Мювзу global kompüter şƏBƏKƏLƏRI

МЮВЗУ 1.
GLOBAL KOMPÜTER ŞƏBƏKƏLƏRI

1. 
   İnternet
   
2. 
   İnternetdə resursların ünvanlanması.
   
3. 
   İnternetin xidmətləri
   
4. 
   TCP/İP protopkollar ailəsi
   
5. 
   Kompüter şəbəkələrinin təyinatı və təsnıfatı
   
6. 
   Şəbəkənin proqram təminatı
   

1. İnternet

İnternet – dar mənada şəbəkənin birləşməsi adlanır. Daha geniş mənada isə Beynəlxalq kompüter şəbəkəsi adlanır. İnternetə fiziki mənada bir neçə milyon kompüterin birləşməsi kimi baxmaq olar. Daha yaxşı olardı ki, İnternetə- məlumat fəzası kimi baxılsın. İnternetə - kompüterlərin birbaşa birləşməsi kimi baxmaq olmaz, çünki o özlüyündə elə bir fəza təşkil edir ki, orada bilavasitə verilənlərin kəsilməz dövr etməsi baş verir.

Məlumatın kompüter vasitəsi ilə ötürülməsi və qəbul edilməsi hələ 50 – ci illərdə laboratoriya şəraitində tətbiq olunmuşdur. 60 –cı illərin sonunuda ABŞ –in Müdafiə nazirliyinin (DARPA – Defense Advanced Research Project Ageney) prespektiv işləmə agentliyinin vəsaiti hesabına I milli şəbəkə yaradıldı. O, ARPANET adını almışdır. Bu bir neçə elmi, tədqiqat və təhsil sahələrini əhatə edirdi.

İnternetin əsas yaranma tarixi 1983 – cü il hesab olunur. Bu TCP\İP protikollarının yaranma tarixi ilə bağlıdır. TCP\İP – bu bir dənə şəbəkə protokolundan ibarət olmayıb, müxtəlif təbəqələrdə yerləşən iki protokoldan ibarətdir. TCP protokolu – nəqliyyat təbəqəli protokoldur və məlumatın necə ötürülməsini təmin edir. İP protokolu- ünvanlıdır. O, şəbəkə təbəqəsinə aiddir və ötürülmənin hara getməsini təmin edir.

2. İnternetdə resursların ünvanlamasi

İnternetdə resursların ünvanlanması aşağıdakı formada həyata keçirilir

• 
  Rəqəmsal İP - ünvan (İP – Internetwork Protocol);
  
• 
  domen ünvan.
  

İP-ünvan şəbəkənin və kompüterin şəbəkədəki nömrəsini özündə saxlayır. Hər bir şəbəkənin ünvanı İnternetin NİC (Net Information Centre) Şəbəkə informasiya mərkəzi tərəfindən verilir.

Rəqəmsal ünvan 32 bit uzunluğa malikdir. Bu ünvan 0-dan 255-ə qədər istənilən 4 ədəddən ibarət olur.Şəbəkənin ölçüsündən asılı olaraq İP-ünvanlar A,B və C kimi üç sinfə bölünür.

İP-ünvanla kompüterin şəbəkə ünvanı arasındakı uyğunluğa əsaslanan siyahı genişləndiyindən Şəbəkənin zonalara bölünməsi zərurəti yarandı. Hər bir zonada ünvanlara xidmət üçün bir mərkəz ayrıldı. Bu zonalar domenlər adını aldı, onlara uyğun ünvan-lar isə domen ünvanlar adlandırıldı.

İnternet ünvanlama sistemində müəyyən coğrafi regionları təmsil edən domenlər iki hərfdən (məsələn, Fransa – fr, Kanada – ca, ABŞ – us), mövzu əlamətlərinə görə bölünmüş domenlər isə üç hərfdən ibarət olur.

İstifadəçinin kompüterinin şəbəkədə geydiyyata alındığı ad onun İnternet ünvanı adlanır. İstifadəşinin adının ardınca @ işarəsi işlədilir.

Misal. İnternetə goşulmuş tutor.sptu.edu adlı kompüterdə Nasrin adı altında qeydiyyata düşmüş istifadəçinin ünvanı bu şəkildə olacaqdır:

Nasrin@ tutor.sptu.edu

Domenlər sistemi yarandıqdan sonra kompüterlərin adlarına uyğun İP-ünvanların axtarışı sadələşdi. Hər bir domenin nəzdində özünün Domen adlar serveri DNS (Domain Name Server) xidmət göstərir

Hipermətn –mətni, qrafik, video və ya səsli informasiyanı özündə saxlayan mətndir

Web-brauzerlər hipermətnlərə baxmaq üçün nəzərdə tutulmuş proqramlardır.

