Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»

participant 
Субект рынка 
– ayirboshlash 
munosabatlari 
qatnashchisi. 
Bozor narxi 
Market price 
Рыночная сена 
– bir tomondan, 
tovarlarning sotilishi 
ta’minlovchi, boshqa 
tomondan, bozorda 
tovarlar taqchilligini 
yuzaga keltirmaydigan 
muvozanatlashgan narx. 

---

Bozor islohotlari 
market reforms Рыночные реформы 
– bozor iqtisodiyotini va 
bozor iqtisodiyoti 
munosabatlarini 
shakllantirishga 
qaratilgan chora-tadbirlar 
majmui. 
Moddiy-
buyumlashgan 
boylik 
materially 
Материално 
– milliy boylikning inson 
mehnati bilan yaratilgan 
ashyoviy – buyum 
ko’rinishga ega bo’lgan 
qismi. 
Uslubiyat 
Methodology 
Методология 
– ilmiy bilishning 
tamoyillari tizimi, 
yo’llari, qonun-qoidalari 
va aniq hadislari. 
Iqtisodiyotni 
davlat tomonidan 
tartibga solish 
usullari 
Methods of state 
regulation of the 
economy 
Методы 
государственного 
регулирования 
экономики 
– tartibga solishning 
ma’muriy va iqtisodiy 
vositalari birligi. 
Modernizasiyalash 
Modernization 
Модернизасия 
– jamiyat hayotining turli 
jabhalarini tubdan 
o’zgartirish, yangilash, 
bu borada taraqqiyotni 
jahondagi mavjud ilg’or 
andozalar tomon 
yo’naltirish va 
takomillashtirish 
jarayonlarining majmui. 
Ishlab chiqarishni 
modernizasiyalash 
Modernization 
of production 
Модернизасия 
производства 
– ishlab chiqarishni 
zamonaviy 
texnologiyalar bilan 
jihozlash, uni ma’naviy 
jihatdan yangilash, 
tarkibiy jihatdan texnik 
va texnologik qayta 
tuzish kabi chora-
tadbirlarni o’z ichiga 
oluvchi jarayon. 
Pul tizimi 
monetary system Денежная система 
– tarixan tarkib topgan 
va milliy qonunchilik 
bilan mustahkamlangan, 
mamlakatda pul 
muomalasini tashkil 
qilish shakli. 
Pul 
Money 
Денги 
– umumiy ekvivalent 
rolini bajaruvchi maxsus 
tovar.
Pul muomalasi 
Money turnover Денежное обращение 
– tovarlar aylanishiga 
hamda notovar 
tavsifidagi to’lovlar va 
hisoblarga xizmat 
qiluvchi naqd pullar va 
unga tenglashtirilgan 

---

moliyaviy aktivlarning 
harakati. 
Ipoteka krediti 
Mortgage 
Ипотечный кредит 
– ko’chmas mulklar (yer, 
bino) hisobiga uzoq 
muddatli ssudalar 
shaklida beriluvchi qarz 
mablag’lari.
Aholining tabiiy 
o’sishi 
Natality 
Естественный 
прирост населения 
– bu aholining 
emigrasiya va 
immigrasiyadan tashqari 
harakati. 
Milliy daromad 
National income 
(ND) 
Насионалный доход 
(НД) 
– yangidan vujudga 
keltirilgan mahsulotning 
puldagi ifodasi bo’lib, 
hozirgi hisoblar tizimida 
SMMdan egri soliqlarni 
chiqarib tashlash yo’li 
bilan aniqlanadi. 
Milliy boylik 
National wealth Насионалное 
богатство 
– insoniyat jamiyati 
taraqqiyotida ajdodlar 
tomonidan yaratilgan va 
avlodlar tomonidan 
jamg’arilgan moddiy va 
ma’naviy boyliklar 
hamda foydalanishga 
jalb qilingan tabiat 
in’omlari. 
Tabiiy 
monopoliya 
natural 
monopoly 
Естественная 
монополия 
– korxonaning 
texnologik xususiyatlari 
sababli mahsulotga 
bo’lgan talabni qondirish 
raqobat mavjud 
bo’lmagan sharoitda 
samaraliroq amalga 
oshiriluvchi tovar 
bozorining holati.
Tabiiy boylik 
natural wealth 
Природное богатство 
– milliy boylikning 
tabiatda mavjud bo’lib, 
insoniyat tomonidan 
foydalanishga jalb 
qilingan tabiat ashyolari 
va kuchlari (yer, qazilma 
boyliklar, o’rmonlar, suv 
va boshqalar). 
Sof milliy 
mahsulot (SMM) 
Net National 
Product (NNP) 
Чистый насионалный 
продукт (ЧНП) 
– yil davomida jonli 
mehnatning unumli 
harakati bilan yaratilgan 
yangi mahsulotdir. 
Nominal YaIM 
Nominal GDP 
Номиналный ВВП 
– joriy narxlarda 
hisoblangan YaIM. 
Nominal daromad nominal income Номиналный доход 
– aholi tomonidan pul 
shaklida olingan 
daromadlari summasi. 

