4.Karimov I. O’zbekiston kelajagi buyuk davlat “O’zbekiston”
1992 у. -B.6-7.
Jo’raev U, Saidjonov Y. Dunyo dinlari tarixi. T. 1998.
Dinshunoslik asoslari. T. “O’zbekiston”. 1995 y.
Krivelov LA. Istoriya religiy. M. 1989.
2-MAVZU: URUG‘-QABILA VA MILLIY
DINLAR MILLIY DINLAR
Reja:
Qadimgi Xitoy milliy dinlari: konfutsiychilik va daosizm.
Qadimgi Xindiston milliy dinlari: xinduizm va jaynizm
Yaponiya milliy dini: Sintoizm (Shintoizm)
Yaxudiylik dini
Mavzuning o ’quv maqsadi: Talabalarga ilk diniy tasavvurlar natijasida paydo bo’lgan urug’ qabila dinlari va shu asosda shakllangan milliy dinlar haqida ma’lumot berish.
Tayanch iboralar: Ma’budlar, Rim xudolari, Zevs, Afina, Aid Set, Dao, Yaxve, Ameterasu.
Insoniyat tarixida quldorlik tuzumida dastlabki sinfiy antogonistik munosabatlar, xususiy mulkchilik munosabati hukmronlik qilgan, dastlabki davlat darajasidagi siyosiy kuchlar paydo bo’lgan edi.
Ishlab chiqarish jarayonida ovcliilik, chorvachilik, dehqonchilik, hunarmandchilik, savdogarlik, me’morchilik, harbiy kuchlar, urush harakatlari, oilaviy munosabatlar, ijtimoiy hayotda sinfiy va tabaqaviy bo’linish, san’at turlari, sport musobaqalari, aqliy va jismoniy mehnat turlari paydo bo’lishi natijasida diniy tasawurlarda ham keskin o’zgarishlar yuz berdi.
Tarixiy jarayonlaming ob’ektiv rivojlanish qonuniyat-lari hali inson tomonidan anglab etilmaganligi, tabiat va jamiyatda sodir bo’layotgan yaxshi va yomon voqea-hodisalar sabablari odamlar uchun noma’lum bo’lganligi uchun ana shu sabablar ilohiyotdan qidirilgan, shunga muvofiq keladigan mifologik obrazlar, rivoyatlar to’qilgan. Shu tariqa ilohiyotning oliy obrazlari-xudolar to’g’risida, ma’budalar haqida tasavvurlar paydo bo’lgan.
Politeizm, ya’ni grekchada poli-ko’p, teos-xudo - ko’p xudolik dini quldorlik davrining klassik dini edi. Siyosiy hokimiyat, hukmron tabaqalar, quldor zodagonlar, sarkarda-lar, podsholar siyosatiga va ijtimoiy mavqeiga mos keladigan xudolar va ilohiy homiylar ham to’qilgan. Natijada Osmon, Quyosh, yulduz, yorug’lik va zulmat, oy, yil
fasllari, suv, shamol, o’rmon, tog’, bo’ran, dengiz, Er osti, dehqonchilik, uzumchilik, o’tloqlar, hayvon va o’simliklar, urush, adolat, omad, oila, muhabbat, go’zallik xudolari, ma’budalari, bosh xudolar, yaxshilik, yovuzlik xudolari kabi ko’pdan ko’p xudolarga sig’inish vujudga kelgan.
Qadimgi greklar dini (xristian dinigacha bo’lgan davrlardagi) politeizm - ko’p xudolikning klassik namunasi-dir. Osmon egasi, bosh (pontion) xudo Zevs qadimgi greklaming oliy xudosi edi. Uning ukasi Poseydon dengizlar xudosi edi, yana bir ukasi Aid er osti xudosi, Zevsning rafiqasi (xotini) Gera er-xotinlikning homiysi edi. Ares - urush xudosi, Afina - donolik ma’budasi, Apollon - Quyosh xudosi va san’at homiysi, Artemida - Oy ma’budasi va ovchilik homiysi, Dionis - uzumchilik, vinochilik va ayshu ishrat, hosil, dehqonchilik xudosi edi. Grek xudolarining “hayot yo’lini” o’zlarining hayot yo’lidan kam farq qiladi. Masalan, grek jangchilari jang oldidan Xudo - Aresga sig’inib undan g’alaba qozonishga ko’mak-madad kutadilar. Agar urushda zafar qozonsalar Ares sharafiga katta, tantanali, bayramona Marosim o’tkazadilar. Er osti xudosi Aid saltanatida vafot qilgan oliy tabaqa vakili joni-ruhi yaxshi nufuzli o’rinni egallasa, qullar, qashshoq kishilar joni-ruhi ayanchli ahvolda yashaydi. Ya’ni Er yuzida tenglik bo’lmaganidek, oxiratda, Er ostida ham tenglik bo’lmaydi.Qadimgi rimliklarda ham greklamiki kabi ko’p xudolar mavjud edi. Rimliklaming bosh xudosi Yupiter, urush xudosi Mars, Yupiteming xotini Yunona, Donolik ma’budasi Venera, eng e’zozlanadigan xudolar edi. Rimliklar ajdod ruhiga ham sig’inganlar. Rimliklar tomonidan bosib olingan eronliklar xudosi Mitra, Misr ma’budasi Isida ham Rim xudolari qatorida hurmat qilingan. Milliy dinlar uzoq evolyutsion o’zgarishni boshidan kechirganlar.
Dostları ilə paylaş: |