HTTP (Hypertext Transfer Protocol – hipermətni sənədlərin ötürülməsi protokolu) protokolu ilə öz aralarında əlaqə yaradırlar.

• 
  Bütün Web-serverlər xüsusi HTML (Hypertext Markup Language – hipermətnin nişanlanması dili ) dilindən istifadə edir. Bu dil vasitəsilə yaradılmış səhifələr və ya hipermətni sənədləri özündə saxlayan fayllar Web-səhifələr (Web-pages) adlanır.
  
• 
  Web-səhifəni yaratmaq üçün xüsusi redaktorlara misal olaraq Dream Weaver, Netscape Composer, Microsoft FrontPage və s. göstərmək olar.
  
• 
  Bir-biriləri ilə mənaca əlaqədə olan və eyni bir serverdə yerləşən Web-səhifələr toplusuna Web-sayt (Web - site) deyilir.
  

Məsələn: http://www/cit.az/fayl1/index.html

• 
  HTML (HTML – kod) – mətnləri, qrafikləri, web - səhifələrə istinadları özündə birləşdirən koddur;
  
• 
  DHTML (Dynamic HTML) – HTML dilinin genişlənməsidir, təsvirlərin istifadəçinin tələ-binə uyğun olaraq ani hərəkətinə - dinamik əks etdirilməsinə imkan verir;
  
• 
  XML (eXtensible Markup Language) – web - səhifələrin məzmununu qeydə alandildir.
  
• 
  Mötərizə arasında yazılmış fraqment metka və ya teq adlanır. Bütün teqlər açılan və bağlanan<./.> olurlar.
  
• 
  ... - Web-sənədin adıdır, adın uzunluğu 60-100 simvoldan ibarət olur;
  
• 
  - web-sənədin məzmununun daha tam təsviri, uzunluq200-250 simvol.
  
• 
  - web - sənədin bu veb - saytın axtarışını yerinə yetirən açar sözlər, uzunluq 800-1000 simvol.
  
• 
  Məsələn: .
  

Brauzerlərlə işin əsasları

Ən geniş yayılan Web- brauzerlər Microsoft İnternet Explorer, Netcape Navigator və Netcape Communicatordur. İnternet ExplorerProqramı yerinə yetirmək üçün İşçi stolda yerləşən İnternet Explorer düyməsinisıxın. İnternet Explorer –in əsas pəncərəsi açılacaqdır:

Internet Explorer-də səhifələrə yerdəyişmə bir neçə üsulla yerinə yetirilir:

• 
  Файл menyusundan Открыть əmrini seçin və lazım olan səhifənin ünvanını daxil edin;
  
• 
  Адрес sahəsinə səhifənin URL - ünvanını daxil edin və Enter düyməsini sıxın.
  
• 
  Açılmış Web-səhifədə tapılmış hiperistinad üzərində mausun düyməsini sıxın.
  

3. İnternetin xidmətləri

İnternetin işi haqqında danışdıqda – bu zaman söhbət tam İnternetdən getmir, ancaq onun bir və ya bir neçə vəzifəsindən gedir. Müxtəlif xidmətlər – müxtəlif protokollara malikdir. Buna tətbiqi proqramlar deyilir.İnternetin vəzifələrinə aşağıdakılar daxildir:

1. 
   Terminal rejim. Keçmişdə bu rejimdən daha çox riyazi hesablamaların aparılması zamanı istifadə olunurdu. Müasir zamanda isə Telnet protokollarından texniki obyektlərin distansion(məsafə) idarə olunmasında istifadə olunur, məsələn teleskoplarla, videokameralarla, sənaye robotları ilə işləyən zaman istifadə olunur.
   
2. 
   Elektron poçt (E – mail ) Poçt xidməti iki tətbiqi proqram əsasaında qurulub: SMTP və POP3. SMTP vasitəsi ilə kompüterdən serverə məlumatın göndərilməsi baş verir. POP3 vasitəsi ilə daxil olan məlumatların qəbul edilməsi baş verir. İnternetdə E – mail – in təmin olunması üçün xüsusi poçt serveri vardır.
   
