Mundarija: Kirish. Mashina traktor agregatlari va yoqilg‘i sarfiga bo‘lgan talablarni aniqlash Traktorlar va qishloq xo‘jaligi mashinalaridan samarali foydalanishni

Mashina traktor agregatlari va yoqilg‘i sarfiga bo‘lgan talablarni hisoblash
Ekin turlari: G’alla
Er maydoni, ga 500
Hosildorligi, s/ga 50
Yalpi hosil, tonna

t/r	Ishlarning nomi	Ishlov beriladigan maydon,ga			Ishni bajarish muddati		Mashina-traktor agregatining tarkibi va ko‘rsatgichlari									Yoqilg‘i sarfi, litr
		O‘l-chov bir-ligi	%	Ish hajmi	Kalendar muddati	Tavsiya etilgan ishchi kunlar soni	Tarkibi		Ko‘rsatgichlari			Talab etiladi, dona
							Traktor rusumi	Mashina				MTA soni		QXM soni		Bir gek-tar-ga		Jami ish hajmiga
								rusumi	soni	kunlik ish unumi	ishchi kunlar
1	2	3	4	5 (Uи)	6	7	8	9	10	11	12 (Dи)		13 (Nмта)		14 (Nкхм)		15		16 (Qи)
I	Transport ishlarni bajaradigan MTA lari
1.	Go‘ngni yuklash	t	20	100	01.08-01.09	25	TTZ-60.10	PK-0.5	1	60	1,6		0,1		0,1		0,6		300
	Jami																0,6		300

Texnikalar bilan bajariladigan ishlar va ularga talab etiladigan yonilg‘i sarfining oyma-oy taqsimoti

t/r

Qishloq xo‘jalik mashinalarining rusumi

Ishning bajarish muddati

Kalendar kun-lari soni

Ish kun-lari soni

Ishning bajarish muddatiga qarab MTAlar soni (M,dona ) va yonilhii sarfi (YOS, litr) taqsimoti

MTAlar ishini tash-kil etish usullari*

Y i l o y l a r i

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

M

YOS

M

YOS

M

YOS

M

YOS

M

YOS

M

YOS

M

YOS

M

YOS

M

YOS

M

YOS

M

YOS

M

YOS

B

SH

I

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

1.1

Transport ishlarni bajaradigan traktorlar

1.2

PK-0.5

01.08-01.09

30

25

1

300

Jami:

300

Mexanizatsiyalashtirilgan ishlarni bajarish uchun talab etiladigan texnikalar bilan ta’minlash rejasi

T/r	Traktorlar va qishloq xo‘jaligi mashinalarining rusumlari	Jami talab etiladi			MTAlar ishini tashkil etish usullari bo‘yicha texnikalar soni, dona			Joriy yilda yangidan sotib olish tavsiya etiladi
		soni, dona	bittasini narxi, mln.s.	jami summasi, mln. so‘m	fermer xo‘jaligidagi mavjud soni	shartnoma asosida ishlatiladi	ijaraga olinadi	soni, dona	jami summasi, mln.so‘m
I	T r a k t o r l a r
1.	TTZ-60.10	1	104,5	104,5	1
II	Qishloq xo‘jaligi mashinalari
	PK-0.5	1	17	17	1
JAMI				=121,5					=

