Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

DEMOKRATIYA «EKSPORTI»
— ayrim taraqqiy etgan davlatlarning 
geosiyosiy va iqtisodiy manfaat va maqsadlarni ko‗zlgan holda demokratik o‗zgarishlar 
jarayonini tezlashtirish zaruratini ro‗kach qilib, rivojlanayotgan mamlakatlar ichki 
ishlariga aralashishga, ba‘zan ochiq-oshkora, ba‘zan esa turli nohukumat tashkilotlar 
orqali tazyiq o‗tkazish shakllaridan biri. Sodda qilib aytganda, bir davlatga boshqa 
davlatdagi mavjud demokratiyani ko‗chirib olib kelish. Mazkur atama keng ma‘noda XX 
a.ning oxiri – XXI a.ning boshlarida G‗arbda liberal demokratiya ta‘limoti va 

---

63 
tranzitologiya konsepsiyasi negizida vujudga kelgan hamda alohida mamlakat yoki bir 
guruh davlatlarning avtoritar holatdan demokratiyaga o‗tishini ta‘minlash usullari, 
tamoyillari va yo‗l-yo‗riqlarini amaliyotga joriy etish, shuningdek bu jarayonni 
tezlashtirishga qaratilgan nazariy-konseptual va amaliy yondashuvlar. Eksport qilish turli 
yo‗llar orqali amalga oshiriladi. Jum. demokratik tuzum olib kirilishi kerak bo‗lgan 
davlat xalqining mavjud tuzumga nisbatan ishonchini yo‗qotish va bu davlatda 
demokratiya mavjud emas., deya ishontirish orqali amalga oshirishdir. D. ―e.‖ davlat 
mustaqilligini xavf ostiga qo‗yadi. Inson va davlat munosabatlarida murakkablik yuzaga 
keladi. Ana shu holatda demokratiya mavjud emas., deya e‘tirof etilgan davlatda turli 
namoyish va qo‗zg‗alonlar orqali xalqni davlat rahbari va hokimiyatga qarshi chiqishi 
uyushtiriladi. Xalq davlat siyosatiga qarshi gij-gijlanadi. Aholida hukumatga va uning 
siyosiy faoliyatiga nisbatan norozilik kayfiyatini tug‗diriladi.U yerdagi aholiga esa o‗zlari 
ko‗rsatgan ―yo‗l‖ to‗g‗ri ekanligi singdiriladi va tashqi kuchlarning manfaatiga xizmat 
qiladigan rahbarni saylashga intilishadi. Asta-sekin davlat demokratiyani ekstport 
qilayotgan o‗zga davlatga iqtisodiy-siyosiy, ma‘naviy-ma‘rifiy qaram bo‗lib boradi. 
Natijada mustaqillikka putur yetadi. Ya‘ni siyosiy-iqtisodiy, g‗oyaviy-mafkuraviy va 
ma‘naviy jihatdan qaramlik kelib chiqadi. Bunga aholini, ayniqsa, yosh avlodni o‗z 
tomoniga og‗dirish, ularni o‗z Vataniga, davlat hokimiyatiga nisbatan qarshi tarbiyalash 
orqali erishiladi.