Mundarija kirish 3 I. Nazariy qism 5

I. NAZARIY QISM

1.1. Umumiy tushunchalar

Ma’lumki, issiqlik almashinish jarayonlarida kamida 2 ta turli temperaturali muhitlar ishtirok etadi. O’z issiqlik energiyasini uzatuvchi, yuqori temperaturali muhit - issiqlik eltkich deb atalsa, issiqlik energiyasini qabul qiluvchi past temperaturali muhit esa-sovuqlik eltkich deb ataladi.
Issiqlik va sovuqlik eltkichlar kimyoviy bardoshli bo`lishi, qurilmalarini emirmasligi va uning devorlarida qattiq, g`ovak, quyqa hosil qilmasligi kerak. Shuning uchun, issiqlik yoki sovuqlik eltkichlarni tanlashda jarayon temperaturasi, narxi va ularni qo`llanish sohalari kabi ko`rsatgichlarga katta ahamiyat berish kerak.
1-jadval
Issiqlik (sovuqlik) eltkichlarning eng keng tarqalgan turlari

t/r	Issiqlik eltkichning nomi	Ishchi sharoitlar
		Temperatura, ^0С	Bosim, MPa
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.	Geliy Vodorod Azot, kislorod, havo Metan Etan, etilen, freonlar Ammiak, oltingugurt va uglerod dioksidi, freon -12,22 Etilenglikol Kalstiy xlorid eritmasi Freon –11, 21, 113, 114 Suv To`yingan suv bug`i Gazoyl Difenil, difeniloksid, difenil aralashmalari (yuqori temperaturali organik issiqlik eltkichlar) Silikonlar (yuqori molekulali kremniy organik birikma) Qalay va surmalarning qo`rg`oshin bilan qotishmasi HTS quyuq eritmasi (40% NaNO2, 17% NaNO3 va 53% KNO3) Tutun gazlari Qattiq issiqlik eltkichlar (shamot, alund va hokazo) Gazlardan elektr razryadi o`tganda hosil bo`lgan gazlar	 -272  -257  -210 -100...-160 -70...-150 0...-70 0...-65 0...-50 0...-10 0...-100 100...374 0...250 200..300 260...350 320 400 150...530 420...1000  1500  3500	 0,1  1,0  20,0  4,0  4,0  1,5  0,1  0,1  0,3 0,1 0,1...22,5 0,1...4,0 0,1 0,1...0,6 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1

Temperaturasi turli bo`lgan muhitlar orasida issiqlik o`tkazish turg`un va noturg`un sharoitlarda amalga oshishi mumkin.

Turg`un jarayonlarda qurilmaning temperatura maydoni vaqt o`tishi bilan o`zgarmaydi. Noturg`un jarayonlarda esa, vaqt o`tishi bilan temperatura o`zgaradi. Uzluksiz ishlaydigan qurilmalarda jarayonlar turg`un boradi, uzlukli (davriy) ishlaydigan qurilmalarda esa – jarayonlar noturg`un bo`ladi. Undan tashqari, davriy ishlaydigan qurilmalarni yurgizish va to`xtatish, hamda ish rejimlari o`zgargan hollarda noturg`un jarayonlar sodir bo`ladi.
Issiqlik o`tkazish jarayonining asosiy kinetik xarakteristikalari bo`lib, o`rtacha temperaturalar farqi, issiqlik o`tkazish koeffistienti va uzatilayotgan issiqlik miqdorlari hisoblanadi.
Issiqlik almashinish qurilmalarini hisoblashda quyidagi parametrlar topiladi:
1. Issiqlik oqimi (qurilmaning issiqlik yuklamasi), ya’ni issiqlik miqdori Q hisoblanadi. Issiqlik oqimini aniqlash uchun issiqlik balansi tuziladi va u Q ga nisbatan echib topiladi;
2. Berilgan vaqt ichida zarur issiqlik miqdorini uzatishni ta’minlovchi qurilma-ning issiqlik almashinish yuzasi aniqlanadi.
Buning uchun issiqlik o`tkazishning asosiy tenglamasidan foydalaniladi.
Issiqlik asosan 3 usulda uzatilishi mumkin. Issiqlik o`tkazuvchanlik, konvekstiya va issiqlik nurlanishi.