N. K. Ramazonova kadrlar bilan ishlashni tashkil
-mavzu: Xizmat safari (komandirovkalar)
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
17-mavzu: Xizmat safari (komandirovkalar)
Reja: 1. Xizmat safari (komandirovka) tushunchasi. 2. Ish haqi va sarflangan xarajatlar kompensatsiyasi. 3. Xizmat safariga oid huquqiy munosabatlarning mazmuni. Xizmat safari – xodimning ish beruvchi farmoyishiga ko‘ra ma’lum muddatga doimiy ish joyidan boshqa joyga xizmat topshirig‘ini bajarish uchun borishidir. Xizmat safari deb hisoblanishi uchun quyidagi belgilar mav- jud bo‘lishi lozim: a) xizmat safariga yuborilgan xodim o‘z mehnat vazifalari doirasida qisqa muddatli xizmat topshirig‘ini bajarish uchun yu- boriladi; b) xizmat safariga jo‘nash xodimning majburiyati hisoblanadi va xizmat safariga borishdan bosh tortish mehnat intizomini bu- zish hisoblanadi (agar jamoa shartnomasi va boshqa loaqal hujjat- larda boshqacha holat nazarda tutilmagan bo‘lsa); d) xizmat safariga yuborilgan xodim u borgan korxonaning shaxsiy tarkibiga kiritilmaydi, chunki u asosiy ish joyidan olgan xizmat topshirig‘ini bajaradi; 121 e) xizmat safari davrida xodimning ish joyi (vazifasi) saqlanib qoladi; f) ish haqi va sarflangan xarajatlar kompensatsiyasi xodim- ning asosiy ish joyida to‘lanadi; g) xizmat safariga yuborilgan xodim u safarga borgan korxo- nada belgilangan ish tartibi bo‘yicha ishlaydi va belgilangan kun- larda dam oladi. Xizmat safariga vaqtinchalik ishga qabul qilingan, mavsu miy ishlarda, to‘liqsiz ish kuni sharoitida, shuningdek, o‘rindoshlik asosida ishlaydigan xodimlarni ham yuborish mumkin. Quyidagilarni xizmat safarlariga yuborish mumkin emas: – homilador va o‘n to‘rt yoshga to‘lmagan bolasi bor ayol- lar (O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 228-moddasi); – onasiz bolalarni tarbiyalayotgan erkaklar va voyaga yet- magan bolalarni tarbiyalayotgan vasiylar, homiylarni (O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 238-moddasi). Lekin uch yoshdan o‘n to‘rt yoshgacha bolalari bo‘lgan (o‘n olti yoshgacha nogiron bolalari bo‘lgan) ayollar ularning rozi- liklari bilan xizmat safarlariga yuborilishlari mumkin. Harbiy xizmatga chaqirish vaqtida korxonalar, muassasa- lar, tashkilotlar, jamoa xo‘jaliklari, jamoalar va o‘quv yurtlari- ning rahbarlari xizmat safarida bo‘lgan chaqiriluvchilarni cha- qirtirib olish lari va ularning chaqiriq uchastkasi o‘z vaqtida hozir bo‘lishini ta’minlashlari shart (O‘zbekiston Respublikasi «Umumiy harbiy majburiyat harbiy xizmat to‘g‘risida»gi qonu- nining 15-moddasi). Ishlab chiqarishdan ajralmagan holda o‘qish, xizmat safaridan ozod qilish uchun uzrli sabab hisoblanadi. O‘zbekiston Respub- likasi Mehnat kodeksining 255, 256-moddalari talablariga mu- vofiq ish beruvchi ishlab chiqarishdan ajralmagan holda o‘quv yurtlarida o‘qiyotgan xodimlarga ishlash bilan birga o‘qishi uchun zarur sharoitlar yaratib bermog‘i shart. Xizmat safariga borishdan ozod qilish uchun uzrli sabablar xodimning yoki uning oila a’zosining kasalligi va jamoa shartno- masida belgilangan boshqa holatlar bo‘lishi mumkin. Qonunchi- lik