Mundarija: Kirish i-bob. Hoshimov O‘tkir xalq yozuvchisi timsolida

Mavzuning o’rganilganlik darajasi: Adabiyotshunos A.Rasulov shunday deb yozadi: Dunyoning ishlaripoetikasining alohida sinchkovlik bilan organish zarur. Asarda yozuvchi mahorati, topqirligi, qissa janri tabiatiga kiritgan yangiligi, eng kichik personaj mohiyatini ham bir turtki, bir imo, harakat bilan ochib yuborganligi aniq korinadi. Bir qarasangiz, Dunyoning ishlarisentimental asar emas. Mazkur qissaning ijobiy, gumanizm targibotchisi sifatida xislat va fazilatlari haqida taqriz va maqolalar elon qilishdi. Qissa kompozitsiyasiga etibor bersak, asar muallif ta`kidlaganidek, hajm jihatdan xilma-xil, katta, kichik, o`rtacha muqaddimasida shunday deydi: Bu qissa katta-kichik novellalardan iborat. Biroq ularning barchasida men uchun aziz odam –Onam siymosi bor. Bundagi odamlarning hammasini o`z ko`zim bilan korganman.²
Adabiyotshunos olima M.Sultonova yozadi: Mastura xolaning (hikoya qahramoni –D.O.) yolg`iz qolishga faqat o`zi aybdor. Axir Yevropa adabiyotida yolg`izlik fojiasi katta sotsial fojia sifatida talqin qilinayotgan bir pallada bizda yolg`izlik tushunchasining nisbiy ekanligi, bunday fojialar chiqib kelishi mumkin emasligini qattiqroq takidlash ham mumkin edi. Olima fikrlarida ijtimoiy davr tasiridagi mafkuraviy talab yaqqol ko`zga tashlanib turibdi. Chunki sovetlar jamiyatida inson o`zini mutlaqo yolg`iz his etmaydi! Chunki sovetlar jamiyati kollektiv jamiyat–degan ideya hukmron edi. 1972-yilda yaratilgan Urushning so`nggi qurbonihikoyasi lirik ifoda va epik ko`lam mushtarakligini yorqin aks ettiradi. Hikoya ikkinchi jahon urushining insoniyat taqdiriga, jumladan, millat psixologiyasiga ko`rsatgan ta`sirini aks ettiradi. Asosiy qahramon –Umri xolaning ikki o`g`li bor. Kattasi –Shoikrom o`z oilasi bilan alohida yashaydi. Kichik o`g`li Shonemat dardga chalingan. Tabib unga qoy suti buyurgan, lekin Ona o`z farzandiga sut olib berishga qodir emas. Asar davomida kuzatiladigan tushkun kayfiyat ustuvorligi alamzada o`g`ilning qarori yordamida fojiaviy nuqtaga kotariladi. Shu orinda Umri xola va Shoikrom xatti-harakatlaridagi o`xshashlik kitobxonni ajablantirmaydi.
²G.Karimov.Xalq, tarix, adabiyot. T., Adabiyot va sanat nashriyoti. 1977.