3. 
   Siyahıların göndərilməsi (Mail list) Bu xüsusi mətni serverdir , təyin olunmuş mətnlər üzrə məlumatı toplayır və abunəçilərə göndərilməni təmin edir.Göndərilən siyahıların mövzusu müxtəlif ola bilər, məsələn , xarici dilin öyrənilməsi ilə bağlı olan suallar, hesablama texnikasının proqram və asparat vasitəsi ilə bağlı olan yeni məlumatlar və s.
   
4. 
   Telekonfransların xidməti (Usenet) Bu xidmət növü elektron poçtun göndərilməsinin dövrü təkrar edilməsinə oxşayır, lakin, bu zaman məlumat bir müxbirə deyil, böyük müxbirlər qrupuna göndərilir (belə qruplara telekonfranslar və yaxud xəbərlər qrupu deyilir).
   
5. 
   Faylların ötürülməsi xidməti (File Transfer Protocol) – faylların ötürülməsi və qəbul edilməsi İnternet – qulluqda ən keyfiyyətli vəzifədir.FTP xidmətinin beynəlxalq şəbəkədə ös serveri var və burada verilənlərin arxivi saxlanır. FTP protokolu eyni zamanda iki TCP - server və müştəri birləşməsi ilə işləyir , biri vasitəsi ilə verilənlərin ötürülməsi baş verir, ikinci birləşmə isə idarəedici rolinu oynayır.
   
6. 
   İRC xidməti (İnternet Realy Chat) – yəni real vaxt xidməti bir neçə adamla eyni vaxtda ünsiyyəti təmin edir. Telekonferensiya xidmətindən fərqi ondadır ki, bütün dünyada açılmış mətnin müzakirəsi iştirakçilar arasında İRC sisteminin bir kanalında baş verir,bu zaman ancaq bir neçə adam iştirak edə bilər.Hər bir istifadəçi özünün xüsusi kanalını yarada bilər və ora "müzakirə" üçün iştirakçiları dəvət edə bilər və yaxud hazırda açıq olan kanala qoşula bilər.
   
7. 
   İCQ. Hal – hazırki vaxtda İnternetə qoşulmuş insanın İP – ünvanın axtarışını təşkil edir.Bu qulluğun adı – I SEEK YOU –Mən səni axtarıram adlanır.Bu qulluqdan istifadə üçün onun mərkəzi serverində qeydiyyatda olmaq lazımdır.(http://www/icq.com) və UİN ( Universal Internet Number )fərdi nömrəsini almaq lazımdır.
   
8. 
   World Wide Web (WWW) xidməti . Müasir İnterrnetiin ən məşhur xidmətidir. WWW – vahid məlumat fəzasıdır, bu öz növbəsində , Web- serverdə saxlanılan, bir – biri ilə bağlı olan yüz milyonlarla elektron sənədlərdən ibarətdir. Web fəzanı təşkil edən ayrı – ayrı sənədlər Web – səhifələr adlanır. Mövzular cəhətdən birləşən Web səhifələri Web- qovşaq adlandırırlar( daha geniş mənada Web – sayt və yaxud sayt). Web- səhifələrin adi sənədlərdən fərqi ondan ibarətdir ki, onlar konkret daşıyıcə ilə bağlı olmayan rəsmi şəklə salınır (formalaşır).Məsələn,vərəqdə çap olunacaq hazır sənəd–çap vərəqinin parametrlərindən, enindən,hündürlüyündən və sahələrin ölçüsündən asılıdır. Web– sənədlərə isə qabaqcadan məlum olmayan kompüterin ekranında baxmaq olar.Bu zaman istufadəçinin işlədiyi kompüterin nə ekranının ölçüsü, nə rəngin parametrləri, nə qrafik genişlənmə, nə də əməliyyat sistemi məlum ola bilər. Ona görə də Web- sənədlər "bərk formatlaşmaya " malik deyillər.Rəsmi şəklə salınma bilavasitə istifadəçinin kompüterində əks olunma zamanı baş verir. Web- səhifələrə baxmqa üçün istifadə olunan proqramlara – broyzerlər deyilir.Broyzer – sənədin ekranda əks olunmasını təmin edir.
   
