Multikulturalizm



Yüklə 0,49 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/6
tarix11.06.2023
ölçüsü0,49 Mb.
#128409
1   2   3   4   5   6
Belge (26)

İnterkulturalizm (
lat.
 interkultura) — mədədniyyətlərarası 
cəmiyyətdə yaranan sosial 
fraqmentasiya
, dezinteqrasiya hallarının qarşısını almaq 
üçün etnik, 
irq
i, 
din
i və mədəni qrupların nümayəndələri arasında dialoq və 
əməkdaşlıq münasibətlərini inkişaf etdirmək.Bu terminin etimologiyasına uyğun 
olaraq, interkulturalizm daha çox icmalararası, qruplararası dialoqa və əməkdaşlığa 
əsaslanan münasibətlərin inkişaf etdirilməsini qarşısında məqsəd kimi qoyur. 
İnterkulturalizm etnik-mədəni müxtəlifliyi tanımaqla və qorumaqla yanaşı onlar 
arasında dialoq və əməkdaşlığın inkişafına böyük önəm verir. Qruplar arasında 
yaradılan dialoq və əməkdaşlıq münasibətlərinin effektivliyinin əsas şərtlərindən biri 
bu münasibətlərin bərabərhüquqlu olmasıdır. İnterkulturalizm etnik-mədəni 
müxtəlifliyi tanımaqla və qorumaqla onun mütləqləşdirilməsinə imkan vermir. O, bu 
müxtəlifliyin daşıyıcıları arasında dialoq və əməkdaşlıq münasibətlərini yaradır və 
inkişaf etdirir. 
Qruplararası dialoq və əməkdaşlığın yaradılmasının əsas nəticələrindən biri titul xalq 
və milli azlıqların etnik-mədəni dəyərlərinin qovuşması əsasında ümumi dəyərlərin, 
ümumi mədəniyyətin formalaşmasıdır. Bu isə öz növbəsində çoxmədəniyyətli 
cəmiyyətdə inteqrasiya proseslərini gücləndirir.Bununla belə titul xalq və milli 
azlıqların etnik-mədəni dəyərlərinin birləşməsindən formalaşan ümumi dəyərlər, 
ümumi mədəniyyət cəmiyyətdəki etnik-mədəni müxtəlifliyi ləğv etmir. 
İnterkulturalizm 
multikulturalizm
ə əsaslandığı səbəbindən etnik-mədəni müxtəliflik, 
azlıqların etnik-mədəni dəyərləri qorunub saxlanılır. Bundan başqa bu müxtəliflik və 
dəyərlər arasında dialoq vasitəsilə birlik yaranır. Yaranmış vəziyyəti “müxtəliflikdə 
birlik” adlandırmaq olar. Məlum olduğu kimi, müxtəliflikdə birlik konsepsiyası həm 
eyniliksiz, oxşarlıqsız birlik, həm də parçalanma olmayan müxtəliflik deməkdir. 
Müxtəliflikdə birliyi təcəssüm edən cəmiyyət və ya interkultural cəmiyyət etnik-
mədəni müxtəlifliyə münasibətdə nümayiş olunan dözümsüzlüklə, bu müxtəlifliyi 


