N. A. Yuldasheva “maxsus fanlarni o‘qitish metodikasi”

Tayanch iboralar: ta'lim vositalari: tushuncha va mazmuni. grafikli organayzerlar texnikasi, ta'lim vositalari, ta'limning texnik vositalari, yordamchi ta'limiy vositalar, o‘quv-uslubiy materiallar (o‘um), insert jadvali, klaster, toifalash va konseptual jadvallar, B/BX/B jadvali, venn diagrammasi, SWOT - tahlil jadvali, “nima uchun?”sxemasi, “Baliq skeleti”
Takrorlash va munozara uchun savollar
1. “Ta’lim vositalari” tushunchasini asoslang. Uni ta’lim berish
texnologiyasidagi o‘rnini tushuntiring.
2. Ta’lim berishning texnik vositalari, yordamchi ta’lim vositalar, o‘quv-uslubiy materiallar nima uchun zarurligini tushuntiring.
3. Ta’lim vositalarini tanlash nimaga bog‘liq ekanligini tushuntiring.
4. Grafikli tashkillashtiruvchilarga: Insert jadvali, klaster, toifalash jadvali, B/BX/B jadvali, SWOT - tahlil jadvali, “Nima uchun”, “Baliq skeleti”, “Pog‘ona”, «Piramida», “Nilufar guli” chizmalari, “Qanday” diagrammasi xususiyatlarini aniq misollarda tushuntiring.
11-MAVZU. O’QITUVCHINING INNOVATSION TAYYORGARLIGI VA IJODKORLIGI
Reja:
11.1. O‘qituvchining faoliyatida innovatsion tayyorgarlik
11.2. Innovatsion ta’lim texnologiyasida loyihalash metodi
11.3. Metodning mazmuni va uni amalga oshirish bosqichlari
11.4. Kasbiy mahoratni shakllanishi jarayonida ijodkorlik masalalarini muhokama va tahlil etish


11.1.O‘qituvchining faoliyatida innovatsion tayyorgarlik
O‘qituvchining innovatsion faoliyati masalasi pedagogika fanining o‘ta muhim va dolzarb masalalaridan biri hisoblanadi. Bu - zamoniy ta’lim sharoitda innovatsion hisoblanadigan mazmun, texnologiyalar, yondashuvlar majmuidan iborat bo‘lib, o‘qituvchi o‘z innovatsion faoliyatini isbotlash (asoslash), tasvirlab berish (tasavvur qilish) bilan bir qatorda yakuniy natijalarni kafolatlashni nazarda tutadi. Garchi innovatsiya–bu dalilning qayd qilishning o‘zidangina iborat emas, balki pedagog ishidagi innovatsiya orqali echilishi lozim bo‘lgan muammo mazmuni, maqsadi, amalga oshirish muddatining qayd qilinishi va natijalar diagnostikasidan iborat bir butun tizimdir.
Ta’lim tizimidagi innovatsiyalarni qo‘llanilishiga ko‘ra shartli ravishda quyidagilarga bo‘lish mumkin: -umumiy (zamonaviy ta’limning global konsepsiyalari: o‘quv tarbiya jarayonini optimallashtirish, insonparvarlik va amaliy texnologiyalar, pedagogik jarayonlarni tashkil qilish va boshqarish sohasida, axborot texnologiyalari); -alohida (zamonaviy ta’lim paradigmasi sharoitida yaratilgan va bevosita ta’lim tizimida qo‘llaniladigan mualliflik yangiliklari).
Ta’lim va tarbiya sohasida eng keng tarqalgan va eng diqqatga sazovor innovatsiyalar quyidagilar: -ta’limning faoliyatli paradigmasiga o‘tish, ta’limga kompitentli yondoshuvni tadbiq etish orqali aks etadi, chunki an’anaviy bilimga, fan va texnologiyaning ma’lum bo‘lgan rivojlanish darajasi doirasida o‘rganish bilan chegeralanishga asoslangan yondoshuv, jadal rivojlanayotgan jamiyat talablariga javob bermaydi (ta’lim mazmuni); -ta’lim jarayonini innovatsion rivojlantirishning asosiy omili bo‘lgan yangi ta’lim texnologiyalarini qo‘llash orqali tashkil etish (metodikalar, texnologiyalar, metodlar, ta’lim vositalari); -umumiy ta’limning global ta’lim tizimining ochiq, individual, egiluvchanlik kabi talablariga javob beradigan talablariga javob beruvchi inson hayoti davomida uzluksizlik davom etadigan kasb va mutaxassisliklarga yo‘nalishlarini (ta’lim shakllarini tashkil etish); Metodik–yo‘naltirilgan innovatsion jarayonlar asosini u yoki bu ta’lim texnologiyasi yoki metodikasini qo‘llash tashkil etadi, masalan: - zamonaviy axborot texnologiyasini qo‘llash; - ta’lim mazmunida integratsiya tamoyilini qo‘llash; - rivojlantiruvchi ta’lim; - muammoli ta’lim; - dasturlashtirilgan ta’lim; - modulli ta’lim.
