Naxçivan döVLƏt universiteti 1967

      Tədqiqatın nəticələri və müzakirəsi: Şahbuz rayonu dəniz səviyyəsindən 1100 m hündürlükdə 
yerləşir. Ərazisi 838,04 km
2
, əhalisi 24 min nəfərdir. (01.01.2013-cü il). Mərkəzi Şahbuz şəhəridir. 
Rayon ərazisi əsasən dağlıq hissədən ibarətdir. Yayı quraq keçən soyuq iqlim tipinə malikdir. Orta 
temperatur yanvarda -10
0 
C-dən -15
0 
C-yə qədər, iyulda 20-30
0
C-dir, illik yağıntı 400-600 mm-dir. 
Rayon  ərazisindən  Naxçıvançay  və  onun  qolları  axır.  İçməli  suda  flüorun  miqdarı  0,11mq/l-dir.  
Əsasən kənd təsərrüfatı rayonudur. 
Şahbuz  rayonunda  yaşayan  yerli  əhali  arasında  aparılmış  klinik-epidemioloji  tədqiqatlar 
nəticəsində  aşkar  edilmiş  əsas  stomatoloji  xəstəliklərdən  dişlərin  kariyeslə  zədələnməsi  və  onun 
intensivliyi cədvəl 1-də verilmişdir. 
Cədvəl 1. 
Müayinə 
olunanların 
yaşı 
Müayinə 
olunanların 
sayı 
Kariyes 
%-lə 
p 
K 
P 
Ç 
kp 
KPÇ 
p 
6 
102 
92 
90,20±2,94 
- 
576 
- 
- 
576 
5,65±0,24 
- 
12 
98 
80 
81,63±3,91 
p>0,05 
309 
7 
- 
316 
2,22±0,18 
p< 
0,001 

---

99 
 
15 
89 
73 
82,02±4,07 
p> 
0,05 
524 
12 
12 
278 
3,12±0,19 
p> 0,05 
35-44 
58 
57 
98,28±1,71 
p 
<0,01 
170 
115 
502 
787 
13,57±0,48 
  p< 
0,001 
65-74 
54 
54 
100,00±0,00 
p>0,05 
54 
15 
691 
760 
14,07±0,51 
p >0,05 
Cəmi: 
401 
356 
88,78±1,58 
- 
1633 
149 
1205 
2717 
6,78±0,13 
- 
 
Cədvəldən  göründüyü  kimi,  yerli  əhalinin  müxtəlif  yaş  qruplarında  kariyes  xəstəliyinin 
yayılması  fərqlidir.  Belə  ki,  kariyesin  yayılması  6  yaşlılarda  90,20±  2,94%,  12    yaş  qrupunda 
81,63±  3,91%  və  15-yaşlı  yeniyetmələrdə  82,02±  4,07%  olduğu  halda  yuxarı  yaş  qruplarında  bu 
göstəricilər yüksək olmuşdur. Yəni 35-44 yaşında 98,28±1,71% və 65-74 yaş qrupunda isə 100,00± 
0,00% olmuşdur. Rayon əhalisi arasında  kariyesin yayılması orta hesabla 88,78± 1,58% təşkil edir. 
Kariyesin  intensivlik  göstəricilərinə  gəldikdə  isə  KPÇ  indeksi  müayinə  olunanlar  arasında 
6,78±0,13-ə bərabərdir. kp+KPÇ indeksinin göstəricisi  
6  yaşlılarda  5,65±0,24  olduğu  halda,  KPÇ  indeksi  12  və  15  yaşlarında  uyğun  olaraq 
3,22±0,18 və 3,12 ± 0,19 olmuşdur. Yuxarı yaş qruplarında bu göstərici 35-44 yaşında 13,57± 0,48, 
65-74  yaşında  isə  14,07±  0,51  olmuşdur.  Bu  göstəricilərdən  belə  bir  nəticəyə  gəlmək  olar  ki, 
stomatoloji xidmətin səviyyəsi çox aşağıdır. Plomblu dişlərin müayinə olunanların hər nəfərinə orta 
hesabla  0,3  düşməsi  deyilənləri  bir  daha  təsdiq  edir.  Stomatoloji  xidmətin  səviyyə  göstəricisi 
müxtəlif olub 0-15% yəni pis və qeyri kafi səviyyədədir. Şahbuz inzibati rayonu ərazisində yaşayan 
yerli  əhali  arasında  aparılmış  klinik-epidemioloji  müayinələr  zamanı  parodont  xəstəliklərinin  və 
onun ayrı-ayrı  formalarının müxtəlif yaş qruplarında  yayılması  cədvəl 2-də verilmişdir. 
    