tanımaqla və qorumaqla məhdudlaşmır. O, etnik-mədəni müxtəlifliyin qorunmasına 
inkişafın mühüm səbəblərindən biri kimi yanaşaraq onların bir-birilə qovuşmasına, 
birləşməsinə şərait yaradır. Müxtəlifliklərin birləşməsi isə öz növbəsində onlar arasında 
qarşıdurma təhlükəsini aradan qaldırır və ümumilikdə cəmiyyətin zənginləşməsinə 
səbəb olur 
8)Multikultrializm sosial hadisə siyasət modeli və həyat tərzi-
 Dövl
ətin sərhədləri 
daxilind
ə müxtəlif etnomədəni tərəflərin dinc yanaşı yaşaması və öz mədəni 
xüsusiyy
ətlərini, həyat tərzini rəsmən ifadə etmək və qoruyub saxlamaq hüququna malik 
olması multikulturalizmdir. Multikulturalizm mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların dialoqudur. 
Ölk
əmizdə multikulturalizmin dövlət siyasəti səviyyəsində inkişaf etdirilməsinin əsaslarını 
Az
ərbaycanın qədim dövlətçilik tarixi təşkil edir.Tarixi ənənələrə nəzər salsaq görərik ki, 
ist
ər Səfəvilər dövləti, istər XIX-XX əsrlər maarifçilik dalğası, istərsə də Xalq Cümhuriyyəti 
dövründ
ə Azərbaycan ərazisində yaşayan digər etnik xalqlar və dini qrupların 
nümay
əndələrinin təmsilçiliyini özündə cəmləyən bu siyasi davranış XX əsrin sonlarında 
Az
ərbaycan xalqının Ümummilli Lideri, Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən dövlətçilik 
ideologiyası formasına çevrilmış, multikulturalizm ənənələri bərpa edilmiş, xalqımızın 
milli-m
ənəvi dəyərlərinə qayıdışı daha da sürətlənmişdir. Ulu Öndərin söylədiyi “Hər bir 
xalqın milli mənsubiyyəti onun qürur mənbəyidir. Mən fəxr edirəm ki, Azərbaycanlıyam!” 
ifad
əsi bu gün sevən hər bir soydaşımızın həyat düsturuna çevrilmişdir. 
Az
ərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının bəndlərində, qanunvericilik aktlarında, 
f
ərman və sərəncamlarda Azərbaycan multikulturalizminin siyasi əsasları öz əksini 
tapmışdır. Azərbaycan mədəniyyətlərarası dialoqun bənzərsiz məkanına çevrilmişdir. 
Amma bununla yanaşı, öz milli-mənəvi dəyərlərimizi də qoruyuruq 
Ulu Önd
ər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan xalqının multikultural ənənələrinin 
qorunması sahəsində həyata keçirilən siyasi xətt bu gün Azərbaycan Respublikasının 
Prezidenti c
ənab İlham Əliyev tərəfindən inamla davam və inkişaf etdirilir. Multikulturalizm 
dövl
ət siyasəti olmaqla yanaşı, müasir Azərbaycan cəmiyyətində dəyişməz həyat tərzi 
kimi t
əzahür edir. 
Az
ərbaycan bu gün iki fərqli sivilizasiya arasında - Şərq və Qərb arasında körpü rolunu 
oynamaqla öz nüfuzunu daha da gücl
əndirməkdədir. Bu gün Azərbaycan BMT, ATƏT, 
Avropa Şurası, İslam Konfransı Təşkilatı, GUAM kimi mötəbər təşkilatların tamhüquqlu 
üzvüdür. Az
ərbaycan Avropa İttifaqının həyata keçirdiyi “Şərq tərəfdaşlığı” layihəsi 
ç
ərçivəsində Avropaya inteqrasiya prosesini uğurla davam etdirir. 
Ölkəmizdə tolerantlıq mühiti hər zaman ən yüksək səviyyədə olduğu üçün burada multikulturalizm, 
millətlər və dinlər arasında olan münasibətlərə, dialoqa həsr edilmiş beynəlxalq səviyyəli bir çox 
tədbirlər, elmi konfranslar keçirilir. Dünyanın müxtəlif ölkələrinin ənənəvi dünya dinlərini təmsil edən 
200-dən çox nümayəndənin iştirak etdiyi “Qloballaşma, din, ənənəvi dəyərlər” mövzusunda tədbir 
2010-cu ilin aprelində məhz Bakı şəhərində keçirilmişdir. Bunu Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə 
tanınması, tolerantlıq mühitinin genişlənməsi və inkişafı ilə əlaqələndirmək olar. 2011-ci ildən 
başlayaraq, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin şəxsi təşəbbüsü ilə hər iki ildən bir 
Bakıda Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu keçirilir. Bu Forumlar UNESCO, BMT-nin 


