Mutaxasislikka kirish

Vaqtinchalik omborlar.
Vaqtinchalik omborlar uchun quruq, balandroq tekis bo’lgan joy 
tanlanadi. Bunda er osti suvlari uyum va xandaq tagidan 1 metr dan ziyod chuqurlikda bo’lishi 
lozim. Xandaklar quriladigan tuproqning mexanik tarkibi qumoq bo’lishi, bundan tashqari 
tayyorlaydigan joyning yuza qismida o’simlik qoldiqlari va boshqa organik qoldiqlar bo’lmasligi 
lozim. Agar joylarda o’tgan yilgi uyum va xandaqlar joylashgan joylarda yana maxsulot 
saqlashga to’g’ri kelsa, u joylar tekislanib 1 m
2
maydonga 500 g hisobidan so’ndirilmagan
oxak 
bilan zararsizlantiriladi. So’ngra er 30-35 sm chuqurlikda xaydalib, donli ekinlar ekiladi. Ekin 
yig’ishtirilgandan so’ng bu joyga uyum va xandaqlar ishlanadi. 
Uyum va xandaqlar kuz va baxor vaqtlarida quyosh nuri va qish vaqtida sovuq shamoldan 
kam ta’sirlanishi uchun iloji boricha uzunasiga sharqdan g’arbga qarab joylashtiriladi. 
Maxsulotning turi va tabiiy sharoitga qarab uyum va xandaqning o’lchamlari turli xil 
bo’ladi. Ayniqsa, ularning ko’ndalang kesimi muxim axamiyatga ega.. 
Bizning mintaqamizda xandaq va uyumlarning o’lchamlari g’arbiy va o’rta mintaqalarga 
qaraganda kichikroq bo’ladi (1-jadval). 
1-jadval 
Kartoshka uchun uyum va xandaqlar o’lchami va ularga mahsulot joylash balandligining 
ob-havo sharoitlariga bog’liqligi 
Mintaqa va 
Tuman 
Ya
nva
rni
ng
o’r
tac
ha
ha
ro
ra
ti
(°
S
) 
Uyumlar (m) 
Xandaqlar (m) 
ke
ngli
gi
chuqur
li
gi
joyl
ash 
b
alandligi
ke
ngli
gi
chuqur
li
gi
joyl
ash 
b
alandligi
Janubiy 
- 2 gacha 
1,0-1,2 
0,2 
0,6 
0,8 
0,6 
0,8 
G’arbiy va janubiy-
g’arbiy 
-4dan -6 gacha 
1,5-2,0 
0,2 
0,8 
0,8 
0,6 
0,8 
O’rta 
va 
shimoliy-
g’arbiy 
-5 dan -8 gacha 
2,0-2,5 
0,2-0,5 
1-1,2 
0,8 
0,6 
0,8 
Shimoliy 
-9 dan -20 gacha 
2,0-2,5 
0,2-0,5 
1-1,2 
1,0 
0,8 
1,0 
Maxsulotni joylash oldidan albatta saralanadi, xar bir uyum va xandaqga maxsulotni bir 
kunda joylash kerak. Ayrim ildizmevalar sig’imi 20-25 kg li yashiklarga joylanib xam uyum shu 
xandaqlarga joylashtiriladi. 
Maxsulotlar saqlanadigan payitda ventilyasiyani yaxshilash maqsadida uyum va xandaq 
bo’ylab o’rtasidan 30x30 sm o’lchamda ko’ndalangiga bir nechta ariqchalar qazilib, unga taxta 
panjaralar o’rnatiladi. Xar 50-60 sm masofada xavoni so’rish naylari o’rnatiladi. 
O’rta Osiyoda etishtirilgan kartoshka va ildizmevali sabzavotlarning asosiy qismi o’ra va 
handaqlarda, qisman esa uyumlab burtlarda saqlanadi. Saqlashning bu usullari juda arzon, kam 
xarajat bo’lishi bilan birga, bir qator kamchiliklarga ega. Jumladan, havo harorati, namligi 

---

5 
hamda saqlanadigan kartoshkani muntazam nazorat qilib bo’lmaydi. Natijada ko’pgina kartoshka 
chirib nobud bo’ladi. 
Kartoshkani
 
qo’lda yoki ekskavator yordamida qazilgan eni 2 m, chuqurligi 0,6 m o’lchamli 
xandaqlarda saqlash mumkin. Handaqning o’rtasidan havo almashinishi uchun 30x30 sm 
ko’ndalang ariqcha qilinib, unga panjara qo’yiladi. Har 5 m da esa quvurlar o’rnatiladi.
Kartoshka va ildizmevali sabzavotlarni eni 0,6-0,7 
m, chuqurligi 0,7-0,8 m, uzunligi ixtiyoriy bo’lgan 
o’ra qazib ham saqlash mumkin. Bunda har 3-4 
oralatib erdan uvatlar qoldiriladi. Handaq va 
o’ralar MTZ-5 traktoriga tirkalgan e-153 markali 
ekskavator 
yordamida 
qaziladi. 
O’ra 
va 
handaqlarga kartoshka ertalab joylangani ma’qul, 
chunki kartoshka kechasi ancha sovigan bo’ladi. 
Kartoshka joylangandan so’ng usti 30-35 sm 
qalinlikda ikki muddatda bajariladi: dastlab kuzda 
10-25 sm qalinlikda tuproq tortiladi; sovuq 
tushishi oldidan esa uni 30-35 sm ga etkaziladi. 
Kartoshka ustki tomoni 3×3 - 6×6 m va undan 
kattaroq bo’lgan uyumlarda ham saqlanadi. 
Uyumlarga tabiiy shamollatib turish uchun 
yog’ochdan 
havo 
o’tib 
turadigan 
novlar 
o’rnatiladi. Kartoshka 1,2-1,3 m qalinlikda 
joylashtiriladi (10-rasm).