xodimlarni xizmat safariga yuborish vakolatiga ega bo‘lgan mansabdor shaxslar doirasini qat’iy chegaralab qo‘ygan. Odat- 122 da xizmat safariga korxona, muassasa va tashkilotning rahbari, tegishli vakolat berilgan taqdirda rahbar muovini, rahbar uzr- li sabablar bilan ishda bo‘lmagan taqdirda, tegishli buyruq asosi- da vaqtinchalik rahbar vazifasini bajarayotgan shaxs tomonidan ruxsat beriladi. Bo‘ysunish tartibida yuqori turuvchi tashkilotlarga xodimlar- ning xizmat safarlari shu tashkilot rahbarining chaqiruvi yoki u bilan kelishilgan holda amalga oshiriladi. Xodim xizmat safariga borishi munosabati bilan korxona rahbari yoki uning o‘rinbosari tegishli buyruq beradi. Buyruqda xizmat safariga borish maqsa- di, borish joyi (joylari) va safar muddati ko‘rsatiladi. Agar xodim xizmat safariga yuborilgan kuniyoq doimiy ish joyiga qaytib keli- shi shart bo‘lsa, xodimni xizmat safariga yuborish haqida buyruq berilmaydi va xizmat safari guvohnomasi yozilmaydi. Buyruq asosida xizmat safari guvohnomasi yoziladi va un- da xizmat safariga borayotgan xodimning familiyasi, ismi, ota- sining ismi va egallab turgan vazifasi (lavozimi), korxona nomi, safarga borish joyi xizmat safari muddati, xizmat safariga yu- borish haqidagi buyruq (farmoyish)ning sanasi va tartib raqa- mi ko‘rsatiladi. Xizmat safariga yuborilayotgan xodimga u xiz- mat safariga ketishidan oldin turar joy ijarasi haqi xizmat safari joyiga yetib borish va qaytib kelish xarajatlari hamda sutkalik to‘lovlar summasi doirasida pul bo‘nagi (avansi) beriladi. Xiz- mat safari xarajatlari uchun pul bo‘nagi berishga asos bo‘lib xiz- mat qiladigan hujjatlar korxona rahbari va bosh hisobchisi to- monidan imzolanishi lozim. Bunday hujjatlar bosh hisobchi yoki boshqa vakolatli shaxsning imzosi bo‘lmasdan turib haqi- qiy hisoblanmaydi va xazinachi tomonidan ijro uchun qabul qi- linmaydi. Xizmat safari uchun pul bo‘nagi buyruq va xizmat safari gu- vohnomasi asosida beriladi. Hisobdor shaxsga yangi pul bo‘nagini berish faqat avval berilgan pul bo‘nagi bo‘yicha to‘liq hisob-kitob qilingandan keyin amalga oshirilishi mumkin. Xodim xizmat sa- fari bo‘yicha pul bo‘nagini odatda xizmat safariga ketishdan ol- din, lekin safar bilan bog‘liq xarajatlar qilish (masalan, yo‘lkira chiptalarini oldindan olib qo‘yish) uchun haqiqatda zarurat tug‘ilgandagina olishi mumkin. 123 Korxonalar xazinalari naqd pullarni faqat belgilangan shakl- dagi chiqim xazina varaqasi yoki tegishli tartibda rasmiy- lashtirilgan va uning o‘rnini bosuvchi boshqa hujjatlar (to‘lov qaydnomasi, pul berish haqidagi ariza va h.k.) asosida beradi- lar. Pulni berish haqidagi hujjatlar korxona rahbari va bosh hisob- chi tomonidan imzolanadi. Xizmat safari uchun berilgan pul mablag‘lari faqat shu maqsad uchun ishlatilishi va bir shaxs to- monidan ikkinchi shaxsga berilmasligi lozim. Agar xodimga te- gishli bo‘lgan va xizmat safarlari bilan bog‘liq pul mablag‘lari unga aloqa korxonalari orqali jo‘natilsa, bu pullarni o‘tkazish bo‘yicha barcha xarajatlar korxona hisobiga olib boriladi. Bu o‘rinda, korxona tomonidan xizmat safarlari uchun olin- gan