---

Xo’jaliklararo 
kredit 
off-farm credit 
Межхозяйственный 
кредит 
– bir korxona (muassasa) 
tomonidan ikkinchisiga 
berilib, ularning kapital 
qurilish, qishloq xo’jalik 
sohalaridagi 
munosabatlariga, 
shuningdek, ichki 
xo’jalik hisobi 
bo’g’inlari bilan 
munosabatlariga xizmat 
qiluvchi qarz 
mablag’lari.
Ouken qonuni 
Okun's Law 
Закон Оукена 
– ishsizlik darajasi va 
YaIM hajmining orqada 
qolishi o’rtasidagi 
nisbatning matematik 
ifodasi. 
Mulkka egalik 
qilish 
ownership of 
property 
Владение 
собственностю 
– mulkdorlik huquqining 
uning egasi qo’lida 
saqlanib turishi va 
yaratilgan moddiy 
boyliklarni 
o’zlashtirishning 
iqtisodiy shakli. 
Xususiy 
muvozanatlik 
Partial 
equilibrium 
Частное равновесие 
– bu ikkita o’zaro 
bog’liq bo’lgan iqtisodiy 
ko’rsatkichlar yoki 
iqtisodiyot tomonlarining 
miqdoran teng kelishi. 
To’lov balansi 
Payment balance Платежный баланс 
– mamlakat rezidentlari 
(uy xo’jaliklari, 
korxonalar va davlat) va 
chet elliklar o’rtasida 
ma’lum vaqt oralig’ida 
(odatda bir yilda) amalga 
oshirilgan barcha 
iqtisodiy bitimlar 
natijasining 
tartiblashtirilgan yozuvi. 
Shaxsiy daromad 
Personal income Личный доход 
– milliy daromaddan 
ijtimoiy sug’urta 
ajratmalari, korxona 
foydasidan olinadigan 
soliqlar va korxonaning 
taqsimlanmaydigan 
foydasini chiqarib 
tashlash hamda aholi 
qo’liga kelib tushadigan 
ijtimoiy to’lovlar 
summasini qo’shish yo’li 
bilan aniqlanadi. 
Narx 
Price 
Сена 
– real bozor iqtisodiyoti 
sharoitida tovar va 

