Naxçivan dialekt və ŞİVƏLƏRİNİn lüĞƏTİ

XODƏX'//XÖDƏX'//HODAX//HODAĞ 
(
əksər 
şivələrdə)  -  əkin  zamanı  boyunduruqda  oturan  adam.  –Hodax 
g
ərəx' öküzdərin dilini bilsin da. 
ХОFLU  (Naxçıvan,  Оrdubаd,  Şərur)  –  qоrхulu.  -Аyı 
хоflu hеyvаndı. -Deyir, xayın xoflu olar. 
XOX GƏLMƏX' (Naxçıvan) – qorxutmaq. –Bı da öz 
al
əmində mənə xox gəlir.  
XOL  (G
ənzə)  –  dağa  çıxan  yol.  –Gedəndə  xoldan 
özüvü gözd
ə, çox pis yoldu. 
ХОNSUMАХ  (Zeynəddin)  -  yuхuyа  gеtmək.  –Bi  də 
baxax ki, otduğu yerdə xonsuyup. 
ХОR  (Biləv)  –  budаq.  -Səfər  məllim  sə:r  məktəbə 
gələndə хоrdа qurt gördü. 
135 
 

---

XORA  (Culfa, Ordubad, 
Şahbuz,  Şərur)  –  tökülüb 
qalmış sünbüldən növbəti ildə öz-özünə bitən taxıl. –Xoranı biz 
əx'mirix' ki, elə öz-özünə olur. 
XORRAMAX 
(Naxçıvan)  –  çox siqaret çəkmək.  –
Papruzu o q
ədən xorruyup ki, ciyarrarı noxoş olup. 
XORRUYAN AT 
(Şahbuz)  –  müxtəlif  əşyalardan 
qorxan, onları görəndə yeriməyən at.  
XORTUM//HORTUM 
(əksər şivələrdə) – qurtum. –A 
bala  yezit  dəyirsən  ki,  bir  xortum  su  ver  içim.-Оqqədə 
tələsirəm ki, bir хоrtum su işməyə də vахdım yохdu.  
XORUM  (Biç
ənək, Sələsüz)  –  heyvanın  bir  pay 
yem
əyi.  –Heyvan bir dəfiyə  nə  boyda yeyirsə, ona xorum 
deyirix'. 
XORUMÇU  (Culfa, Bab
ək,  Ordubad,  Şərur)  – 
çalınmış  otu  bir  yerə  yığan  adam.  –Biz  hazırrıyırıx  xorumçu 
g
əlip yığacax bir yerə. 
XORUMLAMAQ 
(Şahbuz)  –  paylara bölmək, 
d
əstələmək. 
ХОRUZƏХ'  (Dizə,  Kotam)  –  inаq.  -Uşах  хоruzəх'  
оlub. 
XOSƏX'  (Naxçıvan)  –  köhnə, uçuq-sökük ev. –Bir 
xos
əx' damıydı, onu da qardaşdarı aldılar bı yazığın əlinnən. 
XOŞACƏLİM  (Nehrəm, Vənənd)  –  yaxşı,  qəşəng.  –
Fatmanın gəlini xoşacəlim qızdı. 
ХОYUN I (Aza, Vənənd) - suvаrılmаmış əkin sаhəsi. -
Sаbаh düzəndəki хоyunu suvаrmаlısız. 
136 
 

---

ХОYUN II (Ərəzin) - sоvurmаq üçün bir yеrə yığılmış, 
döyülmüş tахıl və yа çəltik. 
XOZAN (
əksər şivələrdə) – bir neçə il dincə qoyulmuş 
torpaq sah
əsi. –Bıralar təmmiz xozannığıydı əvvəllər. 
XUBUN (Bab
ək, Naxçıvan) – xeyli. –Hər dəhə dədəm 
yadıma tüşəndə oturup bir xubun ağlıyıram. 
XUBUNCA 
(Naxçıvan,  Şahbuz) – doyunca. –Durdum 
hersimn
ən bını xubunca döydüm toxdadım. 
XUDUX  ELƏMƏX' (Dəstə)  –  dərd çəkmək.  –Xudux 
el
əməx'dən kişinin beli pükülüp. 
XUDURU  (
əksər  şivələrdə)  –  boş  yerə, nahaq yerə.  -
Getdix', d
ədəsi dedi kin, xuduru əziyət çəkib ordan  bıra 
g
əlmisiz, bizdə sizə verməli qız yoxdu. 
Borçalı,  Cəbrayıl,  Meğri  şivələrində  bu sözə  xudırı 
variantında  rast  gəlirik.  Qazax  şivələrində  isə  xuduru  əkin 
sah
əsinə tökülən sünbüllərdən öz-özünə bitən taxıl mənasında 
işlənir (1, s.253). 
XUM  (N
əzərabad,  Şada)  –  böyük  saxsı  küpə.  –Çaxırı 
əvvəllər doldurup xumnara basdırıdıx yerə ki, qəşəx' qalsın. 
XUNU QARPIZ (D
əstə) – uzun, içi qıpqırmızı qarpız. 
–G
əlinə bir qəşəx' xunu qapız apardım çillədə.