Mundarija: kirish i-bob. Yangi davrda jismoniy tarbiya

AQShda sport va o’yinlar. Sport- o’yin tizimi AQShda keng tadbiq qilina boshlandi. Pestalosii (XIX asrning 20-30 yillari) ta’limotining yoyilishi sababli mamlakatning turli o’quv yurtlari, universitetlarida jismoniy tarbiya o’qitila boshladi. Shu davrning 50-70-yillarida ba’zi sport klublari tashkil etilib, musobaqalar o’tkazildi.
AQShning milliy aholisi – hindular orasida turli xil o’yinlar davom etgan. Ular qilichbozlik, kamondan o’q otish, nayza uloqtirish, uzoq masofalarga yugurish, sakrashlar, kurash va boshqa mashqlar bilan doimiy shug’ullanganlar. Shuningdek, Yevropadan, ayniqsa Angliyadan o’tgan sport-o’yinlar AQShga keng tarqaladi.
Aristokartlarning o’z vaziyatlarini mustahkamlab olishlarida sport manfaat keltiruvchi omil bo’lib qoldi. Ular oddiy xalqdan ajralib turish maqsadida sport ishqibozlarining ustavini ishlab chiqadi (Buyuk Britaniya 1864). Bunda oddiy mehnatkashlarning musobaqalarda qatnashishi mumkin emasligi ko’rsatilgan. Faqat XIX asr oxirlarida inqiloblarning kuchayishi sababli, yoshlar sport musobaqalarida cheklangan holda qatnashish imkoniyatiga ega bo’ladilar (Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya va boshqa).
Keyingi yillar mobaynida bir qator yirik mamlakatlarda gimnastika, sport o’yinlarining ko’pgina turlari shakllandi va rivoj topdi. Bu obyektiv hodisa jamiyat taraqqiyoti qonunniyatining mahsuli edi.
Harbiy, skaut va boshqa tashkilotlarda sport. XIX asr oxiri va XX asr boshida sport-gimnastika harakati rivojlanishida harbiy fanlarning takomillashuvi va harbiy xizmat muddatlarining qisqarishi muhim rol o’ynadi. Ko’pgina mamlakatlarda harbiy xizmat muddati 4-6 yilga kamaytirildi. Bu, o’z navbatida, xizmatchilarni uzluksiz tayyorlab turish va chaqiriqqacha bo’lgan yoshlarning jismoniy tayyorgarligini oshirishni taqazo etdi. Shu sababdan, hukumat harbiy doiradagilarning talablariga asosan maktablar, universitetlar va sport jamiyatlarida jismoniy tarbiyani kuchaytirishga qaror qildi. Eski jismoniy tarbiya tizimlari o’rniga yangi va takomillashgan tizimlar ishlab chiqila boshladi.
Maktablar, universitetlarning o’quv dasturlariga sport va o’yinlar kiritildi. Fransiya, Angliya, AQSh, Shveysariya, Belgiya va boshqa mamlakatlarda ommaviy maktablar qatorida «Yangi maktab»lar yuzaga keladi. Bu maktablar internat xususiyatiga ega bo’lib, qiziquvchilarning katta mablag’lari hisobiga faoliyat ko’rsatgan. O’qitish uchun maxsus mutaxassislar taklif etilgan. Maktab maydoni va atroflarida sport musobaqalari va o’yinlar tashkil qilingan. Ular shaharlarning eng go’zal va diqqatga sazovor joylarida o’tkazilgan.
XIX asr oxiri va XX asr boshida Angliyada yoshlarni tarbiyalashda skaut bo’limlariga (otryad) katta e’tibor berildi. Bu bo’lim yoshlar tashkiloti hisoblangan. Skaut otryadlarining asoschisi ingliz harbiy generali Baden Pauel (1857-1941) edi³.
Burjuaziya yoshlarga o’z ta’sirini o’tkazish maqsadida sport rivojini rag’batlantirishni boshqa tashkilotlarga ham singdiradi.
AQShda 1870 yilda yoshlarning xristian tashkilotlarida sport bilan shug’ullantirish ishlari amalga oshirildi. Bunda shved va nemis gimnastika tizimi mazmuni va usullaridan foydalanildi. O’rgatishda diniy xodimlar ruh (jon), aql va tana majmuidagi tushunchalar asosida sport o’yinlarini qo’lladi. AQSh xristian yoshlar ittifoqining g’oyalari, ish shakllari va usullari Yevropa mamlakatlariga ham yoyildi.