonot dunyosini, tuproqlami muhofaza qilishda, ulami
131

---

ilmiy jihatdan o‘rganishda, ko‘paytirishda, o‘simlik va hayvonlar 
naslini saqlashda alohida rol o ‘ynaydi. Qo‘riqxonalaming tabiatni 
muhofaza qilishdagi vazifalarini quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin 
(1-2-3-sxema).
6. Biror o‘lka va tabiat mintaqasining xarakterli landshaftlarini 
tabiiy holda saqlash uchun bunyod etiladigan qo‘riqxonalar. Bunday 
qo‘riqxonalarda har bir tabiiy mintaqa, balandlik mintaqasida tabiiy 
landshafflar namunasi va lands haft elementlari, masalan, xarakterli 
manzara, relef shakllari, tabiat yodgorliklari, ayrim tur simliklari va 
hayvonlar saqlanib qolinadi.
7. Soni kamayib va turi yo‘qolib borayotgan o ‘simlik va 
hayvonlami qo‘riqlash va ularni ko‘paytirish uchun tashkil etiladigan 
qo‘riqxonalar. Hozirgi vaqtda xalq xo‘jaligining, xususan, qishloq 
xo‘jaligining rivojlantirilishi, ko‘plab yangi yerlar o‘zlashtirib, ishga 
solinishi natijasida, sanoat korxonalarining ta’siri oqibatida tabiiy 
holda tarqalgan ayrim xil o ‘simliklar va hayvonlar turlari toboro 
kamayib, ba’zilarining yo‘qolib ketishi xavfi tug'ilmoqda. Ma’lumki, 
inson barcha madaniy o‘simlik va hayvonlaming tabiatdagi yow oyi 
turlarini chatishtirish yo ‘ li bilan vujudga keltiradi. Agar tabiiy о ‘ simlik 
va hayvonlar yo‘qolib ketsa, biz yangi turlar yaratish imkonidan 
mahrum bo‘lamiz yoki hozircha foydasiz va hatto zararli hisoblangan 
ayrim o‘simlik va hayvonlar kelajakda juda foydali bo‘lib chiqar. 
Shuning uchun yo‘qolib va kamayib borayotgan har qanday tumi 
ham saqlab qolish zarur.
8. Qo‘riqxona tabiatni, uning elementlarini, tabiat bilan orga- 
nizm o ‘rtasidagi aloqalami, ekologik sharoitni asl holida o ‘rganish 
uchun tabiiy laboratoriya vazifasini bajaradi. Qo‘riqxonalarda ilmiy 
tadqiqot ishlari olib boriladi. Chunki taraqqiyot qonunlarini, tabiiy ja ­
rayonlar xarakteri va yo‘nalishlarini faqat qo‘riqxonalardagina tabiiy 
holda o ‘rganish mumkin.
9. Qo‘riqxonalar xalq xo‘jaligi nuqtai nazaridan ham g‘oyat kat­
ta ahamiyatga ega. Qo‘riqxonalarda rmon va o‘tloq o‘simliklarini, 
ov hayvonlarini, ayniqsa, mo‘ynali hayvonlar, suv parrandalarini, 
baliqlarni ko‘paytirish va ular yashash joylarini yaxshilash borasi- 
da katta ishlar amalga oshiriladi. Hozirgi vaqtda mamlakatimizdagi
132

---

qo‘riqxonalar noyob hayvon va o‘simliklar ko‘paytiriladigan man- 
baga aylanib qolgan.
10. 
Qo‘riqxonalar madaniy, estetik va istirohat jihatidan ham 
ahamiyatlidir. Qo‘riqxonalarda tabiatning go‘zal manzaralari, tabiat 
yodgorliklari, estetik ahamiyatga ega bo‘lgan o‘simlik va hayvonlar 
namoyish qilinadi. Bu esa kishilarda estetik zavq uyg‘otadi, tabiatni 
muhofaza qilish ishining zarurligini his etishga va kishilami ona ta- 
biatga muhabbat ruhida tarbiyalashga yordam beradi. Bu vazifalami 
bajarishda xalq hiyobonlari alohida o‘rin tutmoq kerak- Chunki xalq 
istirohat bog‘larining vazifalari qo‘riqxonalar vazifalariga qaraganda 
ancha keng.