Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 103 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
üzrə  birgə  komissiya  yaradılsın,  komissiyaya  Azərbaycan  öz  nümayəndəsini 
ayırsın  və  həmin    nümayəndə  onunla  Đrəvan  və  Naxçıvana    gedərək  əhaliyə 
göstərsin  ki,  «Azərbaycan  hökuməti  neytral  zonada  amerikalıların  idarəetmə 
sisteminin qurulmasına razıdır». 
Baş  nazir  neytral  zona  yaradılmasına  prinsip  etibari  ilə  etiraz  etmədiklərini 
təsdiq  etdi.  Bununla    birlikdə  N.Yusifbəyov  sözügedən  komissiyaya  nümayəndə 
təyin  edib  Reylə  göndərmək    təklifinə  rədd  cavabı  verdi.  O,  bildirdi  ki,  başda 
amerikan  generalı  olmaqla  neytral    zona  yaradılması  ümumiyyətlə  Azərbaycanın 
mənafelərinə uyğun deyil. Hökumət xalqı aldada bilməz.  
Buna  baxmayraq, baş nazir bəyan etdi: əgər Naxçıvan əhalisi özü polkovnik 
Reyin    şərtləri  ilə  razılaşsa,  Azərbaycan  hökuməti  neytral  zona  yaratmağa  mane 
olmayacaqdır. (Rey Bakıda mehribanlıqla qarişılanmışdı. H.Z.Tağıyev Reyi və onu 
müşayiət   edən şəxsləri  evinə   qonaq dəvət   etmişdi.  Axşam  Rey  N.Yusifbəyovla 
birlikdə  Opera    teatrında  olmuşdu    və  s.  Oktyabrın  19-da  Rey  Bakıdan  Gəncəyə 
gəldi.  Şəhərlə,  onun  sakinləri  ilə  tanışlıqdan  sonra  Rey  demişdi:  «Mən  bir  çox 
ölkələri, o  cumlədən Zaqafqaziya respublikalarını gəzib dolaşmışam, lakin özümlə 
Azərbaycan,  onun  xalqı,  burada  xalqların  münasibəti,    nizam-intizam,  öz 
respublikasını  mədəni  əsaslarla  qurmaq  cəhdləri  haqqında,  xüsusən  də 
Azərbaycanın ilk paytaxtı olan Gəncə haqqında ən yaxşı xatirə aparıram».  
Azərbaycanda  gördüklərindən  vəcdə  gələn  Rey  belə  bir  arzusunu  bildirdi: 
«Zəngin  təbiətə  və  mədəni  insanlara  malik  olan  Gəncə  şəhərinin  vətəndaşı  kimi 
qeydə  alınaramsa,  özümü  xoşbəxt  sayaram».  Xahiş  etdi  ki,  o,  Gəncənin  fəxri 
vətəndaşı seçilərsə, Ceyms bəy adı ilə seçilsin. 
 Gəncə    şəhər  duması  noyabrın  4-də  qərara  aldı:  «Azərbaycan 
Cüımhuriyyətinin Amerika ilə gələcək mədəni-sənaye əlaqələri naminə polkovnik 
Ceyms Rey Ceyms bəy adı ilə Gəncə  şəhərinin fəxri vətəndaşı seçilsin»  
Gəncə  valisi  X.Rəfibəyov    dərhal    bu  qərar  barədə  Tiflisə-Ceyms  Reyə 
teleqram göndərdi). 

---