Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 100 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Cavab belə oldu: yalnız o halda kömək ediləcəkdir ki, Azərbaycan hökuməti 
Şərur və Naxçıvan rayonunda neytral zona yaradılmasını sürətləndirsin.  
Eyni zamanda Haskel  bəyan etdi ki, Azərbaycanla Dağıstan arasında neytral 
zona  təşkili  məsələsinin  Azərbaycan  üçün  arzu  olunan  şəkildə  həll  edilməsi  də 
Naxçıvanda neytral zonanın yaradılmasının süırətləndirilməsindən  asılıdır.  
Bu  görüş  haqqında  Bakıya  Xarici  Đşlər  Naziri  Cəfərova  məlumat  göndərən 
Vəkilov  bildirirdi  ki,  Haskel  Şərur  və  Naxçıvan  rayonunda  neytral  zona 
yaradılmasına dair Azərbaycanın şərtlərini qəbul edilməz sayır.  
Haskelə  görə,  «həmin  şərtlərin  yerinə  yetirilməsilə  Şərur  və  Naxçıvanda 
Azərbaycan hökuməti öz hakimiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirir». 
Vəkilov Nazirə təklif edir ki, hökumət üzvlərindən kim isə Tiflisə göndərilsin 
və  o,  Haskel  ilə  xüsusi  danışıq  apararaq  neytral  zona  yaradılması  məsələsini 
qurtarsın.  Onun  fikrincə,  Tiflisdə  «erməni  nümayəndələrinin  olması  bizimkilərin 
isə olmaması Haskelin rəyinin birtərəfli formalaşmasına əhəmiyyətli dərəcədə təsir 
etmişdi». 
Elə  həmin  görüş  günü,  sentyabrın  26-da  Haskel  Azərbaycan  Xarici  Đşlər 
Naziri Cəfərova aşağıdakı teleqramı göndərdi: 
«Nə  qədər  ki,  Naxçıvan  və  Şərur-Dərələyəzdən  ibarət  neytral  zona 
yaradılmayıb, general Denikinlə neytral zona (başqa yerdə: Azərbaycanla Dağıstan 
arasında  neytral  zona  –  T.K.)  yaradılması,  yaxuvd  başqa  məsələlərin  həlli 
sahəsində heç bir tədbir görməyəcəm. Naxçıvanda neytral zona yaradılması şərtləri 
bu  gün  Tiflisdə  Azərbaycan  hərbi  nazirinə  verilmişdir.  Şərtləri  qəbul  etməyiniz 
barədə teleqramınızı gözləyirəm».  
Şərtlərdə (haskelin 2-ci layihəsi) əslində yalnız bir yeni fikir var idi: 
«Erməni və tatar əhalisinin sayına proporsional olaraq Mərkəzi Şura yaradılır. 
Mərkəzi Şura zonanın idarə olunmasında iştirak edir». 
Birinci  layihədəki  «yerli  hakimiyyət  …azərbaycanlıların  hakimiyytidir»  fikri 
yeni layihədə yox idi.  

---