N uzoqov, X. A. Alimov,B. X. Yunisov

Ikki konturli reaktorli AESning rivojlantirish istiqbollari.Har qanday energetika tarmog'ida bo'lgani kabi, atom stansiyalarining asosiy jihozlarini ishlab chiqarishning umumiy tendentsiyasi integratsiyadir. Bitta agregatning katta miqdordagi kontsentratsiyasi umumiy katta quvvatli atom elektr stansiyalarini yaratishga imkon beradi. Uskunani kengaytirish uni ishlab chiqarish va montaj qilishda mehnat va moddiy xarajatlarni kamaytiradi.
Ikki konturli AESning bir qismi sifatida ishlatiladigan SSER reaktorlarining birlik quvvati o'sishi reaktor korpusining katta diametri, ya'ni faol zonaning katta diametri va issiqlik oqimi zichligi o'rtacha qiymatining ortishi tufayli ta'minlanadi. Bunga faol zona ichidagi suv tezligini oshirish orqali erishiladi. Bundan tashqari, bug' qozonlari va asosiy tsirkulyatsion nasosning kengayishi ham muhim bo'lib, natijada aylanma reaktorlarning soni kamayadi (SSER-440 6 RQ, SSER-1000 - 4 RQ).
Hozirgi kunda barcha AESlarda turbine qurilmalari to'yingan bug' bilan ishlaydigan, ajratuvchi va bug’ o’ta qizdirgich sxema bilan ishlaydigan sxema xuddi o'sha dastlabki bosim p0 da qurilma samaradorligini oshirishga olib keldi. Shu bilan birga, barcha turbinli bosqichlarda bug'ning namligi uchun ruxsat etilgan qiymatlardan oshmasligi uchun (taxminan 14%), yangi bug'ning bosimi 7 MPa dan yuqori bo'lmasligi kerak. P0 parametrlarida agar issiqlik tashuvchi ishchi jism harorati ko'tarilsa va bug' 20-30 ° C gacha qizib ketgan bo'lsa, o'rnatishning samaradorligi biroz oshirilishi mumkin. Yangi bug ' temperaturasi 312 ° C haroratda 6.72 MPa bosim ostida issiqlik iste'molini 1,9% ga kamaytiradi (to'yingan bug' sxemasiga nisbatan).
Ikki konturli AESlar faoliyatining tahlili shuni ko'rsatadiki, atom stansiyalarining iqtisodiy samaradorligini va xavfsizligini yaxshilash uchun yangi echimlarga o'tish kerak. Yechimlardan biri sifatida biz ishchi suyuqlikning o’ta kritik parametrlariga o'tishni ko'rib chiqamiz.
Yuqori bosimga o'tish davrida iqtisodiy ko'rsatkichlarni yaxshilash quyidagilar orqali ta'minlanadi:

• 
  samaradorlikni oshirish;
  
• 
  blokning birlik quvvatining oshishi;
  
• 
  muayyan metall iste'molining kamayishi;
  
• 
  yoqilg'i aylanishi.
  

Misol uchun, issiqlik tashuvchi ishchi jismning bosimi 24.0 MPa va reaktordan keyin 380-390 ° C da harorat bo'lsa, bug ' qozonida chiqadigan bug' bosimi 10-11 MPa ga ko'tarilishi mumkin. Belgilangan issiqlik tashuvchi ishchi jismning haroratida dastlabki bug ' ortiqcha qizib ketishi mumkin, bu esa tegishli turbinani ishlab chiqarish uchun qulay. Ammo ortiqcha qizib ketish, oraliq bo'linishni va uni ortidan qoldirib ketadigan haddan tashqari qizib ketishni qoldiradigan darajada yuqori emas.
O’ta kritik ko'rsatkichlar parametrlari parametrlarini tahlil qilish shuni ko'rsatadiki, uning quvvati 1500 MVtgacha, uning samaradorligi FIKi esa 38% gacha oshirilishi mumkin.
Asosiy oqim metallining o'ziga xos og'irligi, birinchi konturda, harorat bosimining ortishi sababli bug' qozonining issiqlik almashinish yuzasida bir necha marta pasayishidan kelib chiqib kamayadi.
Bugungi kunda zanglamaydigan austenitli po'lat korroziyaga chidamli hamda ancha arzon, lekin martensit-ferritli po'lat markasi 08X14MFB-Sh bo’ lgan bilan almashtirilishi mumkin, bu boshqa ijobiy fazilatlarga ega. Bu po'lat bug' qozonlari uchun, shuningdek, reaktor korpusini va ichki quvurlarni qoplash uchun tavsiya etiladi. Reaktorning butun jismini va quvurlarini bu po'latdan yasash mumkin.