9. 
   DNS xidməti. Biz İnternetin protokollarından danışan zaman,qeyd etdik ki, İnternetdə ixtiyari kompüterin və yaxud da ixtiyari lokal şəbəkənin ünvanı dörd bayt vasitəsi ilə ifadə oluna bilər,məsələn, 195.28.132.97. Digər tərəfdən isə qeyd etdik ki, hər bir kompüter xüsusi domen ada malikdir, məsələn,www.abcdef.com
   

Burada heç bir zidiyyət yoxdur, bu eyni bir şəbəkə kompüterinin ünvanın yazılışıdır.İnsana İP – ünvanlarının rəqəmlərlə yazılışı ilə işləmək çətinlik törədir,ona görədə məzmuna uyğun adla işləməyə daha çox üstünlük verir.

İnternetə qoşulma üsulları

• 
  Dial-Up bağlantı.
  
• 
  Birbaşa xətt vasitəsilə bağlantı.
  
• 
  Sürətli və genişzolaqlı bağlantılar.
  
• 
  Simsiz İnternet bağlantısı.
  
• 
  Mobil rabitə və İnternet.
  

WAP–texnologiya

Bluetooth texnologiyası

GPRS (General Packet Radio Service) –

Mobil telefon vasitəsilə İnternet bağlantısı

CDMA (Code Division Multiple Access) -

Mobil rabitə texnologiyası

• 
  Peyk İnterneti.
  

4 . TCP/IP protokollar ailəsi

TCP/IP birgə iş üçün nəzərdə tutulmuş şəbəkə protokolları ailəsidir. Onun tərkibinə bir neçə komponent daxildir:

• 
  İP (İnternet Protocol – Şəbəkələrarası protokol) – paketlərin bir kompüterdən digərinə daşınmasını təmin edir.
  

• 
  ICMP (Internet Control Message Protocol – İnternetdə məlumatların idarə olunması protokolu) – səhvlər haqqında, köməkçi marşrut üzrə tələbatlar və xəbərlərin alınması haqqında məlumatlar da daxil olmaqla İP protokolunu tanıyır;
  

• 
  ARP (Address Resolution Protocol – Ünvanların çevrilməsi protokolu) - İP-ünvanları aparat ünvanlara çevirir;
  

• 
  UDP (User Datagram Protocol – İstifadəçinin deytaqramlarının ötürülmə protokolu ) və TCP (Transfer Control Protocol - Ötürmələrin idarə olunması protokolu) göstərilmiş kompüterdə verilənlərin konkret əlavələrə çatdırılmasını təmin edir.
  

Deytaqram – birləşmə tələb etməyən protokollarla ötürülən paketlərdir.
5. Kompüter şəbəkələrinin təyinatı və təsnıfatı

İki və daha artıq kompüterin fiziki cəhətdən birləşməsi kompüter şəbəkələrini əmələ gətirir. İki kompüterin sadə birləşməsi birbaşa birləşmə adlanır. Ümumi halda, kompüter şəbəkələrinin yaradılması ücün xüsusi aparat təminatı (şəbəkə avadanlığı) və xüsusi proqram təminatı (şəbəkə proqram vasitələri) olmalıdır. Windows ƏS – də işləyən zaman kompüterlərin birbaşa birləşməsi zamanı nə xüsusi aparat təminatı , nə də proqram təminatına ehtiyac var. Bu halda aparat vasitələri olaraq giriş/çıxış portlarından (liman) , proqram təminatı vasitəsi olaraq ƏS–nın tərkibində olan xüsusi vasitələrdən istifadə olunur (Start.Proqramlar. Standartlar.Əlaqə. Birbaşa kabel birləşməsi).

Kompüter şəbəkələrinin yaradılması zamanı əsas məsələ,avadanlığın elektriki və mexaniki xassələrinin uyğunluğunun təmin olunması, verilənlərin formatı və kodlaşdırılması sisteminə görə informasiya təminatı uyğunluğunun təmin olunmasıdır. Bu məsələnin həlli standartlaşdırma sahəsinə aiddir və OSI (Model of Open System İnterconnections – açıq sistemlərin qarşılıqlı əlaqəsi modeli) modeli adlanır. Bu model ISO(Intermational Standarts Orqanization) Beynəlxalq Standartlaşdırma İnstitutunun texniki təklifləri əasasında hazırlanmışdır.

OSI / ISO modelinə əsasən kompüter şəbəkələrinin arxitekturasına yeddi təbədə baxılır.

Ən yuxarı təbəqə - tətbiqidir. Bu təbəqədə istifadəçi hesablama sistemi ilə qarşılıqlı əlaqədə olur.

