Muzrabot pedagogika kolleji maxsus fanlar kafedrasi maktabgacha yoshdagi bolalar

Nazorat savollari:

1. Qobiliyat deb nimaga aytiladi? U nimalarda namoyon

bo‘ladi?

2. Layoqat nima?

3. Qobiliyatning qanday turlari bor?

4. Iste’dod va iqtidor haqida tushuncha bering, ularning

farqi nimada?

Uyga vazifa VENN- diagrammasida ishlash
39-Mavzu: Qobiliyatlarning nerv va fiziologik asoslari

Reja:

1. 
   Qobiliyatlarning nerv va fiziologik asoslari
   
2. 
   Bolalarda qobiliyatning namoyon bo’lishi
   

Qobiliyatlar umumiy va maxsus bo‘ladi. Umumiy qobiliyatlar

mavjud bo‘lganda kishi faoliyatining turli xillari bilan

muvaffaqiyatli shug‘ullana oladi. Umumiy qobiliyatga

ega o‘quvchilar odatda barcha fanlardan yaxshi va qiynalmay

o‘qiydilar. Maxsus qobiliyatlar

kishiga qandaydir bir muayyan faoliyat bilan muvaffaqiyatli shug‘ullanish imkonini beradi. Masalan matematik, texnikaviy, adabiy, musiqaviy, tasviriy va

boshqa qobiliyatlar bo‘ladi. Har bir ongli inson qobiliyati va zehni ustida ilk yoshligidan

boshlab, «yuragi chopgan» ish bilan shug‘ulansa va

undan qoniqish olib qobiliyatini o‘stirishga imkoniyat topib,

yutuqlarga erishsa, biz uni iqtidorli deymiz. Iqtidor insonning

o‘z xatti-harakati, bilimlari, imkoniyatlari, malakalariga nisbatan

subyektiv munosabatidir. Iqtidorli odam genial yoki talantli

bo‘lmasligi mumkun, lekin u har qanday ishda mardlik,

chidamlilik o‘z-o‘zini boshqara olish, tashabbuskorlik kabi fazilatlarga

ega bo‘lib, ishni sidqidildan bajaradi. Ular ana shunday

harakatlari bilan ba’zan o‘ta iste’dodli, lekin kam harakat

kishilardan ko‘ra jamiyatga ko‘proq foyda keltiradilar. Iqtidorli

insonda iste’dod sohibi bo‘lish imkoniyati bor. Iste’dod har

tomonlama rivojlangan, nihoyatda kuchli va takrorlanmas qobiliyatdir.

U tinimsiz mehnat, o‘z qobiliyatini takomillashtirib

borish yo‘lida barcha qiyinchiliklarni yengish, irodasi va butun

imkoniyatlarini safarbar qilish natijasida qo‘lga kiritiladi.

Biror faoliyatning, ayniqsa muvaffaqiyatli, mustaqil va original

tarzda bajarilishini taqozo qiladigan zo‘r qobiliyatlar birikmasi

iste’dod deyiladi. Ijodiy faoliyatga qobiliyatli kishilarni

talantli kishilar jumlasiga kiritish mumkin. Bunday kishilar ijtimoiy

munosabatlar sohasida o‘z davrining progressiv g‘oyalarini

juda muvaffaqiyatli ravishda amalga oshiradilar, adabiyot va

san’at sohasida hozirgi zamonning ilg‘or tafakkuri darajasidagi

mukammal asarlarni yaratadilar, fan va texnika sohasida ular

murakkab nazariy va amaliy vazifalarni yaxshi hal etadilar.

Talantlilikning yuqori bosqichi daholik deb ataladi. Ijtimoiy

hayotda fan, adabiyot, san’at va shu kabi sohalarda

prinsipial ravishda yangi biror narsa yaratgan kishilar daholar

(geniy) deb hisoblanadilar. Genial kishilar ijodining mahsuli

faoliyatning biror sohasini rivojlantirishda muhim bosqich

hisoblanadi. Genial kishilar insoniyat taraqqiyotida yo‘l

ko‘rsatuvchi bosqichlar bo‘lib xizmat qiladilar, tarixiy shaxsga

aylanadilar. Iqtidorli bolalar va o‘quvchi yoshlarni qo‘llab-quvvatlash

bo‘yicha davlat ishlari sobitqadamlik bilan olib borilmoqda.

Iste’dodli o‘smir va o‘spirin yoshlarni izlab topish, ularga

ko‘maklashish, ularning qobiliyatini va iste’dodini o‘stirish

bo‘yicha fondlar tashkil etildi. Qobiliyatli

yoshlarni chet ellardagi yetakchi o‘quv yurtlari va ilmiy markazlarda

o‘qitish va stajirovka o‘tkazish yo‘lga qo‘yildi. Bolalarning oilada tarbiyalashni

tashkiliy psixologik-pedagogik uslubiy jihatdan

ta’minlash, o‘quvchilarning imkoniyatlari va qiziqishlarini

hisobga olgan holda ularning jadal intellektual rivojlanishi,

sohalashtirish, tabaqalashtirish, kasbga yo‘naltirilgan ta’lim olishni ta’minlaydi.