 
 
 
 
 
 
                             Cədvəl 2 
Müayinə 
olunanların 
yaşı 
Müayinə 
olunanların 
sayı 
Parodont xəstəlikləri 
p 
Gingivit 
Parodontit 
Parodontoz 
Cəmi 
6 
102 
53 
51,96±4,95 
- 
- 
53 
51,96±4,95 
- 
12 
98 
30 
30,61±4,66 
4 
4,08±2,00 
- 
34 
34,69±4,81 
p< 0,05 
15 
89 
26 
29,21±4,82 
19 
21,35±4,34 
- 
45 
50,56±5,30 
p<  0,05 
35-44 
58 
6 
10,34±4,00 
26 
44,83±6,53 
18 
31,03±6,07 
50 
86,21±4,53 
p< 0,001 
65-74 
54 
4 
7,41±3,56 
8 
14,81±4,83 
23 
42,59±6,73 
35 
64,81±6,50 
P< 0,01 
Cəmi: 
401 
119 
29,68±2,28 
57 
14,21±1,74 
41 
10,22±1,51 
217 
54,11±2,49 
- 
 
Cədvəldən  göründüyü  kimi,  rayonun  401  nəfər  yerli  əhalisi  arasında  aparılmış  stomatoloji 
müayinələrdə  parodont  xəstəliklərinin  və  onun  ayrı-ayrı  formalarının  yayılması  müxtəlif  yaş 
qruplarında  fərqlidir.  Belə  ki,  müayinə  olunan  yerli  əhalinin  54,11±2,49%-i    yəni,  yarısından  
çoxunda  parodont xəstəliklərinə rast gəlinmişdir. 
Ayrı-ayrı yaş qruplarında, 6 yaşlılarda parodont xəstəliyi 51,96% olmuşdur. 12- yaşlılarda bu 
göstərici ən az 34,69± 4,81%, 15 yaşlı yeniyetmələrdə 50,56 ± 5,30%,  ən çox isə 35-44 yaşlarında 
86,21± 4,53% rast gəlinmişdir. 
Parodont xəstəliklərinin ayrı-ayrı formalarından gingivitlərə ən çox 6 yaşında 51,96± 4,95%, 
ən  az  isə  65-74  yaş  qrupunda  7,41±  3,56%  rast  gəlinmişdir.  15  və  12  yaşlarında  uyğun  olaraq 
29,21±  4,82,  30,61±  4,66%  olmuşdur.  6  yaşlılarda  parodontit  və  parodontoz  xəstəliyinə  rast 

---

100 
 
gəlinməmişdir. Parodontoz xəstəliyi 12 və 15 yaşlarında da müşahidə olunmamışdır. Parodontitlərə 
əhali arasında 14,21± 1,74%, gingivitə 29,68± 2,28%, Parodontoz xəstəliyinə isə 10,22±1,51% rast 
gəlinmişdir. Parodontitlərə  ən çox 35-44 yaş qrupunda 44,83± 6,53%, parodontoz xəstəliyinə isə ən 
çox    42,59±  6,73%  65-74  yaş  qrupunda  rast  gəlinmişdir.  Bütün  bunlar  rayon  əhalisinin 
parodontoloji xidmətə böyük ehtiyacı olmasını göstərir. Alınan nəticələr statistik dürüstdür t< 0,05. 
Şahbuz  inzibati  rayonunun  yerli  əhalisi  arasında  aparılmış  klinik-epidemioloji  müayinələr 
zamanı aşkar edilmiş əsas stomatoloji xəstəliklərin rastgəlmə göstəricisi fərqlidir. 
Diş kariyesinin və parodont xəstəliyinin yayılması ayrı-ayrı yaş qruplarında müxtəlif olmaqla, 
orta  hesabla  rayon  əhalisi  arasında  uyğun  olaraq  88,78±1,58%  və  54,11±2,49%  təşkil  edir. 
Beləliklə,  rayon  əhalisinin  stomatoloji  xəstəliklərin  profilaktikasına  və  stomatoloji  xidmətin 
təşkilinin 
optimallaşdırılmasına  ehtiyacını  nəzərə  alaraq  əlavə  tədbirlər  görülməsi  
məqsədəuyğundur.