---

xizmatlarning ijtimoiy 
qiymati va ijtimoiy 
nafliligining puldagi 
ifodasi. 
Shaxsiy iste’mol 
private 
consumption 
Личное потребление 
– iste’molchilik 
tavsifidagi ne’matlar va 
xizmatlardan bevosita 
foydalanishni, ya’ni 
ularning individual 
tarzda iste’mol qilinishi.
Xususiylashtirish 
privatization 
Приватизасия 
– mulkka egalik qilish 
huquqining davlatdan 
xususiy va boshqa 
shaxslarga o’tishi. 
Davlat 
tassarrufidan 
chiqarish 
privatization 
Разгосударствление 
– mulkni davlat 
hisobidan chiqarilib, 
boshqa nodavlat mulk 
shakllarining vujudga 
keltirilishi. 
Ishlab chiqarish 
Production 
Производство 
– kishilik jamiyatining 
mavjud bo’lishi va 
rivojlanishi uchun zarur 
bo’lgan hayotiy 
ne’matlarni yaratish 
jarayoni. 
Ishlab chiqarish 
funksiyasi 
production 
function 
Производственная 
функсия 
– ishlab chiqarish 
omillari bilan uning 
samarasi o’rtasidagi 
bog’liqlik. 
Unumli iste’mol 
productive 
consumption 
Производителное 
потребление 
– ishlab chiqarish 
jarayonida ishlab 
chiqarish vositalari va 
ishchi kuchidan 
foydalanish.
Mehnat 
unumdorligi 
productivity 
Производителност 
труда 
– ishchi kuchining vaqt 
birligi mobaynida 
mahsulot yaratish 
qobiliyati. 
Foyda normasi 
profit rate 
Норма прибыли 
– foyda massasining 
ishlab chiqarish 
xarajatlariga bo’lgan 
nisbatining foizdagi 
ifodasi. 
Mulkchilik 
munosabatlari 
property 
relations 
Отношения 
собственности 
– mulkka egalik qilish, 
undan foydalanish, uni 
o’zlashtirish va tasarruf 
etish jarayonida vujudga 
keladigan munosabatlar. 
Ijtimoiy takror 
ishlab chiqarish 
Public 
reproduction 
Общественное 
воспроизводство 
– jamiyat miqyosida 
ishlab chiqarish 
jarayonlarining 
muntazam ravishda 
yangilanib va takroran 

---

amalga oshirilib turishi.
Xrapovik samarasi 
ratchet effect 
Еффект храповика 
– yalpi talab oshganda 
narxning o’rtacha 
darajasi ko’tarilishi, 
lekin talab kamayganda, 
qisqa davr ichida narx 
pasayish tamoyiliga ega 
bo’lmasligini ifodalovchi 
ko’rsatkich. 
Real YaIM 
Real GDP 
Реалный ВВП 
– narxlarning 
o’zgarishini hisobga olib, 
o’zgarmas yoki qiyosiy 
narxlarda hisoblangan 
YaIM. 
Real daromad 
real income 
Реалный доход 
– narx darajasi 
o’zgarishini hisobga olib 
aholi ixtiyoridagi 
daromadning zarur 
bo’lgan moddiy va 
ma’naviy ne’matlarni 
sotib olishga yetadigan 
quvvati, ya’ni aholi 
daromadining xarid 
quvvati. 
Real ish haqi 
Real wages 
Реалная заработная 
плата 
– nominal ish haqi 
summasiga sotib olish 
mumkin bo’lgan tovarlar 
va xizmatlar miqdori 
yoki nominal ish 
haqining sotib olish 
layoqati. 
Resession farq 
recessionary gap Ресессионный разрыв 
– yalpi sarflarning sof 
milliy mahsulot 
hajmidan kam bo’lgan 
miqdori. 
Jonlanish 
recovery 
Оживление 
– iqtisodiy siklning 
ishlab chiqarishning 
barqaror kengayib 
borishiga o’tishini 
tavsiflovchi fazasi. 
Reeksport 
reexport 
Реекспорт 
– biror bir mamlakat 
boshqa mamlakatda 
ishlab chiqarilgan 
tovarlarni o’z iste’moli 
uchun emas, balki 
uchinchi mamlakatga 
qayta sotish uchun xarid 
qilishi. 
Islohotlar 
konsepsiyasi 
reform concept 
Консепсия реформ 
– ijtimoiy-iqtisodiy 
islohotlarning asosiy 
maqsad va yo’nalishlari, 
uni amalga oshirishning 
vazifalari va strategik 