3. Fermer xo‘jaligining mashina saroyini texnologik loyihalash

Dehqonchilikda qo‘llaniladigan qishloq xo‘jaligi texnikalarining ishga yaroqliligini ta’minlash uchun fermer xo‘jaligida mashina saroyi tashkil etiladi.
Mashina saroyi quyidagi talablar asosida ishlab chiqiladi .
Mashina saroyini texnologik loyihalash uchun:
- fermer xo‘jaligidagi mavjud dexqonchilik va texnik xizmat ko‘rsatish xamda ta’mirlash texnologik jixozlarining tarkibi va soni, ularning asosiy o‘lchamlari, texnikalarni joylashtirishda devor va ular o‘rtasidagi o‘zaro oraliq masofalar o‘lchamlari, xarakatlanish yo‘nalishlari va uzunligi xamda kengligi xisoblaridan mashina saroyining umumiy o‘lchamlari aniqlanadi;
- traktor va murakkab qishloq xo‘jaligi mashinalarining nosoz agregatlarini almashtirish va texnik xizmat ko‘rsatish uchun aloxida va bitta post oddiy qishloq xo‘jalik mashinalari ta’mirlash maqsadida tashkil etiladi. Postning o‘lchamlari eng katta o‘lchamli traktor yoki mavjud bo‘lsa don kombayni va xarakterli oddiy qishloq xo‘jaligi mashinasi o‘lchamidan hamda qo‘llaniladigan texnologik jixozlarning o‘lchamlaridan kelib chiqib aniqlanadi;
- ehtiyot qismlar va boshqa ehtiyojlar, mashina saroyi ishchilarining dam olish va yuvinish, ma’muriyat raxbari va xisobchi uchun xonalar tashkil etiladi. Ularning o‘lchamlari ehtiyojdan kelib chiqib hisoblanadi.
Mashina saroylari quyidagi turlarga bo‘linadi (7-ilova):
A turi – ustaxona tashkil qilish samarasiz bo‘lgan fermer xo‘jaliklarida texnikalarni yuvish maydonchasi va ularni uzoq muddatga saqlashga qo‘yish mo‘ljallangan yopiq va ochiq bo‘limlari bo‘ladi.
B turi – texnikalarni yuvish maydonchasi, ta’mirlash ustaxonasi, texnikalarni uzoq muddatga saqlovga qo‘yish mo‘ljallangan yopiq va ochiq bo‘limlari bo‘ladi.
V turi - texnikalarni yuvish maydonchasi, ta’mirlash ustaxonasi, texnikalarni uzoq muddatga saqlovga qo‘yish mo‘ljallangan yopiq va ochiq bo‘limlari hamda ko‘chma ustaxonasi bo‘ladi.
G turi - texnikalarni yuvish maydonchasi, boshqa fermer xo‘jaliklarining buyurtmasi asosida texnik servis xizmati ko‘rsatish va ta’mirlashga olib kelingan texnikalarni saqlash maydonchasi, ta’mirlash ustaxonasi, texnikalarni uzoq muddatga saqlashga qo‘yish mo‘ljallangan yopiq va ochiq bo‘limlari hamda ko‘chma ustaxonasi bo‘ladi.
Fermer xo‘jaligining dehqonchilik er maydonlarining miqdoriga qarab (7–ilova) mashina saroyining turi qabul qilinadi hamda unda ko‘rsatilgan ustaxonalar va saqlash maydonchalarining o‘lchamlari asosida mashina saroyining binolari va texnikalarni saqlash maydonchalarini joylashish sxemasi chiziladi.
Mashinalar saroyining namunaviy ko‘rinishi 8- ilovada keltirilgan.

4. Neft mahsulotlariga bo‘lgan ehtiyojni aniqlash

Fermer xo‘jaligining oyma-oy va yillik neft mahsulotlariga bo‘lgan ehtiyojlari 3.1-jadvalga asosan aniqlanadi.
YOnilg‘i va moylash materiallarini saqlash idishlarining sig‘imi quyidagicha topiladi, ya’ni:
m (5.1)
bunda γ - yonilg‘ining hajmiy solishtirma koeffitsienti, litr/m³. dizel yonilg‘isi uchun γ = 1220 litr/m³;
- yonilg‘ining eng ko‘p kunlik sarfi, litr/kun (3.1-jadval);
14 - saqlanishi zarur bo‘lgan kunlar soni, kun.
Motor moyi, yog‘lash materiallari moylari va ishga tushirish yonilg‘isi uchun talab etiladigan idishlar ham shunday usulda dizel yoqilg‘isiga nisbatan foiz hisobida 10-ilovaga asosan aniqlanadi.
/100 (5.2)
Bu erda moy va yog‘lash materiallarini dizel yoqilg‘isiga nisbatan talab etiladigan me’yorlari, % (10 - ilova).
Hisoblangan idish sig‘imlari (Vi) bo‘yicha sisternalar, bochkalar va boshqa zarur idishlar jamlanadi hamda ularning soni va hajmlari ko‘rsatiladi.

5. Texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar

Mexanizatsiyalashtirilgan ishlarni bajarish uchun jami talab etiladigan mashina-traktor agregatlaridan foydalanish darajasi: - yuk tashish va ortish ishlarini bajaradigan traktorlar uchun *100 (6.3)
bunda - yuk tashish va ortish MTAlari ishlagan kunlar (transport traktorlari soniga ko‘paytirilgan ishchi kunlar, 3.1-jadval); - MTAlarning xo‘jalikda bo‘lish kunlari (transport traktorlari soniga ko‘paytirilgan kalendar kunlar, 3.1-jadval).
MTAlaridan yil davomida foydalanish darajasi
*100 (6.4)
Bu erda: Mum – umumiy ishlarni bajaradigan traktorlarga bo‘lgan talab, dona; Mko- qator orasiga ishlov beradigan traktorlarga bo‘lgan talab, dona; Myum- yuk tashish va ortish traktorlariga bo‘lgan talab, dona (4.1-jadval); Dk - yillik kalendar kunlar, Dk = 365 kun.
Iqtisodiy ko‘rsatkichlar:
Mavjud texnikalarning bir gektarga to‘g‘ri keladigan narxi, so‘m/ga
(6.5)
bunda mavjud traktor va qishloq xo‘jaligi mashinalarining umumiy narxi, so‘m (3.2-jadval); F_sh - shudgorlanadigan maydon, ga (topshiriq bo‘yicha) Yonilg‘i-moy materiallarning 1 gektar maydonga to‘g‘ri keladigan narxi, so‘m/ga
(6.6)
bunda Syo, Sm, Sm - yonilg‘i, moy va yog‘lash materillari narxi, so‘m/litr; a, v - moy va yog‘lash materiallarini dizel yonilg‘isiga nisbatan miqdori, %; a =1,7-3,3%, v = 0,02-0,06%. dizel yonilg‘isining yillik hajmi, litr (3.1-jadval). Mexanizatsiyalashtirilgan ishlarga mehnat sarfi, kishi-kuni/ga
(6.7) bunda - umumiy sarf, kishi-kuni (9-ilova); shudgorlanadigan maydon, ga. Xuddi shunday yuqoridagi ko‘rsatgichlar fermer xo‘jaligidagi
mavjud mashina-traktor agregatlari uchun ham alohida hisoblanadi.

Texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar

№	Ko‘rsatkich	O‘lchov birligi	Qiymati
			Jami Mavjud ishlatila- digan traktorlar soni	Loyixadagitraktorlar soni	Jamiga nisbatan, %
	MTAlaridan foydalanish darajasi:
	- umumiy ishlarni bajarishda	%
	- qator orasiga ishlov Berishda	%	-	-	-
	- yuk tashish va ortish ishlarida	%	-	-	-
	MTAlaridan yil davomida foydalanish darajasi	%	1	3	300
	1 ga to‘g‘ri keladigan texnikalarning narxi	so‘m/ga	234 000	347 000	148
	1 ga to‘g‘ri keladigan neft mahsulotlari narxi	so‘m/ga	123 000	198 600	161,5
	1 ga to‘g‘ri keladigan mehnat sarfi	kishi-kuni/ga

Xulosa

Biz bu kurs ishi bajarishimiz davomida bizga berilgan ish turi va ekin turimizga qarab qanaqa traktor va qishloq xo’jaligi mashinasi berilgan bo’lsa biz shu texnikadan foydalangan holda ishlov beradigan bo’lsak biz qancha yoqilg’I sarflashimiz va qancha xarajat qilishimiz shuningdek qanaqa yo’llarni qo’llasak bizga unumdorroq va kamroq xarajat orqali ishlay olishimiz mumkinligi ko’rib chiqdik va amaliyotda qo’llay oladigan darajada bilimga ega bo’ldik.Menga berilgan topshiriqda Transport ishlarni bajarish turi berilgan edi bu ish davomida TTZ-60.10 traktori berilgan va ushbu traktor bilan birga ishlaydigan quyidagi mashinalar berilgan edi, PK-0.5 shu kabi mashinalar orqali bajarishimiz zarur bo’lgan operatsiyalarni bajardik ularning narhlari va bu mashina bilan traktor orqali biror ish bajargan vaqtimiz yoqilg’i sarfi, inson mehnati sarfi,xarajatlarni ko’rib chiqdik va eng yuqori yoqilg’i sarfi qaysi muddatga to’g’ri kelishimi ham bu xisob kitoblar orqali bilib oldim.Xulosa qilib shuni aytamanki biz qancha kam xarajat qilib ish bajarsak biz shuncha unumdorroq ish bajargan xisoblanamiz va yoqilg’ini ham isrof qilmasdan ishlatadigan bo’lsak foydalilik darajasi oshgan bo’lar edi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Traktor va qishloq xo‘jaligi texnikalaridan foydalanish, texnik servis Igamberdiev A.K., Aliqulov S. 2020.
   
2. 
   Farm Power and Machinery Management Hunt D. 2016
   
3. 
   Qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishini mexanizatsiyalashtiri Obidov A., Aliqulov S. va boshqalar 2018.
   
4. 
   Ekspluatatsiya mashinno-traktornogo parka Zangiev A.A. i dr. 2004.