Metodik–yo‘naltirilgan pedagogik texnologiyalar doirasida pedagogning kasbiy amaliy faoliyati, tayyorgarligi, kompetentligi va pedagogik mahoratning zaruriy sharti zamonaviy ta’limning tashkil etishdagi quyidagi yondoshuvlarda o‘z aks etadi : -talaba shaxsiga qaratilgan yondoshuv. Talabalarning shaxsiy rivojlanishi uchun metod va vositalarni tanlashda hamkorlik, yordam, tushunish, o‘zaro hurmat va o‘zaro qo‘llab quvvatlash strategiyalari qo‘llaniladi; -faoliyatga asoslangan yondoshuv davlat ta’lim standartlarining bajarilishiga amaliy yondoshuvga asoslanadi. Bilimlarni egallashda talabalar faoliyatini tashkil eta olish, ya’ni bilimlar amaliy qo‘llanish orqali egallanadi; -ta’limga kasbiy yo‘naltirilgan (kompetentli) yondoshuv talabalarda kasbiy kompitentlikni va kasbiy yo‘naltirilganlikka asoslanishi bilan namoyon bo‘ladi; -akmeologik yondoshuv innovatsion ta’limni tashkil etishda talabalarda ijodiy fikrlash, o‘z-o‘zini rivojlantirish, mustaqil ta’lim olish va o‘z-o‘zini nazorat qilishni tarkib toptirish uchun ta’limning yangi va takomillashgan metod va vositalarini yaratishi orqali mazmunga qaratilgan yondoshuv bilan chambarchas bog‘liq bo‘ladi; -kreativ rivojlantiruvchi yondoshuv talabalarda maxsuldor tafakkurni, faoliyatga ijodiy yondoshuvni, ijodkor shaxs qobiliyatlarini va ilmiy-ijodiy malaka va qobiliyatlarini rivojlantiradi; Muammoli yo‘naltirilgan innovatsion jarayonlar, nomidan ko‘rinib turibdiki, bu ta’lum muammolarni hal etishga qaratilgan vazifalar bo‘lib, raqobatbardosh mutaxassisni shakllantirishni maqsadini ko‘zlaydi.
Talabalar quyidagilarni bilishlari lozim: - o‘zlarining shaxsiy va ijtimoiy mavqelarini aniqlay olish; - mustaqil qarorlarni qabul qilishdagi shaxsiy javobgarlik, erkinlik va qaltislikni his qilish; -o‘z qobiliyat va imkoniyatlarini qo‘lay vaziyatda maksimal tarzda jamlay olish. Zamonaviy ta’limning dolzarb muammosi “ijtimoiy raqobatbardoshlik”dir. Bu tushuncha o‘zida kasbiy etuklikni, malaka oshirish imkoniyatiga egalikni, shaxsning ta’lim olganlik darajasi, innovatsiyalarni qabul qila olish qobiliyati, kasbiy faoliyat sharoitini qiyinchiliklarsiz o‘zgartira olish va mehnatning yanada foydaliroq turiga o‘ta olish qobiliyatini, ijtimoiy mavqeyini va bilim darajasi bilan belgilanuvchi ijtimoiy mobilligini o‘zida mujassamlashtiradi. Ya’ni, zamonaviy sharoitlarda raqobatbardosh mutuxassisni shakllanishi faqatgina ta’lim jarayoniga muammoli va metodik yo‘naltirilgan, umumiy innovatsion jarayonlarning talablariga javob beradigan, dastur va konsepsiyalar bilan asoslangan innovatsiyalarni jalb etish orqaligina amalga oshiriladi.