---

yo’llarining umumiy 
g’oyasi. 
Reimport 
reimport 
Реимпорт 
– iste’molchi 
mamlakatdan reeksport 
tovarlarni sotib olish. 
Jamg’arish 
Saving 
Сбережение 
– aholi, korxona (firma) 
va davlat joriy 
daromadlarining 
kelajakdagi ehtiyojlarini 
qondirish va foizli 
daromad olish 
maqsadida to’plab 
borilishi. 
Xufyona 
iqtisodiyot 
Shadow 
economy 
Теневая экономика 
– YaIMni ishlab 
chiqarish, taqsimlash va 
undan foydalanishning 
rasmiy iqtisodiyotdan 
yashirin qismi. 
Oddiy takror 
ishlab chiqarish 
Simple 
reproduction 
Простое 
воспроизводство 
– ishlab chiqarish 
miqyoslarining 
o’zgarmagan holda 
takrorlanishi. 
Ijtimoiy 
infratuzilma 
social 
infrastructure 
Сосиалная 
инфраструктура 
– odamlar yashash va 
turmush faoliyatining 
umumiy sharoitlarini 
ta’minlaydigan sohalar. 
Ijtimoiy to’lovlar Social payments Сосиалные платежи 
– kam ta’minlanganlarga 
pul yoki natural shaklda 
yordam ko’rsatishga 
qaratilgan turli xil 
to’lovlar. 
Ijtimoiy siyosat 
Social politics 
Сосиалная политика 
– davlatning daromadlar 
taqsimotidagi 
tengsizlikni, iqtisodiyot 
qatnashchilari o’rtasidagi 
ziddiyatlarni bartaraf 
qilishga yo’naltirilgan 
siyosat. 
Investisiyalar 
samaradorligi 
soundness of 
investments 
Еффективност 
инвестисий 
– milliy daromad (foyda) 
o’sgan qismining 
investision sarflar 
summasiga nisbatining 
foizdagi ifodasi. 
Ma’naviy boylik 
Spiritual wealth Духовное богатство 
– ashyoviy-buyum 
ko’rinishiga ega 
bo’lmagan nomoddiy 
qimmatliklardan va 
insoniyatning intellektual 
salohiyati natijalaridan 
iborat. 
Iqtisodiyotni 
davlat tomonidan 
tartibga solish 
State Regulation 
of Economy 
Государственное 
регулирование 
экономики 
– qonunchilik, ijro va 
nazorat qilish 
xususiyatidagi tadbirlar 

---

tizimini ishlab chiqish va 
amalga oshirish. 
Fond birjasi 
Stock Exchange Фондовая биржа 
– qimmatli qog’ozlar 
oldi-sotdisi bo’yicha 
rasmiy jihatdan tashkil 
etilgan va muntazam 
amal qiluvchi bozor 
shakli.
Qimmatli 
qog’ozlar bozori 
Stocks and bods 
market 
Рынок сенных бумаг 
– turli ko’rinishdagi 
qimmatli qog’ozlar 
(aksiya, obligasiya, 
veksel, chek, depozit 
kabilar)ni oldi-sotdi 
munosabati.
Tarkibiy 
inqirozlar 
Structural crises Структурные кризисы 
– iqtisodiyotning ayrim 
tarmoqlari va sohalari 
rivojlanishi o’rtasidagi 
chuqur 
nomutanosibliklarni 
ifodalovchi iqtisodiy 
holat. 
Tarkibiy ishsizlik 
Structural 
unemployment 
Структурная 
безработиса 
– ishlab chiqarish va 
yalpi talab tarkibidagi 
o’zgarishlar natijasida 
vujudga keladigan 
ishsizlik. 
Milliy hisoblar 
tizimi 
System of 
National 
Accounts 
Система насионалных 
счетов 
– milliy mahsulotni 
ishlab chiqarish, 
taqsimlash hamda 
ulardan foydalanishni 
tavsiflaydigan o’zaro 
bog’liq ko’rsatkichlar 
tizimi. 
Soliq 
Tax 
Налог 
– jamiyatda vujudga 
keltirilgan sof 
daromadning bir qismini 
byudjetga jalb qilish 
shakli. 
Soliq stavkasi 
tax rate 
Ставка налога 
– soliq summasining 
soliq olinadigan 
summaga nisbatining 
foizdagi ifodasi. 
Iste’molga 
o’rtacha moyillik 
The average 
propensity to 
consume 
Средняя склонност к 
потреблению 
– shaxsiy daromadning 
iste’molga ketadigan 
ulushi. 
Jamg’arishga 
o’rtacha moyillik 
The average 
propensity to 
save 
Средняя склонност к 
сбережению 
– shaxsiy daromadning 
jamg’arishga ketadigan 
ulushi. 
Kapitalning 
markazlashuvi 
The 
centralization of 
capital 
Сентрализасия 
капитала 
– bir kapital tomonidan 
boshqa birining qo’shib 
olinishi yoki bir qancha 
mustaqil kapitallarning 

