N. M. Kayumova

17 Arxiv materiallari. 1 qism. - 0 ‘zdavnashr, 1954 yil. 476-bet.
608

---

Maktabgacha ta'lim muassasalari ochish, ularni binolar, 
mebel va jihozlar bilan ta'minlash;
Maktabgacha ta'lim xodimlari, shu jumladan, mahalliy 
millatlardan kadrlar tayyorlash;
Ota-onalar o'rtasida tashviqot-tushuntirish ishlari olib 
borildi.
Maktabgacha 
ta'lim 
Nizomi 
ishlab 
chiqilib, 
unda: 
"Maktabgacha ta’lim bo'limi 3 yoshdan 8 yoshgacha bo'lgan 
maktabgacha ta'lim muassasalariga boshchilik qiladi, mavjud 
muassasalar ishining borishini kuzatadi, yangi maktabgacha 
ta'lim muassasalari, yaslilar, bolalar uylari, maktabgacha 
yoshdagi bolalar uchun umumiy yotoqkabinetlar, bolalar
609

---

yozgi koloniyalari ochadi, maktabgacha ta'lim muassasalari 
rahbarlari, enagalar va umuman o'sha aytilgan muassasalar- 
ning ta'lim-tarbiya qismiga xizmat ko'rsatish uchun kadrlar 
tayyorlash maqsadida kurslar tashkil qiladi”.
Ushbu Nizomni ishlab chiqish maktabgacha ta'lim 
muassasalari 
ishlarini, 
shuningdek, 
mashg'ulotlarning 
taxminiy dasturini va maktabgacha ta'lim muassasasida 
suhbatlar o'tkazish hamda taxminiy kun tartibi tuzishda 
muhim ahamiyatga ega bo'ldi.
Maorif Xalq komissarligining maktabgacha ta'lim bo'limi 
va viloyat Xalq Maorifi bo'limlarining maktabgacha ta'lim 
instruktorlari tashkilotlari, mahalliy kengashlar va xotin- 
qizlar bo'limlari yordamida katta tashkiliy ishlar olib bordilar. 
Ular maktabgacha ta'lim muassasalari uchun binolar qidirib 
topib, bolalarga xos mebel tayyorlash uchun ustakabinetlarga 
buyurtmalar taqsimlar, tarbiyachilar bilan ta’minlar edilar. 
O'sha vaqtda o'rta maktabni bitirgan qizlar (qisqa yo'l-yo'riq, 
ko'rsatmadan so'ng) o'qituvchilik, onalar maktabgacha ta'lim 
muassasalariga qabul qilinar edi.
Turkiston Respublikasining maktabgacha ta’lim xodimlari 
uchun 1921-yil aprel oyida bo'lib o'tgan anjumani muhim 
ahamiyatga ega bo'ldi. Bu anjumanda mahalliy, ya'ni mahalla- 
lar bolalarning maktabgacha ta'lim muassasalariga jalb etish 
juda sust olib borilayotganiga, qishloq joylarda maktabgacha 
ta'lim muassasalarga borishi zarurligi ilgari surildi. Bu ishlarda 
Xalq maorifi bo'limlari oldiga quyidagi vazifalar yuklatildi:
Tub joy aholi uchun mavjud ayol rahbarlar boshchiligida 
darhol maktabgacha ta'lim muassasalari ochish;
Tub joy xotin-qizlarini amaliyotchilar sifatida maktabgacha 
ta'lim muassasalarida ishlashga keragicha jalb etish;
Namunali bolalar muassasalari qurishga;
Ota-onalar uchun yig'ilishlar o'tkazish va ularni choyga 
chaqirib turishga, ota-onalarni maktabgacha ta'lim muassasa­
lariga kelib turishlarini yo'lga qo'yish to'g'risida qaror qabul 
qilindi.
610

---

Respublika Maorifi Xalq Komissarligining maktabgacha 
ta'lim bo'limi asosiy qoidalar ishlab chiqib, bu qoidalarni joylar- 
da maktabgacha ta'limni yo'lga qo'yishda asos bo'lmog'i kerak 
edi. Xalq Maorifi bo'limlari qoshida viloyat territoriyasidagi 
hamma ishlarni birlashtiruvchi, koordinatsiya qiluvchi va 
yo'llovchi maktabgacha ta'lim bo'limi tashkil etildi.
Viloyat mahalliy tashkilotlari maktabgacha ta'lim g'oyala- 
rini keng tashviqot qilish yo'li bilan ota-onalar kengashlari 
tashkil etdilar. Viloyatdagi barcha maktabgacha ta’lim 
ishlarining markazi bo'lgan viloyat maktabgacha bo'limlari 
ishni to'g'ri yo'lga qo'yish maqsadida joylarda maktabgacha 
ta'lim seksiyalari tuzildi. Maktabgacha ta’lim bo'limi 
maktabgacha ta'lim muassasalarining ko'p qismini katta 
tuzib bolalar o'yinlariga aylantirishdi. Farg'ona, Samarqand 
va boshqa viloyatlarda maktabgacha ta'lim bo'limlarining ishi 
yaxshilandi.
1919-yil yozida Turkiston Respublikasida Maorif Xalq 
Komissarligining Qaroriga muvofiq Pedagogika toifasi vujudga 
keltirildi, bu toifa qoshida birinchi maktabgacha ta'lim kabineti 
tashkil qilindi. Uning vazifasi maktabgacha ta’lim xodimlariga 
doimiy va malakali metodika yordami ko'rsatib borishdan 
iborat edi. Kabinet qoshida maktabgacha ta'lim muassasasi 
burchagi tashkil etilib, mebel qo'yilgan edi, tokchalarga 
ko'rgazmalar, o'yinchoqlar, mashg'ulotlar uchun kerakli bo'lgan 
turli materiallar, bolalar yasagan narsalarning namunalari 
terib qo'yilgan edi. Maktabgacha ta'lim kabineti tez orada 
amaliy tajribalarni o'rtoqlashish uchun tayanch maktab bo'lib 
qoldi. Kabinetda maktabgacha ta'lim muassasalari rahbarlari 
uchun adabiyot, bolalar badiiy adabiyotlarining namunalari 
paydo bo'ldi18.1920-yil yanvar oyida Maorif Xalq Komissarligi 
Toshkentda o'lka uch oylik kursi tashkil qilindi, bu kursda 
maktabgacha ta'lim nazariyasi, psixologiya, gigiyena asoslari 
o'qitilar edi. Xalq Maorifi tizimi tezkor sur'atda rivojlanib