Natyurmort chizmatasviri

 
50 - rasm. Ayol bosh qismi chizmatasviri. 
 
BOSH QISMINING ANATOMIK MODELINI CHIZISH 
Bo‘lajak rassom - pedagog faoliyatida bosh rasmini chizish eng 
yuqori o‘rinlardan birini egallaydi. Shu sababli kishining to‘liq qomati 
va bosh qismini chizishni o‘rganish uchun etarli vaqt ajratilgan. 
Kishining bosh rasmini yaxshi chiza bilish o‘qituvchining pedagogik 
faoliyatida juda muhimdir. Bosh suyagini chizish – boshning anatomik 
modeli (ekorshe)ni o‘rganish jarayonida, inson qiyofasini tasvirlashda 
boshlang‘ich bosqich bo‘lib xizmat qiladi. Bosh qismini chizishda 
plastik anatomiya haqida olingan bilimlar juda katta yordam beradi. Bu 
bilimlar talabalarning ishga ongli ravishda yondashishlari uchun xizmat 
qiladi. Shu sababli rassomlar anatomik bilimlarini amaliy ishlar bilan 
mustahkamlaydilar. Bu bosh suyagining gavdaning anatomik 
holatlarini naturadan, yoddan chizish bo‘lib hisoblanadi (51, 52- a,b, 53 
- rasmlar).

---

74 
 
51 - rasm. Boshning anatomik modeli chizmatasviri. 
 
 

---

75 
52 - a rasm. Gavdaning anatomik modeli chizmatasviri. 

---

76 
 
52 - b rasm. Gavdaning anatomik modeli chizmatasviri. 

---

77 
 
53 - rasm. Gavdaning anatomik modeli chizmatasviri. 
ODAM BOSH SUYAGINI CHIZISH 
Bosh suyagi miya qutisi va yuz suyaklaridan tashkil topgan bo‘lib, 
o‘zida yigirma uchta suyakni birlashtiradi (54-63 - rasmlar).
Miya qutisi suyaklariga peshona, tepa, chakka, ensa, asosiy va 
chilvirsimon suyaklar; yuz suyaklariga yuqori jag‘, yonoq, burun, ko‘z, 
pastki burun chanog‘i kiradi. Bu suyaklar bir - biri bilan suyak choklari 
orqali birlashadi. 

---

78 
54 - rasm. Оdam bosh suyaklari tasviri. 
55 - rasm. Оdam bosh suyagini оld tomondan chizish. 

---

79 
56 - rasm. Оdam bosh suyagining chiziqli tasvirlari.

---

80 
57 - rasm. Odam bosh suyagining yon tomondan tasviri. 
58 - rasm. Bosh suyagining turli tomondan ko‘rinishlari tasviri.

---

81 
 
59 - rasm. Bosh qismi nisbatlari. 
Bosh suyagini chizish boshning umumiy modelini to‘liqroq 
tasavvur qilishga imkon yaratadi. Shu sababli chizishdan oldin uni turli 
tomondan diqqat bilan ko‘rish zarur. Shundan so‘ng, bosh suyagini 
oldindan, yon tomondan va to‘rtdan uch ko‘rinishda chizish tavsiya 
etiladi. Biz quyida bosh suyagini chizish bosqichlarini ko‘rib chiqamiz. 
60 - rasm. Оdam bosh suyaklari tasviri. 

---

82 
61 - rasm. Оdam bosh suyaklarini ketma – ket tasvirlash bosqichlari. 
62 - rasm. Xoxrin I.T. Оdam bosh suyaklari tasviri.

---

83 
63 - rasm. Оdam bosh suyaklari, ekorshe, gipsli bosh haykal 
tasvirlari.
Ishning birinchi bosqichida har doimgidek qog‘oz yuzasiga 
chizilayotgan narsamiz tasvirini kompozitsion jihatdan to‘g‘ri 
joylashtirish kerak. Joylashtirish uchun yengil chiziqlar bilan umumiy 
shaklni belgilab olamiz. Chizgan vaqtda shaklning gorizontal bo‘yicha 
o‘rtasi qog‘ozning o‘rtasidan sal yuqoridan o‘tsinki, bunda bosh suyagi 
rasmi o‘ngga yoki chapga surilib qolmasin. Aks holda, tayanch markazi 
buziladi.
Bosh suyagini chizishni o‘rganuvchilar uchun uni o‘z o‘lchamida 
yoki ozgina kichikroq chizish tavsiya etiladi. Agar natura o‘z o‘lchami-
dan katta olinsa, nisbat munosabatlari buzilishi mumkin. 
Ishning ikkinchi bosqichida bosh shaklining chiziqli - konstruktiv 
tuzilishi bajariladi. Biz birinchi bosqichda katta shaklni chizib olgan 
edik. Bosh qismining o‘rtasidan shartli o‘q chizig‘ini o‘tkazish yuz 
qismidagi simmetrik detallarni teng ikkiga bo‘ladi. Yana shuni 
ta’kidlash lozimki, o‘tkazgan chizig‘imiz bosh suyagining fazoda 
burilganligini aniqlash imkonini beradi. Burunning peshona qismi bilan 
tutashgan joyidan o‘tkazilgan gorizontal chiziq esa bosh suyagini teng 

---

84 
ikki qismga bo‘ladi: uning yuqori qismi miya qutisi va pastki qismi 
yuzdir.
Bosh suyagini chizishda o‘tkazilgan vertikal va gorizontal chiziqlar 
kesishgan joy krestovina (krest yoki qo‘shuv (+) alomatini ifodalaydi) 
hajmni tasvirlashda, boshning fazoviy vaziyatini aniqlashda katta 
ahamiyat kasb etadi. 
Shundan so‘ng boshni uch qismga bo‘lamiz: birinchisi – jag‘dan 
noksimon burun teshigining pastki qismigacha; ikkinchisi – burun 
ostidan ko‘z kosasining yuqorisigacha va ko‘z kosasi yuqorisidan miya 
qutisi do‘mbog‘igacha bo‘lgan joydir. 
Umumiylikdan xususiylikka o‘tish tamoyiliga asoslangan holda, 
yuz qismining aniq nisbatlarini topish jarayonida har bir detalning aniq 
o‘rnini belgilaymiz. Bunda birinchi bo‘lak, ya’ni pastki qism yuqori va 
pastki jag‘ni ajratamiz. 
Ishni bajara borib, biz doim oldimizda tekis emas, balki hajmli 
narsa turganligini esdan chiqarmasligimiz kerak. O‘tkazilgan 
yordamchi chiziqlar faqatgina chizishni osonlashtirish uchungina 
kerakligini unutmaslik lozim. Shu tariqa ishni murakkablashtira borib, 
asosiy katta tuslarni berishni boshlaymiz. 
Ishni yakunlash bosqichida bosh qutisining hajmini aniqlash uchun 
tus munosabatlari birligiga erishishda shtrix va tuslarni doimo 
solishtirish zarur. Shu bois odam rasmini chizish badiiy ta’limda eng 
muhim o‘rinni egallaydi.