N sosial SİyaSƏt uoT 330: 332. 364 (479. 24) sosial SİyaSƏT vƏ

70

A.Musayev, İ.qarayev

sOsİAl sİyAsƏT VƏ İqTİsADİ İNKİŞAF

1/2013

---

4. Sosial siyasətin subyektləri

Müxtəlif insanlar, sosial qruplar eyni bir cəmiyyətdə yaşayır və fəaliyyət göstərir-

lər. Bu sosial qruplar cəmiyyət daxilində bir-biri ilə qarşılıqlı münasibətə girirlər.

Bu cür münasibətlərin formaları olduqca müxtəlifdir. Sosial partnyorluq, kompro-

mislər,  konfliktlər,  vətəndaş  birliyi,  tətillər,  müharibələr  və  s.  buna  olan  nü-

munələrdir. Digər siyasətlərdə olduğu kimi sosial siyasətdə də müxtəlif qruplar üzrə

olan ictimai münasibətlər əsas rol oynadığından sosial siyasəti həyata keçirən tərəf

müəyyənləşdirilməlidir. Dünyanın aparıcı iqtisadçılarının qəbul etdiyi fikirlərdən

biri də ondan ibarətdir ki, bazar iqtisadiyyatının sosial mexanizmləri demək olar ki,

yox dərəcəsindədir. Bu isə sosial siyasətin həyata keçirilməsində dövlətin rolunun

əsas götürülməsini tələb edir [8, 9].

Sosial qruplar cəmiyyətdə tutduğu mövqeyindən asılı olaraq aktiv və ya passiv

rol oynaya bilər. Məsələn, vergi siyasətinin hansı istiqamətdə aparılmasında dövlət,

sahibkarlar və digər strukturlarda çalışan əhali aktiv, əmək qabiliyyətli yaşdan yuxarı

olan əhali passiv rol oynayır.

Sosial siyasətin subyektləri - real şəkildə mövcud sosial qruplar və onların mə-

nafeyini qoruyan təşkilatlar və institutlardır. Sosial qrupların özləri ilə yanaşı onların

yaratdıqları təşkilatlar da sosial siyasətin subyektlərinə aid edilir. Məsələn, yazıçılar,

neftçilər, alimlər müxtəlif sosial qruplardır. Yazıçılar İttifaqı, Elmlər Akademiyası,

Neftçilərin Həmkarlar İttifaqı həmin sosial qrupların mənafelərini qoruyan təşkilat-

lardır. Demokratik idarəetmənin əsas prinsiplərindən biri də vətəndaş cəmiyyətinin

formalaşmasından ibarətdir.

Vətəndaş cəmiyyəti - ictimai quruluşun real çoxsubyektli elə bir formasıdır ki,

cəmiyyətin iqtisadi, sosial, mədəni və siyasi iştirakçılarını özündə cəmləşdirir. Vətən-

daş  cəmiyyətində  bir-birindən  asılı  olmayan  çoxlu  subyektlər  mövcuddur  və

qərarvermə prosesində onların iştirakı təmin edilir. Vətəndaş cəmiyyətində tərəflər

arasındakı münasibətlər qanunvericiliklə təmin olunur. Hər bir siyasətin (o cümlədən

vergi siyasətinin) mahiyyətinin dərk edilməsi və onun səmərəliliyinin təmin edilməsi

üçün həmin siyasətdə maraqlı olan və bilavasitə iştirak edən sosial qruplar arasında

olan münasibətlər müxtəlif aspektlər üzrə araşdırılmalıdır:

• sosial siyasətdə iştirak edən aktiv və passiv tərəflər (subyektlər) müəyyən-

ləşdirilməlidir;

• təsir dairəsi daha yüksək olan subyektlər fərqləndirilməlidir;

• subyektlərin  sosial vəziyyətinin parametrləri  təyin edilməlidir;

• sosial vəziyyətin dayanıqlı tendensiyaları və sosial inkişaf vektoru;

• cəmiyyətin sosial stabilliyi və ona təsir edən amillər.

Bütün bu amillər həyata keçirilən sosial siyasətə eyni dərəcədə təsir göstərmir.

Hansı amillərin daha çox təsir etməsinin düzgün müəyyənləşdirilməsi sosial siyasətin

effektivliyini əhəmiyyətli dərəcədə artırır.