Sivilizasiyalar Alyansı, Avropa Şurası, Avropa Şurasının Şimal-Cənub Mərkəzi, İSESCO, BMT-nin 
Dünya Turizm Təşkilatının tərəfdaşlığı ilə reallaşdırılır 
Ölkəmizdə tolerantlıq mühiti hər zaman ən yüksək səviyyədə olduğu üçün burada 
multikulturalizm, millətlər və dinlər arasında olan münasibətlərə, dialoqa həsr edilmiş 
beynəlxalq səviyyəli bir çox tədbirlər, elmi konfranslar keçirilir. Dünyanın müxtəlif ölkələrinin 
ənənəvi dünya dinlərini təmsil edən 200-dən çox nümayəndənin iştirak etdiyi “Qloballaşma, 
din, ənənəvi dəyərlər” mövzusunda tədbir 2010-cu ilin aprelində məhz Bakı şəhərində 
keçirilmişdir. Bunu Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə tanınması, tolerantlıq mühitinin 
genişlənməsi və inkişafı ilə əlaqələndirmək olar. 2011-ci ildən başlayaraq, Azərbaycan 
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin şəxsi təşəbbüsü ilə hər iki ildən bir Bakıda 
Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu keçirilir. Bu Forumlar UNESCO, BMT-nin 
Sivilizasiyalar Alyansı, Avropa Şurası, Avropa Şurasının Şimal-Cənub Mərkəzi, İSESCO, BMT-
nin Dünya Turizm Təşkilatının tərəfdaşlığı ilə reallaşdırılır 
9)Multikultrializmin zəif və güclü formalari- Ədəbiyyatda multikulturalizmin zəif və güclü formalarının 
olamalarına dair fikirlər mövcuddur. Multikulturalizmin zaif və güclü formaları bir-birindən seçilir. London 
İqtisad Məktəbinin professoru Çandran Kukatasın 
fikrincə
, multikulturalizmin zəif və güclü formaları 
cəmiyyətdə mövcud olan etnik-mədəni müxtəlifliyə münasibətdə aparılan siyasətlərdəndir. 
Multikulturalizmin zoif forması azlıqlara öz etnik-mədəni dəyərlərini qorumaq üçün azadlıq verir. Lakin 
azlıqlar öz imkanları ilə bu dayərlərini qorumaq iqtidarında olmurlar və nəticədə cəmiyyətdəki hakim etnik-
mədəni dəyərləri qəbul etmək onlar üçün on optimal çıxış yolu olur. Başqa sözlə desək, onlar 
elə bir 
vəziyyətə düşürlər ki
, onlara bilarəkdan, 
xarici tazyiq olmadan
, öz istəkləri ilə titular xalqın etnik-mədəni 
dəyərlərini qəbul etmək sərf edir. Öz mədəni kimliyini, etnik-madəni dəyərlərini 
qorumaq isə çətin olur
, baha 
başa gəlir. Mövcud vəziyyətdə onların başqa çıxış yolu olmadığına görə, onlar xoşluqla assimilyasiyaya 
gedirlər, yəni yaşadıqları cəmiyyəta inteqrasiya olunurlar. 
Multikulturalizmin zəif formasından fərqli olaraq onun güclü forması etnik azlıqlara öz etnik-mədəni 
dəyərlərini qorumaq üçün azadliq verməklə yanaşı onların yaşadıqları cəmiyyətə bütün sahələrində fəal 
iştirak etmələri üçün hər cür şəraitin yaradılmasını tələb edir. Multikulturalizmin güclü forması cəmiyyətdəki 
etnik-mədəni müxtəlifliya münasibətdə dözümlüyün nümayiş etdirilməsi ilə kifayətlənmir. O, bu müxtəlifliyin 
dövlət tarəfindən 
inkişaf etdirilmasini
, onun maddi, hüquqi və mənəvi cəhətdən dəstəklənməsini vacib hesab 
edir. 
Çandran Kukatas multikulturalizmin qeyd olunan formalarının har birinin liberalizm nazəriyyəsinə 
əsaslandığını göstərir. Lakin zaif multikulturalizm 
klassik liberalizmə
, güclü multikulturalizmin isə müasir 
liberalizmə əsaslanır. 
10)Dinin mahiyyətinə və yaranmasına dair nəzəriyyər
Din – üzvlərinə bir bağlılıq məqsədi, fərdlərin 
hərəkətlərinin fərdi və ictimai nəticələrini mühakimə edə biləcəkləri bir davranış qaydaları bütün və 
fərdlərin qruplarını və kainatı açıqlaya biləcəkləri bir düşüncə çərçivəsi verən bir sistemidir.

