Namangan davlat universiteti yuridik fakulteti

II BOB: TALABA YOSHLARNING MA’NAVIY-AXLOQIY ODATLARINI TARBILAYALASHNING VAZIFALARI
II.1. Ma`naviy axloqiy tarbiyada ongli intizomni tarbiyalash
Hozirgi kunda yoshlarni barkamol inson, o’z vatananing ilg`or kishisi sifatida tarbiyalash eng asosiy masalalardan biri hisoblanadi. CHunki aynan yoshlar davlatimizning kelajagidir.
Talabalar o‘qib, o‘quv fanlarining mazmunini o‘zlashtira borib, ob’ektiv olamni bilib boradilar. Ular ilmiy bilimlarning hammasini emas, balki ularning «fan asoslari» deb ataladigan bir qisminigina o‘zlashtirib oladilar.
Talabalar o‘qib, o‘quv fanlarining mazmunini o‘zlashtira borib, ob’ektiv olamni bilib boradilar. Ular ilmiy bilimlarning hammasini emas, balki ularning «fan asoslari» deb ataladigan bir qisminigina o‘zlashtirib oladilar.
Shuningdek, o'qish-o'qitish jarayonida axborot texnologiyasi va texnik vositalaridan foydalanish samaradorligini oshiruvchi didaktik materiallarni ishlab chiqish va qo'llash malakasini o'qituvchi o'zida shakllantirgan bo'lishi lozim. Bu albatta, o'qituvchidan ijorkorlikni, yangilikni anglay olish va undan aniq foydalana olish qobiliyatiga ega bo'lishni talab etadi. Buning uchun o'qituvchi ko'z o'ngida doimo nimani o'qitish? Kimni o'qitish? va qanday o'qitish? muammosi turishi kerak bo'ladi.⁶
Ilmiylik, zamonaviylik va yakuniy natijani kafolatlanganlik prinsipi tajribada sinalgan, yaxshi natija berishga mos bo'lgan ta'lim-tarbiyaning shakl, metod, vositalari faol metodlarini doimiy ravishda ilmiylikka yo'llashni talab etadi. O'qituvchi-tadqiqotchi uzluksiz izlanishi didaktik ma'lumotlarni oqilona qo'llash malakasiga ega bo'lishi mumkin. Maktab tajribasida ilmiy asoslangan didaktik yangiliklarni qo'llash, zamonaviylikni e'tirof etadi. Pedagogika nazariyasidagi yangi metod, metodlaridan foydalanish, ta'lim mazmuniga mos shakl metodlarini tanlash o'qitishni zamonaviylashtiradi.
Ilmiylik, zamonaviylik va yakuniy natijani kafolatlanganlik prinsipi tajribada sinalgan, yaxshi natija berishga mos bo'lgan ta'lim-tarbiyaning shakl, metod, vositalari faol metodlarini doimiy ravishda ilmiylikka yo'llashni talab etadi. O'qituvchi-tadqiqotchi uzluksiz izlanishi didaktik ma'lumotlarni oqilona qo'llash malakasiga ega bo'lishi mumkin. Maktab tajribasida ilmiy asoslangan didaktik yangiliklarni qo'llash, zamonaviylikni e'tirof etadi. Pedagogika nazariyasidagi yangi metod, metodlaridan foydalanish, ta'lim mazmuniga mos shakl metodlarini tanlash o'qitishni zamonaviylashtiradi.⁷
O'qitish jarayonining tuzilishi, uni loyihalash va loyihalash bosqichlari
O'quv mashg'ulotini loyihalashtirishda o'qituvchi, avvalo, o'qitish jarayoninitahlil qilishi, o'quvchilarni mustaqil fikrlash, mustaqil o'qish bilimlarni ijodiy tahlil qilishga o'rgatishi, o'zlashtirilgan bilimlarni ko'nikmalarga aylantirish uchun o'quv mavzulari bo'yicha metodik tizimni yaratadi, o'quvchilar egallashi lozim bo'lgan bilim, ko'nikma, malakalar mazmunini ishlab chiqadi.
Yaratilgan metodik tizim va ma'lumotlar mazmuni yordamida o'quvchi tasavvur qilishi lozimlilarning o'quv-biluv faoliyatini tashkil etadi va o'quv mashg'ulotlari uchun bilish faoliyatining tashkiliy shakllari (nazariy dars, amaliy mashg'ulot)ni maqsadga mos tanlaydi va uni echishga yo'llaydi.
Yaratilgan metodik tizim va ma'lumotlar mazmuni yordamida o'quvchi tasavvur qilishi lozimlilarning o'quv-biluv faoliyatini tashkil etadi va o'quv mashg'ulotlari uchun bilish faoliyatining tashkiliy shakllari (nazariy dars, amaliy mashg'ulot)ni maqsadga mos tanlaydi va uni echishga yo'llaydi.
Buning uchun o'qituvchi, avvalo, o'qitish jarayonini, uning tuzilishi aniq tasavvur qilishi lozim. Ma'lumki, har qanday jarayon, ma'lum natijalarga erishish uchun oldinga qarab intilishni, harakatlar yig'indisidan iborat. O'qitish jarayoni ta'lim o'rgatuvchi o'qituvchi va ta'lim oluvchi o'quvchi faoliyat hamkorligining yig'indisini tashkil etadi.
Buning uchun o'qituvchi, avvalo, o'qitish jarayonini, uning tuzilishi aniq tasavvur qilishi lozim. Ma'lumki, har qanday jarayon, ma'lum natijalarga erishish uchun oldinga qarab intilishni, harakatlar yig'indisidan iborat. O'qitish jarayoni ta'lim o'rgatuvchi o'qituvchi va ta'lim oluvchi o'quvchi faoliyat hamkorligining yig'indisini tashkil etadi.
Jarayon sifatida ta'lim uch element birikmasidan iborat: o'qitish, o'qish va ta'limning mazmuni.
Jarayon sifatida ta'lim uch element birikmasidan iborat: o'qitish, o'qish va ta'limning mazmuni.
O'qitish yoxud o'rgatuvchi faoliyati, bilim oluvchilar faoliyatlarini boshqarish, ya'ni o'quvchilarning o'quv ishlarini uyushtirish, ularning bilish jarayonlariga rahbarlik qilish, nazorat uyushtirish, ma'naviy axloqiy sifatlarini tarkib toptirishni nazarda tutadi.
O'qitish jarayonining bu ikki elementi bir maqsad: ta'limning xilma-xil vositalari va metodlaridan foydalanib, o'quv tarbiya ishlarini takomillashtirish, ijtimoiy buyurtmani hal etishga qaratilgan. Shunga ko'ra bu jarayonda shaxsning qobiliyatlari, fazilatlari, ma'naviy axloqiy sifatlari, bilish qobiliyatlari rivojlanadi, bo'lajak kasb egalarida tashabbuskorlik, ijodkorlik, tadbirkorlik, ishbilarmonlik rivojlanadi va o'quv mehnati madaniyati tarbiyalanadi.
O'qitish jarayonining bu ikki elementi bir maqsad: ta'limning xilma-xil vositalari va metodlaridan foydalanib, o'quv tarbiya ishlarini takomillashtirish, ijtimoiy buyurtmani hal etishga qaratilgan. Shunga ko'ra bu jarayonda shaxsning qobiliyatlari, fazilatlari, ma'naviy axloqiy sifatlari, bilish qobiliyatlari rivojlanadi, bo'lajak kasb egalarida tashabbuskorlik, ijodkorlik, tadbirkorlik, ishbilarmonlik rivojlanadi va o'quv mehnati madaniyati tarbiyalanadi.