Multipl skleroz (Multiple Sclerosis; ms) tanim ms beyin ve omuriliğin bir hastalığıdır

MR incelemesi ile MS hakkında bilgi edinilir.

Manyetik Rezonans ile yapılan incelemelerde MS’lilerin % 90’ında beynin ak maddesinde birden çok sayıda plak saptanır. Beyin sapı, beyincik ve omurilikte de plaklar saptanabilir. Varolan plakları görmek açısından MRI, MS tanısı için olmazsa olmaz duruma gelmiştir

Yeni oluşan MS plakları, MR’da kontrast madde ile boyanırlar. MR’da plakların görünümü MS için oldukça tipik kabul edilirse de aslında çok özgün değildir. MS plağı olmayan başka bozukluklar da benzer görünümü yaratabilir. Özellikle küçük damarların yaygın olarak hastalanması gibi, pek çok değişik nedenle oluşabilecek damar tıkanmaları, plak görünümünü taklit edebilir. Damar hastalığı olmadan da MS görünümü ile karışabilecek bazı durumlar vardır. Nadiren tek ve çok büyük bir MS plağı, etrafındaki dokularda bası ve hasar yaratarak sanki bir tümörmüş gibi de görünebilir. Bu ve başka nedenlerle, MR’a bakıp “Burada plaklar var öyleyse bu bir MS’dir” şeklinde yorum yapmak olası değildir.

MR incelemesi tanı koymak dışında MS’in seyrini izlemek için de kullanılabilir.

MR’dan, MS plaklarının var olup olmadığını anlamak dışında, başka nedenlerle de yararlanılmaktadır.

Normal koşullarda kan içinde bulunan pek çok maddenin beyin dokusu içersine ulaşması mümkün değildir. Şeker ve oksijen başta olmak üzere ancak bazı maddeler, seçici olarak kandan beyne ulaşabilir. Bu nedenle damar içine verilen özel bir boya maddesinin beyne geçmesi normal koşullarda olası değildir. “Kan beyin bariyeri” adı ile anılan bir savunma düzeneği ile bu geçiş engellenmiştir. Menenjit ve başka bazı hastalık durumlarında bu bariyer yıkılır ve geçiş serbestleşir. Yeni MS plakların, kan yoluyla kontrast madde denilen özel kimyasal maddeler verildiğinde daha parlak görülmesi (boyanması), kandan beyne serbest madde geçişi ancak bu dönemde olası olduğu için, hastalığın alevlendiğini (Atak) gösterir.

Eski plakların bazıları zamanla tümüyle yok olurlarken, bazılarının MR’ında “Kara delik” adı verilen özel bir görünüme dönüştüğü anlaşılmıştır. Kara deliklerin miktarına bakarak hastalığın oluşabilecek ağırlığını tahmin etme girişimleri vardır.

Oluşum mekanizmaları bölümünde daha ayrıntılı bir şekilde anlatıldığı üzere beyinde plak dışı bazı olumsuz gelişmelerin izlenmesinin de sonuç öngörüsüne katkısı olabilir.

Bazı pahalı tedavilerin başlanmasına ve sürdürülmesine karar verirken MR’daki gelişmelere bakılması, bu tedavilerin parasını ödeyen kurumların belirlediği yasal bir zorunluluktur.

Bu ve benzeri nedenlerle MR incelemeleri tekrarlanabilir.

MR İncelemelerinin bazıları gereksiz yere yapılmaktadır.

Kamu kuruluşlarında az sayıdaki MR aleti vardır. Bu yüzden aylar sonraya gün verilmektedir. İyi bir planlama yapılmamış olmasından olsa gerek, özellikle İstanbul’da gereğinden çok özel MR merkezi vardır. MR, teknolojisi gereği oldukça pahalı bir incelemedir. Bu konuya yatırım yapanların daha kısa sürede daha çok para kazanmak istemesi de olağandır. Bu amaç, daha çok inceleme yapılmasını kışkırtma boyutlarına ulaşabilmektedir. Gereksiz yere artan inceleme sayısı bazılarının çıkarları ile uyuşmaktadır.

Kişilerin, ağrılar başta olmak üzere bir çok yakınmada, hekimlerini MR çekilmesi konusunda teşvik etmeleri hatta zorlamaları da sorunun bir diğer boyutudur.

Bir çok hastalık da, bel suyunun, incelenmesi gerekir.

Bel suyunun, daha doğru bir isimlendirme ile “Beyin Omurilik Sıvısı”nın (BOS) incelemesinin, kan tahlilinden ilkesel anlamda hiçbir farkı yoktur. Damar duvarı bir iğne ile delinip, içindeki kanın küçük bir bölümü inceleme için örnek olarak alınarak, bedenin işleyişindeki bir çok aksama nasıl saptanıyorsa, bel bölgesinden, omurilik kanalı içerisinden bir miktar BOS örneği alarak da aynı şekilde beyin ve omuriliğe ait bir çok sorun hakkında fikir edinilebilir.

BOS incelemesi beyin ve omurilikte olup bitenler hakkında fikir verir.

Beyin omurilik sıvısı (BOS), beyin ve omuriliği çevreleyen zarların arasında bulunur. Her gün sürekli olarak yapılıp kendine özgü yatağında dolanır. Bir yandan kandan alınan sıcı ve maddelerle özel bazı yapılar içersinde yapılıp yatağına bırakılırken bir yandan da dolaşımını tamamlamış olan kısmı emilerek ortamdan uzaklaştırılır. Aslen kandan yapılıyorsa da hücre içeriği olarak kandan daha fakir olan bir sıvıdır. Başka görevleri varsa da temel görevi beyin ve omuriliği yumuşak bir ortamda tutarak kemiklerin ezici etkisinden korumaktır.

Sürekli olarak yeniden yapılıp, zarların içinde boydan boya devamlı olarak aktığı için, bel bölgesinden alınan bir miktar BOS örneğinin, hem beyin hem de omurilik içinde olup bitenler hakkında bilgi verici özelliği vardır.

BOS (Beyin Omurilik Sıvısı) incelemesi MS tanısında yararlıdır.

MS’de beyin ve omurilik sisteminin içersinde, aslen kan kökenli olan birden çok plazma hücre kümesi ortaya çıkarak savunma maddeleri (Antikor) üretmeye başlar. Elektroforez denilen bir yöntemle bu antikorlar “Oligoklonal IgG bandı” (OB) şeklinde saptanırlar. MS’de aynı nedenlerle BOS’da gamma globülinlerde (IgG) artış da saptanır.

Kesin olarak MS tanısı konulanların % 90’ ından fazlasında BOS’ta (OB) vardır. IgG artışı da buna yakın oranlarda saptanır.

MS’de saptanan BOS bulguları da özgün değildir.

BOS’da saptanan ve MS doğrulayıcısı kabul edilen bu bulgular (IgG artışı ve OB oluşumu), MS’e özgü olmayan ama olağan durumlarda da bulunmayan bulgulardır. Enfeksiyon ya da inflamasyon gösteren yani iltihap hücrelerinin işe karıştığı bir çok hastalıkta hatta inflamasyonlu olmayan nörolojik hastalıklarda da nadiren pozitif bulunabileceğinden, bulgular yorumlanırken klinik bulgular ile uygunluk dikkate alınmalıdır.

BOS’dan elde edilen negatif sonuçlar, kesin olarak MS olmadığı anlamına gelmez.