Din – Din mütləq yaradıcıya ibadət sistemi deyil, daha çox həyat tərzidir. Tanrısız dinlər də 
vardır. 
Buddizm
 onlardan biridir. Din istənilən tarixi dövrdə hər bir cəmiyyətin əxlaqi-mənəvi 
dəyərlər sisteminin ayrılmaz bir hissəsini təşkil etmişdir. Dinin insanlar tərəfindən doğru dərk 
edildiyi və aşılandığı zaman bu dəyərlərin sülh zəmanətçisi olduğunu anlamaq heç də çətin 
deyil. "Sivilizasiyalar toqquşmasının" hökm sürdüyü müasir dövrümüzdə ayrı-ayrı dinlərin 
mənsublarına dözümlülük nümayiş etdirmək nəinki çox yüksək mənəvi dəyər, eləcə də 
demokratik rejimin zəruri göstəricisi kimi qəbul edilməkdədir. Dünya birliyi tərəfindən hər bir 
dinə hörmət bəsləmək kimi önəmli bir dəyər cəmiyyətin bütövlüyünün əsas şərtlərindən biri 
olaraq qəbul edilməklə yanaşı, praktikada bu dəyərin heç də hər zaman nəzərə alınmadığı 
görünməkdədir. Amma mövcud şəraiti düzəltmək, insanlara dini dözümlülük xüsusiyyətlərini 


aşılamaq nəinki ayrı-ayrı dövlətlərin, eləcə də beynəlxalq təşkilatların 
vəzifələrindən birinə çevrilmişdir.
[1
Din Allah tərəfindən insanları dünya və axirət 
səadətinə qovuşduran ilahi inanc sistemidir. Din dedikdə mənbəyi yaradana 
dayanan inanc sistemi nəzərdə tutulur. Dinləri səmavi və qeyri-səmavi olmaqla 
iki qrupa ayırırlar. Səmavi dinlər, adından bəlli olduğu kimi Allah tərəfindən 
mələklər vasitəsilə peyğəmbərlərə göndərilən vəhy mənbəyidir. Bunlara haqq 
dinlər də deyilir. Bir sözlə, xristianlıq, yəhudilik və İslam dini haqq dinləridir. İslam 
dininə görə ilk insan 
Həzrəti Adəm
 eyni zamanda ilk peyğəmbərdir. Hz Adəmdən 
Hz İsaya qədər bütün peyğəmbərlər insanlara Allahın birliyini və ona necə ibadət 
ediləcəyini təbliğ etmişlər. Mənbələrə görə səmavi dinlərdən yəhudilik Hz Musa, 
xristianlıq isə Hz İsa tərəfindən insanlara çatdırılmışdır. Hazırda dünya əhalisinin 
təqribən 1,2 milyardı islam dininə etiqad edir. İslam dini səmavi dinlərin 
sonuncusu hesab olunur və Allah tərəfindən göndərilən peyğəmbərləri və 
kitabları təsdiq edir. İslam sülh, barışıq, bərabərlik və yardımlaşma dinidir. 
Qeyri-səmavi dinlər isə Allah tərəfindən göndərilməyib, insanlar arasında 
təşəkkül tapan dinlərdir. Bunlara misal olaraq buddizm, zərdüştlük və şintoizmi 
göstərmək olar. Müasir dövrdə Yaponiya, Çin, Hindistan, Tailand buddizmin 
yayıldığı ölkələr sayılır. Zərdüştlük bir vaxtlar Azərbaycan, İran, Orta Asiya və 
Hindistanda geniş yayılmış bir din olmuşdur. Şintoizm köklü yapon dinidir və bu 
günədək beləcə qalmaqdadır. 
 
 
 


Yüklə 0,49 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin