Namancan davlat universitkti viaxkamon qodirjon odiijonovich dinshunoslik

Konfutsiychilikda qohinlar bo’lmagan dastlabki davrlarda hech qanday muayyan ta’limot ham bo’lmagan.
Konfutsiychilikning hamma asosiy qonunlari 13 ta kitobda, sharhi esa 40 jildda bayon qilingan. Bulaming eng ahamiyatli qismi 9 ta kitobdan iborat. Bular: “Sishu” (To’rt kitob) va “Tszin” (Besh kitob). Bu qonunlar ham “muqaddas” xalq donishmandlari manbai hisoblanadi.


Konfutsiychilik tarafdorlari diniy kitoblardagi ta’limotga qat’iy rioya qiladilar va bu ta’limot mavjud tuzumning engilmasligini targ’ib qilganligi uchun Xitoy feodalizmining asosiy mafkurasi bo’lib qoladi.

25

DAOSIZM

Daosizm barqaror diniy tashkilotda II asrda vujudga kelgan, ammo ko'plab dalillar Daoizm ancha oldinroq, har holda, miloddan awalgi V-

61. 
    asrlarda paydo bo'lganligini ko'rsatadi. O'rta asrlarda faol qo'llanilgan ta'limot elementlarini tayyorlagan an'analar allaqachon mavjud edi. Daoizmning asosiy manbalari Chu qirolligi va Xitoyning janubidagi boshqa "varvar" davlatlaming mistik va shamanistik kultlari, Qi qirolligida rivojlangan o'lmaslik va sehrli amaliyot va shimoliy Xitoyning falsafiy an'analari edi.
    

Miloddan awalgi II asming boshlarida Lao Tszining siymosi xudoga aylantirilmoqda, xudolar va jinlaming murakkab ierarxiyasi ishlab chiqilmoqda, folbinlar paydo bo'lib, unda yovuz ruhlami "haydab chiqarish" marosimlari bo'lib o'tmoqda. Daosizm panteoniga Osmon

26

xudosi, oliy xudo va imperatorlarning otasi ("osmon o'g'illari") sifatida tanilgan Jasper Lord (Shang-di) rahbarlik qildi; undan keyin Lao Tzu va dunyoning yaratuvchisi - Pan Gu.
Diniy daoizmning bezaklari marhum Xan sulolasi hukmronligi davrida ro'y berdi: Chjan Daolin (34-156) Sichuan provinsiyasida beshta guruchli lampalar maktabini (keyinchalik-Samoviy ustozlar) tashkil etdi va uning birinchi patriarxiga aylandi. II asming ikkinchi yarmida, Daoizmning mashhurligining asosiy sharti 184-204 yillari Sariq ro’mollilaming qo'zg'oloni edi: Uchinchi samoviy ustoz Chjan Lu Taichning birinchi teokratik davlatiga aylangan Sanchuan tog'lariga tutashgan Xanchjong (Shaanxi viloyati) hududini o’z nazoratiga olishga muvaffaq bo'ldi. Daoist davlat 215 yilda Cao tomonidan mag'lubiyatga uchradi va mavjud bo'lishni to'xtatdi, ammo Cao ustozlik imtiyozlariga ega bo'ldi va hovliga jalb qilindi, bu esa maktabni butun hududga, shu jumladan, shimoliy Xitoyni tanitdi.