mablag‘lar faqat shu maqsad uchun foydalanilishi lozimligi- ga e’tiborni qaratmoq kerak. Korxonalar xazinasiga kelib tusha- yotgan naqd pul tushumlarini xizmat safarlari xarajatlari uchun be rish taqiqlanadi. Xizmat safari bekor qilingan holda, olingan pul bo‘nagi darhol korxona xazinasiga qaytarilishi shart. Safar bekor qilinganligi sababli yo‘l chiptasini qaytarib berishda ush- lab qolingan summalar korxona hisobiga olib boriladi, chunki xizmat safari bekor qilinganligida xodimning aybi yo‘q va shu sababdan u moddiy zarar ko‘rmasligi lozim. Xizmat safarlari bo‘yicha xarajatlarga pul bo‘nagi xizmat safariga yuborilayotgan shaxslarga yo‘lkira, sutkalik xarajatlar va turar joy ijarasini xiz- mat safari muddatida to‘lash uchun zarur bo‘lgan miqdor doi- rasida beriladi. Xizmat safaridan qaytgandan so‘ng, uch kun- lik muddat ichida xodim xizmat safarida topshiriqni bajarish natijalari haqida axborotnoma berish va olingan pul mablag‘lari haqiqatda belgilangan maqsadga muvofiq sarflanganligini tas- diqlovchi hujjatlarni ilova holda bo‘nak (avans) hisobotini taq- dim etishi lozim. Bunday hujjatlar jumlasiga quyidagilar kiradi: a) xizmat safari guvohnomasi (xizmat safariga ketish, belgi- langan joyga yetib kelish, xizmat safari joyidan ketish va ish joyi- ga qaytib kelish vaqti haqidagi belgilar bilan); b) turar-joy ijarasi bo‘yicha hujjatlar (shu jumladan, yo‘lda majburiy to‘xtash vaqti uchun ham); 124 d) yo‘lkira bo‘yicha haqiqiy xarajatlar (shu jumladan, tez- lik uchun qo‘shimcha haq to‘lash, yo‘lkira chiptalarini oldindan sotish bo‘yicha xizmatlar uchun xarajatlar) hujjatlari; e) mehmonxonada joyni saqlab turganlik, televizor, muzlat- gichlardan foydalanganlik uchun xarajatlarni tasdiqlovchi hujjat- lar va h.k. Bo‘nak pulini sarflash haqidagi hisobotlar korxona tomonidan quyidagi tartibda tekshiriladi: a) hisob-kitoblarning to‘g‘riligi (shu jumladan, hujjatlarning to‘g‘ri rasmiylashtirilganligi); b) mohiyatan (shu xarajatlarga zarurat bo‘lgan-bo‘lmaganligi, berilgan bo‘nak maqsadiga mos kelish-kelmaslik). Korxona rahbari yoki uning o‘rinbosari xizmat safaridan kel- gan xodimning axborotnomasi va hisoboti bo‘yicha tegishli qa- rorga kelishi lozim. Xizmat safari uchun olingan pul mablag‘larining sarflanganli- gini tasdiqlovchi hujjatlar va hisobotlarni taqdim etmagan va belgi- langan muddatlarda ushbu pul mablag‘larining foydalanilmay qol- gan qismini topshirmagan shaxslardan ish beruvchi O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 198-, 207-moddalariga asoslan- gan holda yetkazilgan zararni undirib olishi mumkin. Ish beruvchi o‘z farmoyishi bilan xizmat safari uchun be rilgan va foydalanilmay qolib, o‘z vaqtida qaytarilmagan pul bo‘nagini agar uning summasi xodimning o‘rtacha ish haqidan ortiq bo‘lmagan miqdorni tashkil etsa, xodimning ish haqidan ushlab qoladi. Agar foydalanilmay qolgan pul bo‘nagi miqdori xodimning o‘rtacha ish haqi miqdoridan ortiq bo‘lsa yoki zarar aniqlangandan keyin bir oy- lik muddat o‘tgan bo‘lsa, uni undirish sud tartibida amalga oshirila- di (O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 