Nashrga tayyorlash markazi k. B. Us mo nov

Kesuvchi asboblarning sifatini oshirishning asosiy usullari va yoMlari

Zamonaviy baquwat va katta te/likda ishlaydigan metall kcsiali dastgohlari, PDB (raqamli dasturli boshq;irish)Ii dastgohlar, ishlov beruvchi marka/lar, moslashuvchan ishlab chiqarish modullari va ti/imlaridan yuqori uniun bilan foydalanish, odam islitirokisi/ ishlaydigan texnologiyaning yaratilishi kesish asboblarning sifatini u/luksi/ oshirib borishni, ulardan optimal v;i Lshonchli foydalanish yo‘llarini i/lab topishni taqo/o qiladi.
Te/kesar poiatdan kesuvchi asboblar tayyorlashda kimyoviy- terniik ishlov berishning turli usullari qo’llana boshlandi. Bu usullar asbobning qattiqligi, yeyilishga chidamliligi, yemirilishi va korro- /iyabardoslililigi singari qator sifat ko‘rsatkichlarini ancha yax- shilash imkonini berdi. Kimyoviy-ierniik ishlov berishning quyidagi turlari ko‘p tarqalgan 12,13,61.
Az.oilash, nilrallasli — asbob sirtqi yu/asini 5()()...t?5()°C da ammiakda yoki karbamid asosidagi tu/lar critmasida )),2...)),S mm qalinlikda diffu/ion to‘yintirish. Natijada asbobning qattiqligi, yeyilishga chidamliligi, emirilshga chidamiiligi va toliqishga qarshilik ko‘rsatishi ortadi.
Borkish — qattiqligi, isisic^iqa chidamilligi, yeyilishga va korroziyaga chidamliligini oshirish uchun metall sirtini bor bilan to‘yintirish.
Siankish — metall sirtini avni paytda uglerod va a/ot bilan to‘yintirish. Sianlash asbobga termik ishlov berilib, u/il-kesil charxlangandan keyin amalga oshiriladi. Sianlashdan keyin yuqori
qattiqlik (70 HRC gacha) hamda issiq va yeyilishga chidamli boigan

20. 
    .30 mkm qalinlikdagi qatlam hosil boiadi. Sianlashdan keyin asbobning bardoshliligi 1,5...2 baravar ortadi.
    

Alitirlash — asbob sirtqi qatlamini, issiqbardoshliligini oshirish uchun aluminiy bilan 0,02...1,2 mm qalinlikda to‘yintirish.
Hozirgi vaqtda asboblarning kesuvchi elemenllari yuzasini plastik deiormatsiya qilish yo‘li bilan mustahkamlash ham qo‘llana boslilandi. Tezkesar poilatlardan yasalgan asboblar tob berilgandan so‘ng olmos bilan tekislash, soqqa g‘ildiratish va ultratovush yordamida ta’siretish yo'ii bilan mustahkamlanadi. Masalan, protyajka tishlariiii olmos bilan tekislash ularning chidamliligini jilvirlashga qaraganda

2. 
   .3, jilolashga qaraganda 20...40% baravar oshiradi.
   

Qattiq qotishmali plastinkalar sirtini deformatsiya qilish usullaridan biri vibroabraziv va pitralar oqimi bilan ishlov berishdir. Vibroabraziv ishlov berish frezerlashda plastinkalar chidamliligini

2. 
   .2 marta, yoiiib ishlashda 1.5...2 marta oshiradi.
   

Kesuvchi asboblarni yelimlash texnologiyasming joriy etilishi darz hosil bodshiga yo‘i qo‘ymadi va asboblar yasash tannarxmi 20% ga kamaytiradi. Kavsharlangan va payvandlangan konst- ruksiyalarni yelimlashga o‘tkazilganda asbobning chidamliligi

2. 
   . 1,5 marta ortadi.
   

Qoplamlar hosil qilishning kimyoviy-termik usuli, jara- yonning texnologik parametrlarini o‘zgartirish hisobiga, yuza xususiyatlarini cheklangan tarzda orttiradi, shu sababli, bu usulning samaradorligi nisbatan yuqori emas. Mazkur usulga qaraganda, qoplamni bug‘-gaz fazalaridan kimyoviy cho ‘klirish usuli ko‘proq qo‘llanilmoqda (QKCH— qoplamni kimyoviy cho‘ktirish). QKCH .usullari qattiq qotishmali, qayta charxlab boiJmaydigan ko‘p qirrali plastinkalarga karbidlar, nitridlar, titan karbonitridlari hamda aluminiy oksidlari asosida yuzalarni qoplashdan keng foydalanilmoqda.
QKCH usullari yordamida hosil qilingan qoplamlarning o‘ziga xos xususiyati, qattiq qotishma bilan qoplam orasida o^ish zonasi shakllanishidir. GHisli zonasming shakllanishi bug‘-gaz aralash- masidan i borat qiyin suyuqlanadigan to‘yintiruvchi metall bilan qattiq qotishmaning tashkil etuvchilari orasidagi interdiffuzion reaksiyalarga bogiiq. QKCH usullari, odatda, 1000... 1100°C haroratda amalga oshiriladi. Shuning uchun bu usulni lo‘liq termik ishlov berilgan tezkesar poiatlaidan yasalgan asboblarga qoplashda foydalanishda qoUlab boimaydi.
Qoplamlan^i.fiùkaviy c/ю ‘kiirish usullari kcng qoillanilmoqda. Bu ja rayon, odatda, qoplam birikmasini tashkil etuvchi qiyin suyuqlanadigan metalining vakuumda bugilanishini, uning qisman yoki to’liq ionlashuvini, reaksiya gazining uzatilishini, kimyoviy va plazmokimyoviy reaksiyalarni, kesuvchi asbob ish sirtidagi qoplam kondensatsiyasini o‘z ichiga oladi.
Bu usullar orasida qoplamni vakuumda plazma fazasidan asbob sirtiga ionlar bilan bombardimon qilish kondensalsiyasi (KIB usuli) hamda vakuumda bug‘-plazma fazalaridan reaktiv elcktron-nur plazma yordamida qoplamlar cho’ktirish usullari (REP) keng tar- qalgan.
Qoplam hosil qilish hududida haroratni o’zgartirish imkoniyat- larining kengligi, qattiq qotishmalar va tezkesar poilatlardan yasalgan asboblarda qoplamlar hosil qilish uchun vakuum-plazma usullari universal usul sifatida foydalanish imkonini beradi.
2.7-jadvalda keng qoillanuvchi qattiq qotishmali plastinkalar uchun qoplam qalinligining eng muvofiq qiymatlari haqida umum- lashtirilgan ma'lumotlar berilgan.