N a m a n c a n d a V l at universitkti viaxkamon q o d I r j o n o d I i j o n o V i c h d I n s h u n o s L i k

“ Dinshunoslik” fani quyidagi xususiyatlarga ega:
1. 
“Dinshunoslik” fani dinlarning mohiyatini va din tushunchasini 
ta ’riflab, uni izohlab, tushuntirib beradi. Diniy ong, ijtimoiy ong 
shakllaridan biri sifatida olib qaralib, uni tarixiy hodisa deb hisoblaydi; 
bu bilan barcha dinlar insoniyat tarixi bilan bog’langanligi, odamlaming 
dinga bo’lgan ehtiyoji tufayli kelib chiqqach, ular asta-sekin bir tizim 
qiyofasiga kirib davom etayotganligi ta’kidlab o ’tiladi.
2 И.Каримов. Имон ва инсон. Т., “Фан” 1991 й -Б.4.
5

---

2. Dinlarning kelib chiqish, rivojlanish va evolyutsiyasi o ’zining 
tub sabablariga, ya’ni ildizlariga egaki, “Dinshunoslik” shu xususiyatni 
ham nazarda tutadi va ulami k o ’rsatib beradi. Bu bilan hozirgi zamonda 
mavjud bo’lib turgan turli dinlar qadim zamonlarda vujudga kelgan 
bo’lsalar ham, nima uchun ular hamon mavjud b o ’lib turibdi degan 
savolga aniq javob beradi.
3. Diniy ong har bir dindor odamning yoki diniy jamodagi 
kishilaming yakka shaxs yoki ijtimoiy ongi b o ’lib, bu ongning asosi 
ilohiy kuchlarda, ilohiylikka asoslangan dunyoqarash, mafkura, g ’oya, 
flkr, tushuncha, tasavvur, xotira, xayol, iroda, idrok, iymon, e ’tiqod, 
ahloq va psixika kabilar yaxlitligidan iborat m a’naviyatdir.
Diniy ong ko ’pchilik dindorlaming onggi, yakka shaxs onggi 
xususiyatiga ega bo ’ladi. Yakka shaxsning diniy ongining darajasi o ’sha 
dindor kishining yashash tarzi, shaxsiy qobiliyati, qiziqishi kabilar bilan 
bog’liq. Bu hoi dindorlar psixikasini keltirib chiqaradi.
4. Diniy dunyoqarash, umuman, dunyoqarashning tarixiy turla- 
ridan biri b o ’lib, uning asosiy belgisi ilohiy, g ’ayritabiiy kuchlarga 
ishonish va ularga sig’inish, butun olam, barcha mavjudot, insoniyat 
dunyosini xudo yaratganini va boshqari-shini e’tirof etish, xudoga, 
ruhlarga e ’tiqoddan iboratdir. Diniy dunyoqarash quldorlik tuzumidan 
boshlab rivojlantirib orilgan. Ayniqsa, insoniy fazilatlarga yot va zararli 
bo’lgan ichkilikbozlik, giyohvandlik, buzuqlik, qon to’kish, o ’g ’irlik 
kabi yaramas illatlar diniy ahloqda qoralanadi, ularga qarama-qarshi 
halolik, ezgulik, o ’zaro hurmat ko’rsatish; kattalami, ota-onalarni izzat 
qilish kabi fazilatlar ulug’lab kelingan.
Din ibtidoiy jamiyatning quyi bosqichida, taxminan bundan 50-40 
ming yil avval shakllangan. U keyingi jamiyatlarda turli tarixiy tip 
hamda shakllarda rivojlanib kelgan. Dinni keltirib chiqargan tub 
sabablar, y a ’ni ildizlar uchta: ijtimoiy, psixologik va gnoseologik 
ildizlari mavjud.
Har kanday dinning gnoseologik, ya’ni dunyoni bilish nazariyasi 
bilan bog’liq ildizi ham mavjud. Dinning bu ildizi olamdagi voqea va 
hodisalaming kelib chiqish sabablarini, ulaming ichki mohiyatini bilish 
murakkab va qiyin b o ’lishi bilan bog’liq. Tabiat va jam iyatda ro’y

---