Ən aşağı təbəqə - fizikidir. O, qurğular arasındakı siqnalların ötrülməsini təmin edir. Bu yeddi təbəqə arasında uyğunlaşma xüsusi standartlar vasitəsi ilə həyata keçrilir. Buna protokol deyilir. Onlar şəbəkənin komponentləri ilə aparatın qarşılıqlı əlaqələrinin xarakterini (aparat protokolu) və proqram və verilənlər arasında qarşılıqlı əlaqələrin (proqram protokolları) xarakterini təyin edir.

Protokollardan istifadə olunmasına görə şəbəkələr 3 yerə bölünür : Lokal (LAN – Local Area Nerwork), Qlobal (WAN – Wide Area Network), Regional.

Lokal kompüter şəbəkələri yaxın məsafədə yerləşən istifadəçilərin kompüterləri arasında sürətli informasiya mübadiləsini təmin edir. Lokal şəbəkə həm kiçik bir ofisi, həm də bir neçə hektar sahəsi olan böyük bir zavodu əhatə edə bilər. Onun köməyi ilə verilənlərin uzaqdan daxil edilməsi, ümumi resurslardan birgə istifadə edilməsi, faylların ötürülməsi, məsələlərin məsafədən daxil edilməsi və həlli, elektron poçtu, paylanmış sistemlərin yaradılması və s. kimi funksiyaların yerinə yetirilməsi mümkündür. Lokal şəbəkədə verilənlər əlaqə xətləri ilə 10 km məsafəyə qədər ötrülə bilər.

Regional şəbəkələr uzaq məsafədə yerləşmiş binaların, idarələrin, müəssisələrin və digər təşkilatların kompüterləri arasında qurulur və şəhər, rayon və ya qəsəbə hüdudları daxilində olur.

Qlobal kompüter şəbəkələri (WAN - Wide Area Network) həm lokal, həm də digər telekommunikasiya şəbəkələrini və qurğularını özündə birləşdirir və ölkələri, qitələri, bütün dünyanı əhatə edir. Bəzən müxtəlif texniki, proqram və informasiya prinsipləri əsasında qurulmuş şəbəkələr birləşməsinə - koorporativ şəbəkələrə də rast gəlinir.

Bütün kompüter şəbəkələri 2 funksiya ilə təyin olunur :

• 
  Şəbəkənin aparat və proqram ehtiyatlarından birgə istifadə olunmanın təmin edilməsi;
  
• 
  Verilənlər ehtiyatına birgə daxil olunmanın təmin edilməsi.
  

Beynəxalq Standartlaşdırma İnstitutunun İSO sisteminin təklifləri əsasında kompüter şəbəkəsinə 7 təbəqədə baxılır. Bu təklifə əsasən , İSO/OSİ modelində müxtəlif qitələrdə yerləşən istifadəçilər arasında verilənlərin ötrülməsi aşağıdakı şəkildə baş verir:

1. 
   Tətbiqi təbəqə (APPLICATION LAYER). İstifadəçi xüsusi əlavələrin köməyi ilə sənəd yaradır (məlumat, şəkil və s.). Bu təbəqədə 3 əsas funksiya yerinə yetrilir: faylın ötrulməsi və idarəsi, tapşırıqların ötrülməsi və emalı, vurtual texniki xidmət.
   
2. 
   Təqdimetmə təbəqəsi (PRESENTATION LAYER). Tətbiqi səviyyədə olan obyektlərə (istifadəçi və proqramlar) ötrülən informasiyanın çevrilmə (şifrələmək,sıxmaq,şifri aydınlaşdırmaq) üsullarını göstərir.
   
3. 
   Seans təbəqə (SESSION LAYER) .İstifadəçinin kompüteri lokal və ya qlobal şəbəkə ilə qarşılıqlı əlaqədə olur. Bu təbəqənin protokolları istifadəçinin "efirə çıxışı" hüququnu yoxlayır və sənədi nəqliyyat təbəqəsinin protokollarına ötürür.
   
4. 
   Nəqliyyat təbəqəsi (TRANSPORT LAYER). Bu təbəqənin əsas funksiyası şəbəkə paketlərindən ibarət məlumatların lazımı yerə çatdırılmasından ibarətdir.
   
5. 
   Şəbəkə təbəqəsi (NETWORK LAYER). Verilənlərin şəbəkədə ötrülməsini təmin edir.Burada mümkün marşutlardan birinin seçilməsi (şəbəkənin yükü), giriş verilənlərin idarə olunması, paketlərin buferdə yerləşdirilməsi və s. məsələlər həll edilir.
   
