Natyurmort chizmatasviri

 
NAQSHLI ROZETKANI TASVIRLASHDA KETMA - KETLIK 
USULI 
Bu jarayonda ish chizilayotgan naturaning umumiy ko‘rinishini 
qog‘oz yuzasiga joylashtirishdan boshlanadi. So‘ng yengil chiziqlar 
yordamida predmetning umumiy shakli va asosiy o‘q chiziqlari 
topiladi. Rozetkaning umumiy shakli bizga aylanani eslatadi. O‘rtasida 
shar shakli, to‘rt tomonidan chiqib turgan shoxsimon elementlar bo‘lib, 
ularni bir - biriga tutashtirsak, to‘rtburchak hosil bo‘ladi. Shundan 
so‘ng naturani aniqlashtirishga o‘tamiz. Naturaga diqqat bilan qaralsa, 
uning ichida to‘rtta katta barg borligini ko‘ramiz. Bu barglar bir - biriga 
qarama - qarshi tomonda – simmetrik ravishda joylashgan (25 - rasm). 

---

46 
25 - rasm. Gipsdan yasalgan naqshli rozetkani tasvirlash.
Naturadagi asosiy elementlar o‘rni aniqlangandan so‘ng uning 
detallari aniqlanadi. Bu o‘rinda asosiy element – barglaridir. Ularni 
chizganda barchasi bir - biriga o‘xshashligini unutmaslik kerak va 
tasvirda ham shunga erishish zarur. Shakl to‘liq, o‘ziga o‘xshash 
chiqqandan so‘nggina bir bor natura bilan solishtiriladi hamda har bir 
elementning yorug‘ – soya, yarim soyalari belgilanadiki, bu 
chizuvchiga kelgusidagi bosqichlar uchun poydevor vazifasini o‘taydi. 
Rozetkadagi belgilangan yorug‘ – soyalar aniq ishlanishi uning hajmini 
yoki bir butun yaxlit tasvirini idrok qilish imkonini beradi. 

---

47 
GIPSDAN YASALGAN VAZA TASVIRI 
Bu ishni amalga oshirish ham har doimgidek qog‘oz yuzasiga 
tasvirni kompozitsion jihatdan to‘g‘ri joylashtirishdan boshlanadi. 
Joylashtirish jarayoni tasvirni yengil chiziqlar bilan vazaning umumiy 
ko‘rinishini belgilashdan boshlanadi. Bunda eng asosiy vazifa vaza 
tasviri bilan natura o‘rtasidagi o‘xshashlikni topishga erishishdan 
iboratdir. Umumiy shakl topilgandan so‘ng vazaning konstruktiv 
asoslari perspektiva qonun - qoidalariga rioya qilingan holda topiladi. 
Rassom - pedagog P.P. Chistyakov tavsiyasiga ko‘ra: “Ko‘rish bu – 
aniq nisbatlarni topib tasvirlashdir”. (26 - rasm). 
26 - rasm. Gipsdan yasalgan vazani tasvirlash bosqichlari.
O‘ng va chap tomoni bir xil bo‘lganligi sababli vazaning teng 
o‘rtasidan simmetrik o‘q chizig‘i o‘tkaziladi. Shu chiziq naturani teng 
ikki qismga bo‘ladi va qismlarning o‘zaro tengligi shu chiziq 
yordamida tekshiriladi. Yordamchi chiziqlar yordamida vazaning 
yuqori qismidan asosiga qadar chiziqlar o‘tkaziladi. So‘ng vazaning 
konstruktiv asoslarini topishga diqqat qaratiladi. Vazaning bo‘yin qismi 
yuqorisi kesik konus va silindr shakliga ega. Ostki qismini chizishni 
osonlash-tirish uchun geometrik jismlar shakli bilan taqqoslash 
maqsadga muvofiqdir. 

---

48 
Vaza tasviri ko‘rilgandan so‘ng uning yorug‘ – soyalari aniq-
lanadi. Bunda vazaning yorug‘lik, soya va yarim soya, tushuvchi 
soyalar chegaralari aniqlanadi. Bu o‘rinda rassom Leonardo da 
Vinchining “Rangtasvir haqida kitob” asaridagi maslahatni eslash joiz. 
Unga ko‘ra eng avvalo, butun shaklga yorug‘lik tushmaydigan joylarga 
yengil tus beriladi, so‘ng yarim soya va asosiy soya beriladi. Yorug‘ – 
soyalar vositasida hajmni berishda kerakli joylarda qalam kuchi bilan 
to‘qlash-tiriladi, yorug‘lik va soya o‘rtasidagi bog‘liqlik, refleks va 
tushuvchi soyalar munosabatlari aniqlashtiriladi. 
Vazaning shakli murakkab bo‘lganligi sababli, avvalo, uning eng 
xarakterli joylarini ko‘ra olish zarur. Buning uchun rasm chizish 
jarayonidagi asosiy qoida – umumiylikdan alohidalikka va yana 
alohidalikdan umumiylikka o‘tish qoidalariga amal qilish lozim (27 a, 
b,v,g - rasmlar). 
27 - rasm. a,b Gipsdan yasalgan vazani chizish ketma - ketligi.
27 - rasm. v,g Gipsdan yasalgan vazani chizish ketma - ketligi.