Mülki müdafiə anlayışı, yaranma tarixi, rolu və vəzifələri

Tənəffüs üzvlərini mühafizə edən sadə vasitələr. Əhali sadə vasitələrdən 
respirator kimi sitifadə edə bilər. Onlar quruluşca çox sadədir, bu səbəbdən də 
əhalinin özü tərəfindən hazırlanan kütləvi mühafizə vasitəsi olaraq işlədilməsi tövsiyə 
edilir. Tənəffüs üzvlərinin sadə mühafizə vasitələrinə toz əleyhinə parça maska 
(PTM-1) və pambıqlı tənzif sarğı aiddir. Hər bir adamın iş və yaşayış yerində belə 
mühafizə vasitələri olmalıdır. 
Toz əleyhinə parça maskası (PTM-1) iki əsas hissədən – maskanın gövdəsindən və 
bərkidici hissədən ibarətdir. Maskanın gövdəsi 2-4 qat parçadan hazırlanır, onun göz 
yerləri olur ki, oraya şüşə lövhəcikləri və ya hər hansı şəffaf material salınır. Maska, 
onun yan kənarları boyu tikilmiş bərkidici hissə vasitəsilə başa geyilir. Bərkidici 
hissənin yuxarı tikiş yerindəki rezin və aşağı tikiş yerindəki bağlar vasitəsilə, 
həmçinin gövdənin yuxarı kənarı boyu eninə bənd edilmiş rezin vasitəsilə maskanın 
üzə kip yatması təmin edilir ki, bu da maskanın altına zəhərli hava keçməsinin 
qarşısını alır. Nəfəsalma zamanı parçanın bütün qatlarından keçən hava maskada 
süzülüb təmizlənir. 

---

Maskanı geymək üçün onu iki əllə bərkidici hissənin aşağı hissəsindən elə tutmaq 
lazımdır ki, baş barmaqlar maskanın içərisinə doğru yönəldilmiş olsun. Sonra 
maskanın aşağı hissəsini çənənin altına keçirib başa doğru çəkməklə maskanı üzə 
keçirir, bərkidici hissəni başda sahmanlayırlar. Daha sonra maskanı üzdə əl ilə elə 
düzəltmək lazımdır ki, o alına və gicgahlara kip yatsın. 
Pambıqlı tənzif sarğı ölçüləri 80x40 sm olan tənzif parçasından hazırlanır. Onun 
orta hissəsinin üzərinə 20x15 sm sahədə qalınlığı 2 sm olan pambıq qatı döşəyir, 
tənzifin artıq qalan hər iki kənarını uzununa pambıq qatı üstünə qatlayır və uclarını 
kəsirlər. Bu zaman iki bağ alınır, sarğını taxarkən onun aşağı bağları kəllədə, yuxarı 
bağları isə peysərdə bənd edilir. Pambıqlı tənzif sarğı ağızı və burunu əhatə edib 
örtməlidir. Belə sarğılar ancaq bir dəfə istifadə üçün yararlıdır. Parça maska və ya 
sarğı olmadıqda dəsmaldan, şərfdən, yaylıqdan və s. istifadə etmək lazımdır. Gözləri 
radioaktiv tozdan qorumaq üçün tozəleyhinə eynək taxmaq olar.