6. 
   Məlumat bağlantısı təbəqəsi (DATA LINK LAYER). Bu təbəqə fiziki təbəqədə dörv edən siqnalları şəbəkə təbəqəsindən alınmış uyğun verilənlərə modullaşdırır. Kanal səviyyəsinin obyektləri arasında verilənlərin mübadiləsi 3 üsuludan biri vasitəsi ilə həyata keçirilir:
   

• 
  simpleks – yalnız bir istiqamətdə;
  
• 
  yarımdupleks – eyni zamanda yalnız bir istiqamətdə;
  
• 
  dupleks – eyni zamanda hər iki istiqamətdə
  

7. 
   Fiziki təbəqə (PHYSICAL LAYER). Burada nə sənəd , nə paket, nə da bayt vardır – ancaq bit olur. Fiziki səviyyənin standartları ya X.21 , ya X.21 bis təlimatlarını təyin edir. Bu təlimatlar vasitəsi ilə funksional və prosedur xarakterstikaları təyin olunur ki, bunlar vasitəsi ilə fiziki birləşmələrin akivləşməsi, dəstəklənməsi və deaktivləşməsi həyata keçrilir. Məlumat alan istifadəçinin kompüterində isə proses tərsinə gedir.
   

7. Şəbəkənin proqram təminatı

Kompüter şəbəkələrinin arxitekturası ilə bağlı əsas komponentlər və texnologiyalar sırasına proqram təminatı da daxildir. O, özündə şəbəkə əməliyyat sistemini və şəbəkəni idarə edən proqram təminatını birləşdirir. Şəbəkə əməliyyatsistemi (NOS - Network Operating System) şəbəkəyə qoşulan hər kompüterə tətbiq edilən proqram təminatıdır. O, şəbəkə resurslarına müraciəti əlaqələndirir və idarə edir. NOS şəbəkədə məlumatın marşrutlaşdırılmasını, şəbəkə qurğularına rəqabət zamanı münaqişələrin həllinı və şəxsi kompüterlərin əməliyyat sistemləri (Windows , Windows NT, UNIX və ya OS/2) ilə işləməyı təmin edir. Şəbəkə əməliyyat sistemi fayllarla və əlavələrlə (Application) birgə işi təmin edir. Bir işçi stansiyada olan belə resurslar digər stansiya tərəfindən istifadə, ötürülə və dəyişdirilə bilər. NOS-un əsas hissəsi şəbəkənin serverində yerləşir, qalan komponentləri bütün işçi stansiyalarda fəaliyyət göstərir. NOS şəbəkədəki bütün qurğuları tanıyır və əgər bir neçə sifarişçi eyni vaxtda birgə istifadə olunan periferiya quğulardan istifadə etmək istəyirsə, onda prioritet müraciəti müəyyən edir. Bu sistem şəbəkədə trafiki nizama salır, xidmət kataloqu təqdim edir, müdafiə sistemində səlahiyyətlərə nəzarət və şəbəkəni idarə etmək funksiyasını həyata keçirir. Populyar şəbəkə əməliyyat sistemlərinə misal olaraq Windows NT Server, Novell NetWare, Banyan VINES və s. göstərmək olar. Şəbəkəni idarə edən proqram təminatı şəbəkənin qorunmasında, idarəsində və monitorinqində yüksək rol oynayır (TCO - Total Cost of Ownership). Şəbəkə administratorları idarəedici stansiyadan və ya World Wide Web-dən trafikdə qanunauyğunluqları izləyə, seqmentləri gücə salan ənənəvi halları aşkar edə bilər, problemləri izləmək və aradan qaldırmaq, şəbəkənin məhsuldarlığını maksimum artırmaq üçün onun konfiqurasiyasını dəyişə bilərlər. Şəbəkə genişləndikcə və mürəkəbləşdikcə RMON (qurğu haqqında informasiya toplayan və onu şəbəkədən idarə edən ucqar kontrol modulu) və RMON2 kimi monitorinqlər administratorlara şəbəkə mühitinə nəzarəti saxlamaq üçün kömək edir. Monitorinqin bu alətləri şəbəkə sərhədlərindən ətraflı məlumat almağa, potensial problemi vaxtında aşkarlamağa,həmçinin şəbəkədən keçən informasiyanı qorumağa imkan yaradır.