207-moddasi). Ish haqini har gal to‘lash vaqtida ushlab qolinadigan haq ning umumiy miqdori xodimga tegishli bo‘lgan mehnat haqining 50 foizidan ortib ketmasligi lozim. Korxona rahbaridan yetkazil- gan zararni undirib olish shu korxona mulkdori yoki u vakolat bergan organning arizasi asosida sud tartibida amalga oshirila- di (O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 208-moddasi). Xodimning u borgan xizmat safari joyidagi korxonadan xizmat safari munosabati bilan bo‘nak, qarz yoki boshqa ko‘rinishda pul 125 mablag‘lari olishi taqiqlanadi. «O‘zbekiston Respublikasida naqd pulsiz hisob-kitob qilish haqida»gi 27-iyun 1998-yildagi 60-son- li Nizomga muvofiq, ma’lum topshiriqni bajarish uchun boshqa joyga uzoq muddatga safarga yuborilgan korxona va tashkilot- larning xodimlari (keyingi o‘rinlarda «vakolatli shaxslar» deb yuritiladi), xizmat safari joyidagi bankda talab qilib olinadigan (до востребования) depozit hisob varaqalar ochishlari mumkin. Vakolatli shaxslarga pul mablag‘lari o‘tkazish uchun top- shiriqnomalar belgilangan tartibda rasmiylashtiriladi va faqat bank rahbarining yozma ruxsati bilan ijroga qabul qilinadi. Va- kolatli shaxslarning hisob varaqalariga faqat ularni xizmat safari- ga yuborgan tashkilotlarning pul jo‘natmalari qabul qilinadi. Vakolatli shaxslarning hisob varaqalaridan naqd pullar be- rilishi va naqd pulsiz pul o‘tkazish amalga oshirilishi mumkin. Hisob varaq bo‘yicha operatsiyalarning alohida tusga ega ekan- ligini hisobga olib, bank har bir holat naqd pul olish uchun tala- balarning asosliligi va naqd pulsiz hisob-kitob qilish imkoniyati- ni ko‘rib chiqishi lozim. Xizmat safariga yuborilgan xodimga quyidagilar bo‘yicha sarf langan xarajatlar qoplanadi va to‘lanadi: a) turar joy ijarasi; b) xizmat safari joyiga yetib borish va doimiy ish joyiga qaytib ke lish bo‘yicha xarajatlar; d) sutkalik to‘lovlar. Tеst 1. Qanday hollarda xodimlarni ularning roziligisiz tungi ish- larga, ish vaqtidan tashqari ishlarga, dam olish kunlaridagi ish- larga jalb qilishga va xizmat safariga yuborishga yo‘l qo‘yilmaydi? A) homilador ayollarni B) o‘n to‘rt yoshga to‘lmagan bolasi bor ayollarni C) o‘n olti yoshga to‘lmagan nogiron bolasi bor ayollarni D) A, B, C 2. O‘zbеkiston Rеspublikasi Mеhnat kodеksining 171-mod- dasiga muvofiq xizmat safari davrida va ko‘chib yurish bilan bog‘liq ishlarda to‘lanishi lozim bo‘lgan xarajatni to‘g‘ri bеlgilang. A) yo‘l kira xarajatlari B) doimiy turar joyidan boshqa joyda yashash, shu jumladan uy-joy ijarasi bilan bog‘liq xarajatlar 126 C) xodim tomonidan ish bеruvchining ruxsati yoki roziligi bi- lan qilingan boshqa xarajatlar D) Barcha javoblar to‘g‘ri ko‘rsatilgan 3. Xizmat safaridan qaytgandan so‘ng, qanday muddat ichi- da xodim xizmat safarida topshiriqni bajarish natijalari haqida axborotnoma berishi va olingan pul mablag‘lari haqiqatda bel- gilangan maqsadga muvofiq sarflanganligini tasdiqlovchi hujjat- larni ilova holda bo‘nak (avans) hisobotini taqdim etishi lozim? A) bir kunlik B) ikki kunlik C) uch kunlik D) besh kunlik 1 2 3 D D C Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|