Muzrabot pedagogika kolleji maxsus fanlar kafedrasi maktabgacha yoshdagi bolalar

2.Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi

Maktabgacha Boialar psixologiyasi - psixologiya fanining alohida tarmog’i bo’lib, u turli yosh davrlarida bola psixik taraqqiyotining qonuniyatlarini,

shuningdek, bir yosh bosqichid^ boshqasiga o’tish qommiyatlarini

o’rganacli. Boialar psixologiyasi fanining asosiy e’tibcri tug’ulgandan

yetuklik davrigacha inson psixikasi va ongning qanday rivojlanishiga

qaratilgan. D.B.Elkonin yozganidek, bola jamiyat a’zosi va shaxs sifatida

shakllanib borar ekan, lining psixikasi rivojlanib, olamni aks ettirish

qobilyati go’daklikdan yetuklik davrigacha murakkabllashib va

takomillashib boradi. Ushbu jarayoiming o’ziga xos xususiyatlari,

uning qonuniyatlarini bolalar psixologiyasi tadqiq etadi.

Bola rivojlanishiniug turli tomonlsrini har xil fanlar - anatomiya,

fiziologiya, oliy nerv faoliyati fiziologiyasi, gigiena, etnografiya va

boshqaltir o’rganacli. Tug’ilgandan eluklik davrigacha bola psixik

taraqqiyotini o’rganish esa psixologik bilimlaming miixsus sohasi -

boialar psixologiyasining zimmasidadir. Chunki boialar psixologiyasi

bola psixik taraqqiyotining qonuniyatlari, rivojlanish turli

bosqichlarida bola psixikasiga xos xususiyatlar haqidagi fandir.

L.F. Obuxova ta’kidlaganidek, bolalar psixologiyasi fanining

predmeti tarixan o’zgarib borgan. Bugungi kunda boialar pixologiyasi

fanining predmeti ontogenezdagj psixik taraqqiyotning umumiy

qonuniyatlarini, yosh davrlarini, bir yosh davridan boshqasiga o’tish

sabablarini aniqlashdan iborat. Agar pediatr bolalaming jismoniy

salomatligi bilan shug’ullansa, bolalar psixologi bola psixikasining

qanchalik to’g’ri rivojlanayotgani va faoliyat ko’rsatayotganini, bordiyu, bu sohada kamchilik bo’lsa, uni nimaning hisobiga

kompensasiyalash mumlanligini o’rganadi.

Hozirgi kunda bolalar psixologiyasi fani predmetining kengayib

borishi bmatilmoqda. Bu hodisa bolaning homila davridagi rivojlanishini tobora diuqurroq o’rganish natijasida ro’y bermoqda.

Bolalar psixologiyasi fanining asosiy kategoriyalari, ya’ni

tushunchalari qatoriga quyidagilar kiradi; “yosh”, “bolalik”,

“taraqqiyot”, “o’sish”, “deteiuiinizm”, “geteroxronlik’, “tizimlilik”.

Albatta, fanning kategoryralari faqat bu tiishunchalar bilan cheklanmaydi.

Asosiy kategoriyalar jumlasiga bulaidan tashqari, “taraqqiyotning

ijtimoiy vaziyati, “yetakchi faoliyat tipi” va boshqa bir qator

tushimchalami kiritish mumkun. Bu tushunchalar psixologiyada

ilg’or ta(tadqiqotlar natijasida shakllangan va fanga olib kiritilgan.

Bolalar psixologiyasi fanini o’rganish ma’lum ma’noda ushbu fanning

kategoriyalarini o’zlashtirishdan iborat. Quyida biz bolalar psixologiyasi

fanining ayrim asosiy kategoriyalari xusiisida alohida to’:ctalib o’tamiz:

Bolalik - ontogenezninig dastlabki davrlarini belgilash uchun

(tug’ilgandan o’smirlildcacha bo’lgan davmi belgilash uchun)

qo’llanadigan tushuncha. Yosh davrlarining an’anaviy tasnifiga ko’ra

bolalik -- go’daklik (tug’lgandan lyoshgacha), ilk boldik (1 yoshdan 3

yoshgacha), maktabgacha yosh (3 yoshdan 6-7 yoshgacha) va kichik

maktab yoshi (6-7 yoshdan 10-11 yoshgacha) davrlami o’z ichiga