---

aksiyadorlik jamiyati va 
boshqa shakllarda 
ixtiyoriy birlashishi 
orqali kapital hajmining 
o’sishi. 
Iqtisodiy o’sish 
mezoni 
The criterion of 
economic 
growth 
Критерий 
экономического роста 
– iqtisodiy o’sishni 
nisbatan to’liq darajada 
baholash imkonini 
beradigan ko’rsatkichni 
xarakterlaydi. 
Davlatning 
iqtisodiy vazifalari 
The economic 
functions of the 
state 
Економические 
функсии государства 
– iqtisodiy tizimning 
amal qilishiga shart-
sharoit yaratish va 
iqtisodiyotni tartibga 
solish hamda iqtisodiy 
o’sishni ta’minlashga 
qaratilgan chora-
tadbirlar. 
Iqtisodiy o’sish 
The economic 
growth 
Економический рост 
– YaIM, SMM, MD 
miqdorining mutloq 
hajmi va aholi jon 
boshiga hamda iqtisodiy 
resurs xarajatlari birligi 
hisobiga ko’payishida va 
sifatining 
yaxshilanishida 
ifodalanadi. 
Davlat tashqi qarzi 
The external 
debt of the state 
Внешний долг 
государства 
– xorijiy davlatlardan, 
ulardagi jismoniy va 
yuridik shaxslardan, 
shuningdek, xalqaro 
moliyaviy 
tashkilotlardan olingan 
qarz.
Iste’molga keyingi 
qo’shilgan 
moyillik 
The marginal 
propensity to 
consume 
Пределная склонност 
к потреблению 
– daromad hajmining 
o’zgarishi natijasida 
iste’mol sarflari 
hajmining o’zgarishi 
darajasi. 
Jamg’arishga 
keyingi qo’shilgan 
moyillik 
The marginal 
propensity to 
save 
Пределная склонност 
к сбережению 
– daromad hajmining 
o’zgarishi natijasida 
jamg’arish hajmining 
o’zgarishi darajasi. 
Ssuda kapitali 
bozori 
The market of 
loan capital 
Рынок ссудного 
капитала 
– pul shaklidagi 
kapitalning foiz to’lash 
sharti bilan qarzga berish 
bo’yicha oldi-sotdi 
munosabati.
Ilmiy abstraksiya 
usuli 
The method of 
scientific 
abstraction 
Метод научной 
абстраксии 
– tahlil paytida xalal 
berishi mumkin bo’lgan 
ikkinchi darajali narsalar, 
voqyea-hodisalarni 
fikrdan chetlashtirib, 

---

o’rganilayotgan 
jarayonning asl 
mohiyatiga e’tiborni 
qaratish. 
Multiplikator 
samarasi 
The multiplier 
effect 
Еффект 
мултипликатора 
– bu sof milliy 
mahsulotdagi 
o’zgarishning yalpi 
sarflardagi o’zgarishga 
nisbati. 
Foiz normasi 
(stavkasi) 
The norm (rate) 
percent 
Норма (ставка) 
просента 
– foiz yoki foizli 
daromadning qarzga 
berilgan pul summasiga 
nisbatining foizda 
ifodalanishi. 
Ishlab chiqarish 
jarayoni 
The production 
process 
Просесс производства 
– kishilik jamiyatining 
amal qilishi va 
rivojlanishi uchun zarur 
bo’lgan moddiy va 
ma’naviy ne’matlarni 
yaratishga qaratilgan 
maqsadga muvofiq 
faoliyat. 
Iqtisodiyotni 
davlat tomonidan 
tartibga solish 
maqsadi 
The purpose of 
state regulation 
of economy 
Сел государственного 
регулирования 
экономики 
– iqtisodiy va ijtimoiy 
barqarorlikni ta’minlash, 
iqtisodiy tizimni 
mustahkamlash va uni 
o’zgarib turuvchi 
sharoitga moslashtirish. 
Jamg’arish 
normasi 
The rate of 
savings 
Норма сбережения 
– jamg’arish 
summasining milliy 
daromadga nisbatining 
foizdagi ifodasi. 
Ishchi kuchini 
takror hosil qilish 
The 
reproduction of 
the labor force 
Воспроизводство 
рабочей силы 
– insonning mehnatga 
bo’lgan jismoniy 
kuchlari va aqliy 
qobiliyatlarini uzluksiz 
qayta tiklash va 
ta’minlab turish, ularning 
mehnat malakasini 
muttasil yangilab va 
oshirib borish, umumiy 
bilim va kasbiy darajasi 
o’sishini ta’minlash, 
qarigan ishchilar o’rnini 
bosadigan yosh ishchilar 
avlodini yetishtirish 
jarayoni. 
Davlat byudjeti 
The state budget Государственный 
бюджет 
– davlat daromadlari va 
xarajatlari hamda ularni 
moliyaviy ta’minlash 
manbalarining 
tartiblashtirilgan rejasi. 
Yalpi ishchi kuchi 
The total labor 
Совокупная рабочая 
– jamiyat yoki alohida 

