Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»

Yan Tinbergen 
hozirgi zamon matematik 
iqtisodiyot namoyandalaridan biridir, Niderlandiya Fanlar akademiyasi 
a’zosi, Leyder universitetida ta’lim oldi. 1929-yili doktorlik darajasiga 
ega bo‘ldi. 1945–1955-yillari Rejalashtirish 
byurosi markazi boshlig‘i, 
196–1972-yillari 
BMT rejalashtirish komiteti raisi bo‘lgan. Asosiy 
asarlari iqtisodiy siyosat nazariyalari, iqtisodiy 
rivojlanish 
modellari 
(tovar 
ixtisoslashuvi 
modelini optimallashtirish – bandlik meonlari 
bilan bog‘liq ixtisoslashuvini tanlash va 
boshqalar). Konvergensiya nazariya- sining 
variantlaridan biri bo‘lgan “optimal tuzum” 
nazariyasini ilgari surdi. 
Tinbergen 
fikricha, 
hozirgi 
kapitalizm 
sotsializm tomon transformatsiya bo‘lmoqda, bu holat kapital egalari 
quvvatining 
ancha 
pasayganligi, 
boshqaruvchilar 
va 
kasaba 
ko‘mitalarining roli oshganligi, sotsialistik g‘oyalarning ko‘pgina 
sohalarga singib borganligi (ijtimoiy sug‘urta, davlat korxonalari, 
rejalashtirishning turli shakllari va boshqalar), sotsializmning o‘zida 
ham kapitalizm tomon siljishlar ro‘y berayotganligi markaziy boshqaruv 
ma’lum chegarada ekanligi, markaziy organ o‘tkazilayotganligani) qayd 
etiladi. “Optimal tuzum” deganda ikkala tizimning sintezi tushuniladi – 
bunda “kapitalistik samaradorlik” va “sotsialistik tenglik”ning ayrim 
elementlari o‘zaro birlashuvi tushuniladi. Bunda sintez xususiy mulk 
asosida bo‘lishi zarur, chunki bu bozor iqtisodiyoti asosidir. Tinbergen 
davlatlarning tinch-totuv yashash tamoyili va iqtisodiy hamkorligini 
qo‘llab-quvvatlaydi. 

---

369 
P.Samuelson (1915-2009) 
U 1954-yildan boshlab, rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyoti 
bilan shug‘ullanadi. Tinbergen tomonidan “xarajatlar-ishlab chiqarish” 
modeli tahlil etiladi, mehnat taqsimotini 
optimallashtirish modelini yaratadi, tovar– 
valuta zaxiralari to‘g‘risidagi takliflarni beradi 
(N.Kaldor 
va 
A.Xarm 
bilan 
birga) 
insonparvarroq jamiyat yaratishda “kichik 
qadamlar” va me’yorni bilish nazariyalari 
tarafdori sifatida tanilgan. 
1970 yili bu mukofotga taniqli amerikalik 
olim, 
Massechusets 
texnologiya 
instituti 
(Kembridj) xodimi 
Pol A.Samuelson
182
(1915–2009) sazovor bo‘ldi. Unga bu mukofot “statistik va dinamik 
iqtisodiy nazariyani rivojlantirganligi va shu bilan iqtisodiyot fani 
tahlilini yanada yuqoriroq ko‘tarishga hissa qo‘shgan ilmiy ish uchun” 
berildi. Chikago universitetida ta’lim olgan (1932-1935 yy.). Garvard 
Oliy maktabida A.Xansen, V.Leontev, Y.Shumpeterlardan 
ilm 
o‘rgandi. 1941-yilda Massachusets texnologik institutida ishlay 
boshladi. Amerika iqtisodiy assotsiatsiyasi (1961), 
Ekonometrik 
jamiyat (1951), Xalqaro iqtisodiy assotsiatsiyada Pol (1965-1968) 
prezidenti bo‘lib saylangan. Olim nazariyotchi bo‘lish bilan birga AQSH 
Prezidenti yordamchisi, “Newsweek” jurnalida faol ishtirokchi ham edi. 
Biz bu olimni asosan “Ekonomiks” kitobi muallifi sifatida yaxshi 
taniymiz. Uning neosintez nazariyasini oldingi bobda ko‘rib chiqdik. 
1971-yili 
Nobel 
mukofoti