Mustaqil ish mavzu: Eyler almashtirishlari Bajardi: Tekshirdi

1-misol. Ushbu

tenglamani qaraymiz.  almashtirish bizga

tenglamani beradi. Bu tenglamaning xarakteristik tenglamasi:  bir xil
 ildizga ega bo’lgani uchun  o’zgaruvchi bo’yicha umumiy yechim

ko’rinishga ega. Kiritilgan almashtirishga ko’ra  o’zgaruvchi bo’yicha umumiy yechim

ko’rinishda bo’ladi.
Biz almashtirilgan tenglamaning xarakteristik tenglamasi karrali ildizlarga ega bo’lmagan holda  xususiy yechimga ega bo’ladi va demak dastlabki tenglamada bu yechim  ko’rinishga ega bo’ladi. Shuning uchun bevosita xususiy yechimni bu ko’rinishda izlash va uni (12) tenglamaga qo’yish mumkin. Agar

ekanligini e’tiborga olib bu ko’rinishdagi ifodalar (12) tenglamaga qo’yilsa va hosil bo’lgan tenglik  ga qisqartirilsa  ni aniqlash uchun  darajali
 (14)
algebraic tenglamani hosil qilamiz. Avvalgi mulohazalardan (14) tenglama  o’zgaruvchi bo’yicha topilgan xarakteristik tenglama bilan ustma ust tushadi. (14) tenglamaning har bir  oddiy ildiziga (12) tenglamaning  xususiy yechimi, (14) tenglamaning ikki karrali  ildiziga (1) tenglamaning  va  xususiy yechimlari mos keladi va hakozo.  qo’shma kompleks ildiziga  tenglikka binoan (12) tenglamaning ikkita  va  xususiy yechimilari mos keladi.
2-misol. Ushbu

tenglamani qaraymiz. Bu tenglamaning xususiy yechimini  ko’rinishda izlaymiz va berilgan tenglamadan

yoki

xarakteristik tenglamani hosil qilamiz. Bu tenglama  qo’shma kompleks ildizlarga ega bo’lgani uchun berilgan tenglamaning umumiy yechimi

ko’rinishga ega bo’ladi.

Differensial tenglamalar orasida oddiy almashtirishlar vositasida o’zgarmas koeffisiyentli tenglamalarga o’tuvchi o’zgaruvchi koeffisiyentli tenglamalar orasida Lagranj tenglamasi deb nomlangan

 (15)
ko’rinishdagi tenglamalar ham uchraydi bu yerda  o’zgarmas sonlar. (15) Lagrang tenglamasida  erkli o’zgaruvchini
 (16)
tengliklar yordamida almashtirilsa o’zgarmas koeffisiyentli chiziqli tenglama hosil bo’ladi.
Bir jinsli bo’lmagan Eyler tenglamasining o’ng tomoni  ko’phadning chekli sondagi arifmetik amallardan tashkil topgan  ifodasidan iborat bo’lsa, u holda almashtirish natijasida hosil bo’lgan o’zgarmas koeffisiyentli bir jinsli tenglamaning o’ng tomoni  ko’rinishga o’tsa bunda ham xususiy yechimlarni topish bilan integrallashni amalga oshirilishi mumkinligini eslatamiz.
Endi Eyler va Lagrang tenglamalarini yechishga oid misollardan namunalar
keltiramiz.