---

force 
сила 
olingan mamlakat 
miqyosida qiymat va 
iste’mol qiymatlarini 
yaratishda ishtirok 
etuvchi bir-biri bilan 
chambarchas bog’liq 
holda faoliyat qiluvchi 
ishchi kuchlarining 
umumlashtirilgan 
majmui. 
Bozor 
iqtisodiyotiga 
o’tish davri 
The transition to 
a market 
economy 
Переходный период к 
рыночной экономике 
– ma’muriy-
buyruqbozlik tizimini 
bartaraf etish yoki 
tubdan o’zgartirish 
hamda bozor iqtisodiyoti 
tizimining asoslarini 
shakllantirish jarayonlari 
amalga oshiriluvchi 
tarixiy davr. 
Mulkdan 
foydalanish 
The use of 
property 
Ползование 
собственностю 
– mol-mulkning 
iqtisodiy faoliyatda 
ishlatilishi yoki ijtimoiy 
hayotda qo’llanilishi, 
ya’ni uning nafli 
jihatlarining bevosita 
iste’mol qilinishi. 
Mehnat qurollari 
Tools 
Орудия труда 
– inson uning yordamida 
tabiatga, mehnat 
predmetlariga ta’sir 
qiladigan vositalar. 
Umumiy mahsulot 
Total product 
Общий продукт 
– jalb qilingan barcha 
ishlab chiqarish 
omillaridan foydalanish 
evaziga olingan 
mahsulotning mutlaq 
hajmi. 
Yalpi taklif 
total supply 
Совокупное 
предложение 
– mamlakatda 
narxlarning muayyan 
darajasida ishlab 
chiqarilgan va sotishga 
tayyor bo’lgan barcha 
tovarlar va xizmatlar 
hajmi.
Kasaba uyushmasi 
trade union 
Профсоюз 
– ish beruvchi va ishga 
yollanuvchi o’rtasidagi 
mehnat 
munosabatlarining 
shakllanishi, amalga 
oshirilishi va tartibga 
solinishida ishga 
yollanuvchilarning 
manfaatlarini himoya 
qiluvchi jamoat 

---

tashkiloti. 
Ishsizlik 
Unemployed 
Безработные 
– mehnatga layoqatli 
bo’lib, ishlashni 
xohlagan, lekin ish bilan 
ta’minlanmagan ishchi 
kuchi. 
Ishsizlik darajasi 
Unemployment 
rate 
Уровен безработисы 
– ishsizlarning ishchi 
kuchi tarkibidagi foizli 
nisbati. 
Ish haqi 
Wage 
Заработная плата 
– ishchi va 
xizmatchilarning 
mehnatining miqdori, 
sifati va unumdorligiga 
qarab milliy 
mahsulotdan oladigan 
ulushining puldagi 
ifodasi. 
Ishchi kuchi 
Work force 
Рабочая сила 
– insonning mehnat 
qilishga bo’lgan aqliy va 
jismoniy 
qobiliyatlarining 
yig’indisi. 
Ishchi kuchi 
Work force 
Рабочая сила 
– insonning mehnatga 
bo’lgan aqliy va 
jismoniy 
qobiliyatlarining 
yig’indisi. 

---

---