Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh
Rahbarlik va uning madaniyati
Yüklə 4,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
12.4. Rahbarlik va uning madaniyati “Madaniyat” tushunchasi rivojlanishi darajasining umumlashtiruvchi ko’rsatkichi bo’lib, bir qancha ma’noni bildiradi. Masalan, jamiyat madaniyati, ayrim shaxs madaniyati, va nihoyat, inson faoliyatining ayrim turi madaniyati xaqida so’z yuritish mumkin. Inson faoliyati moddiy va ma’naviy boyliklar yaratuvchi turlarga bo’linadi. Shu sababli, moddiy va ma’naviy madaniyat farq qilinadi. Moddiy madaniyat inson tomonidan tabiatni bo’ysundirish darajasi ko’rsatkichidir. Unga ishlab chiqarish vositalari va mehnat predmetlari kiradi. Ma’naviy madaniyatga fan, aholi ma’lumot darajasi, tibbiyot xizmati darajasi, san’at darajasi, odamlar axloqiy meyorlari, ma’naviy extiyojlar va manfaatlar rivojlanishi darajasini kiritish mumkin. Shunday qilib, madaniyat insonning ham madaniy ishlab chiqarish, ham ma’naviy xayot sohasida rivojlanishi jarayonidagi yutuqlarini 214 qamrab oladi. U insoniyat bilimlari, uning mehnati mohiyatidan iborat bo’lib, kishilarning avvalgi avlodlari tomonidan yaratiladi. Insoniyat madaniyati o’suvchan, o’zgaruvchan, chunki xozirgi avlod avvalni avlodlar madaniy qadriyatlaridan ijodiy foydalanish asosidagina yanada rivojlanishi mumkin. O’zbekistonning noyob madaniyati yillar, asrlar davomida shakllanib, uni saqlash, rivojlantirish ko’p millatli respublikaning yuqori ma’lumotli insonlari -fan, adabiyot, san’at arboblari vazifasidir. Inson xayoti faoliyatining muhim tarkibiy qismi butun insoniyat tomonidan jamlangan madaniy boylikka ega bo’lishi, shu jumladan boshqaruv madaniyatini egallashdir. Menejment madjaniyati juda muhimdir. Insoniyat o’z rivojlanish jarayonida juda katta menejment tajribasini jamlagan. Bozor sharoitida bu tajriba boshqaruv samaradorligini oshirishga xizmat qilishi kerak. Menejmentning vujudga kelishi va rivojlanishi, avvalo boshqaruv madaniyati darajasi yuksalishi bilan bog’liqdir. chunki, menejment yo’llari, usullari, vosita va uslublariga tanqidiy baho berish yo’li bilan, ularning eng yaxshilari jaxon tajribasida qo’lanishi uchun ajratib olindi. Menejment madaniyati inson madaniyatining tarkibiy qismi bo’lish bilan birga qator o’ziga xos xususiyatlarga ham ega. Madaniyatga ega bo’lish menejer uchun faqat zarur emas, balki shartdir, chunki har bir tashkilotning har bir bo’linmasi samarali ishlashi uchun uning xodimlari yuksak madaniyatga ega bo’lishlari kerak. Menejment madaniyati darajasi xodimlar, ayniqsa, menejerlar madaniyatini, menejmentjarayoni madaniyati, boshqaruv texnikasi, mehnat sharoitini aks ettiruvchi ko’rsatkichlar bo’yicha baholanadi. menejment madaniyati unsurlarining turli-tumanligi boshqaruv jarayonida turli-tuman meyorlarga, jumladan, axloqiy, xuquqiy, iqtisodiy, tashkiliy, texnikaviy, estetik meyorlarga rioya qilish zaruriyatini keltirib chiqaradi. Axloqiy meyorlar insonning axloq va odob sohasidagi xulqini tartibga soladi. Ular jumlasiga ijtimoiy burchni to’g’ri tushunish, kishi o’rtasida insoniy munosabat va o’zaro xurmat, vijdonlilik, xaqiqatgo’ylik, kamtarlik va x.k. lar kiradi. Boshqaruv 215 jaaryonida axloqiy meyorlarga rioya qilish uning madaniyati yuqori darajasidan dalolat beradi. Menejmentda xuquqiy meyorlar davlat-xuquqiy va tashkiliy-xuquqiy meyoriy xujjatlarda aks etadi. Uning jumlasiga daslvt korxonasi to’g’risida qonun, tadbirkorlik xaqida, mulk to’g’risida qonunlar kiradi. Lekin qonunlar xar bir korxonaning o’ziga xos xususiyatlarini xisobga ololmaydi. Shu sababli, har bir korxona, qonunga asoslangan xolda, korxonada ishlab chiqarishning o’ziga xos xususiyatlarini xisobga oluvchi meyoriy qoidalar o’rnatiladi. Iqtisodiy meyorlar korxona faoliyati jarayonida erishilishi lozim bo’lgan iqtisodiy ko’rsatkichlarni belgilaydi. Ular jumlasiga moliya-kredit meyorlari, ssudalar olish tartibi, amortizatsiya meyorlari, maxsulotning xisoblangan bahosi, foyda meyori, rentabellik meyori, fondlar uchun to’lovlar, byudjetga to’lovlar, iqtisodiy rag’batlantirish meyorlari kiradi. Тashkiliy meyorlar tashkilot tarkibini, alohida bo’linma va shaxslar faoliyati tarkibi va tartibini ichki tartib faoliyat turlarini, xodimlar vazifalarini, axborotni qayta ishlash va foydalanish jarayonini belgilaydi. Estetik talablar va meyorlar ham boshqaruv jarayonida qo’llaniladigan texnika vositalari va uskunalari, ham boshqaruv xodimlarini o’rab turuvchi tashqi muhit uchun belgilanadi. Menejment madaniyatining asosiy unsurlari 12.1-chizmada tasvirlangan. Yüklə 4,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|