Mundarija kirish nazariy qism sanoat pechlarining tasnifi Pechning umumiy sxemasi. Tunelli va shaxtali pechlar Mavhum qaynovchi qatlamli pechlar 11 Aylanuvchi barabanli pechlar 11 Domna pechlari

NAZARIY QISM

“YUQORI HARORATLI JARAYON HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA”
Yuqori haroratli jarayonlar: metall, mashinaqismlari, kimyomahsulotlari, qurilish va boshqa materiallar korxonasining asosi hisoblanadi. Bu jarayonlar sanoat pechlarida oxirigi mahsulot olish yoki kerakligicha ishlov berish amalga oshiriladi. Bu jarayon yuqori haroratlarda: masalan, marten pechida po‘latni yoritish uchun 1800-20000С, temirchilik pechlarida po‘latniqizdirish uchun1300-15000С; o‘tga chidamli materiallarni pishirish uchun esa 1500-18000Сva yana yuqori harorat hosil qilish uchun elektrik pechlar ishlatiladi. Ma’lum texnologik jarayonni bajarish uchun, pechlar murakkab issiqlik energetika agregatlaridan tashkil topib, ulardako‘p miqdorda yoqilg‘i iste’mol qilinadi. Yoqilg‘i iste’mol qilinishi umumiy yoqilg‘ining 60% tashkil qiladi, shuning uchun pechlarda yoqilg‘idan to‘g‘ri foydalanish xalq ho‘jaligi uchun asosiy masala hisoblanadi. Ma’lumki, bir necha zavodlar eritish jarayonini intensivlash, korxonani yaxshi tashkil etish va issiqlik yo‘qolishidan foydalanish hisobiga foydali ish koeffitsentini 40-50% oshiradi.
Sanoat pechlaridan chiqayotgan gazlardan yuqori haroratli issiq havo olish, kombinatsiyalashgan energotexnologiyani qo‘llash, yoqilg‘idan to‘g‘ri foydalanish hisobiga nisbiy yoqilg‘ini sarfini pasaytirish, yuqori foydali ish koeffitsenti beradigan pechlar kurish imkoniyatiga ega. Yuqori haroratli texnologik jarayonlar asosida metallarni va jismlarni issiqlik bilan ishlov berish yotadi. Metallarni qizdirish va eritish, qurilish va o‘tga chidamli g‘ishtlarni pishirish, farfor va keramik jismlarni pishirish, farfor va keramik jismlarni pishirish, oyna olish, yoqilg‘ini termik ishlov berish va boshqalar.Bu jarayonlar sanoat pechlarida amalga oshirilib, ularda material va buyumlarga yuqori haroratli sharoitda keying ishlovlar berish yoki tayyor mahsulot
sifatida chiqarish uchun zarur bo‘lgan xossalar beriladi. Masalan, qizdirish pechlarida ishlov berilgandan keyin yarim mahsulotlar chig‘irib yoyish va bolg‘alash uchun zarur bo‘lgan cho‘zuvchanlik va oquvchanlikka ega bo'ladi.Chuyan quyish va grankalarida chuyan qattiq holatdan suyuq holatga o‘tadi va bu holatdau quymaqolip bo‘shliqlarini yaxshi to‘ldiradi.Ba’zi termik pechlarda po‘lat buyumlar qizdiriladi, undan keyin esa, oldindan belgilangan tartibda sovitiladi, buning natijasida ma’lum mexanik xossalarga ega bo‘lishga erishiladi (yumshatish, bo‘shatish, normallash, toblash).Po‘lat buyumlarga kimyoviy-termik ishlov beriladigan pechlarda metal yuzasini karbon yoki azot bilan to‘yinishi (tegishlicha: sementlash va azotlash)ni osonlashtirish uchun ular qizdiriladi va hokazo.Pechlarda qator murakkab jarayonlar sodir bo‘ladi–gazga aylanish va yoqilg‘ining yonishi, ishchi bo‘shliqda tutun gazlarining harakatlanishi, ishlov berilayotgan materialga alanga va tutun gazlaridan issiqlikning uzatilishi, issiqlikning buyum yuzasidan ichkari qatlamlariga o‘tishi va hokazo. Bu jarayonlarning barchasi o‘zaro bog‘langan.
Ular ichida eng muhimlari issiqlik uzatish jarayonlari hisoblanadi. 1822 yili Fransuz olimi Fure qattiq jismlar ichida issiqlikning tarqalish nazariyasini bayon qildi va “Issiqlikning analitik nazariyasi” nomli asarida jismlar qizdirilishining xususiy hollarini echishni ko‘rsatib berdi. 1905-1909 yillarda V.E. Grum-Grjimaylo “Pechlarning gidravlik nazariyasi” ni e’lon qildi, unda gazlarning tabiiy harakatlanishiga asoslagan pechlarni qurishning asosiy tamoyillari ishlab chiqilgan edi. I. G. Esman (1910y.) gidravlik nazariyaning matematik asosini yaratdi. Pechlarning keng ko‘lamli issiqlik hisobi birinchi marta N.E. Skaredov tomonidan bajarildi. (1912-1915y.).Akademik M.V.Kirpichev va uning safdoshlari (A. A. Guxman, M. A. Mixeev,
G. P. Ivansov va boshqalar) tomonidan fizik jarayonlarning o‘xshashlik nazariyasi bo‘yicha bajarilgan ishlari issiqlik texnikasi fanining rivojlanishiga bebaho hissa bo‘lib qo‘shildi. Shundan keyin pechlardagi issiqlik almashinuviga oid murakkab masalalarni laboratoriya sharoitida urganish imkoniyati tug‘ildi. Hozirgi paytda issiqlik almashinuvi, issiqlik muvozanati, gaz mexanikasi va yoqilg‘i yonishining qonun-qoidalariga asoslangan pechlar nazariyasi xalq xo‘jaligining turli sohalari uchun yuqori unumli va yuqori samarali pechlarni qurish imkonini beradi.