―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

7.3
-r
asm
.Qo`z
q
almas k
at
ali
zat
or
 q
at
lamid
a b
or
u
vc
h
i k
at
ali
tik rifor
m
in
g te
x
n
ologi
k
 sxem
asi:
 
1, 11, 24 
– 
kompre
ssor; 
2 
– 
absorber;
 3 
– 
vodoro
d sul
fi
ddan toz
alash
 k
olo
nnasi
; 4 
- 
se
parat
orlar
; 5, 1
2, 13, 25, 26, 29, 35, 36 
- 
nasosl
ar; 6 
– 
konde
nsat
or
-sovitgi
ch;
 7
- 
bug‗lati
sh ko
lonnas
i; 8, 22, 23 
– 
gaz
-se
parat
orlar
i; 9, 20, 30, 31 
-
iss
iql
ik
 almasht
irgi
chlar; 10 
- 
qay
natkic
h;
 14, 
21 
- 
sovitk
ichlar; 15 
– 
gi
drot
ozal
ash reak
tori
; 16 
– 
ko‗
p sek
siyali
 pe
ch;
17
-19 
– 
re
formi
ng re
ak
torl
ari; 27 
– 
fraktsi
yalovc
hi abs
orber;
 
 28 
- 
quv
urli
 pe
ch;
 32 
-
hav
oli
 soviti
sh j
ihozl
ari; 
33
-y
ig‗gic
h;
 34 
– 
barqar
orlas
hti
ris
h k
olonnas
i.
 

---

297 
Beqaror katalizat 22-ajratgichdan 23-past bosimli ajratgichga (1,9 MPa) 
kiritiladi. Katalizatdan ajralgan uglevodorodli gaz ajratgich yuqori qismidan 
chiqarilib, 27-fraksiyalovchi absorberga kirishdan oldin gidrotozalashdagi 
uglevodorod gazlari bilan aralashtirilib kiritiladi. Absorbent sifatida beqaror 
katalizat (benzin) xizmat qiladi. 27-absorberda 1,4 MPa bosimda yuqorida 
harorat 40
0
С da quruq gaz ajratiladi. Beqaror katalizat 26-nasos yordamida 31-
issiqlik 
aralashtirgich 
orqali 
34-kolonnaga 
beriladi 
va 
bu 
yerda 
barqarorlashtiriladi. Mahsulotning bir qismi 27 va 34-kolonnaning pastki 
qismidagi haroratni tutib turish uchun 28-pech orqali sirkulyatsiya qilib turiladi.
Barqarorlashtirishni bosh fraksiyasi 32-jihozda sovutiladi va 33-
yig‗gichga kiritiladi, u erdan 35-nasos orqali kolonnaga ―sovuq-sug‗orish‖ 
sifatida qaytariladi, ortiqchasi qurilmadan chiqariladi. Kolonna 34 ni pastki 
qismidan barqaror benzin 31 va 30-issiqlik almashtirgichda sovitilgandan keyin 
29-nasos orqali 27-fraksiyalovchi absorberga kiritiladi, uning ortiqcha qismi 
qurilmadan chiqariladi. 
Qurilma ish rejimi: 
Harorat, 
0
С..................................................................................................................480-520 
Bosim, MPA..........................................................................................................................3-4 
Xom-ashyoni uzatish hajmiy tezligi, soat-1.................................................................1,5-2,0 
Sirkulyatsiyalanuvchi H
2 
saqlagan gazning xom-ashyoga nisbatan karraligi, m
3
/m
3
.......1500 
Bosqichlar bo‗yicha katalizatorni taqsimlanishi...........................................................1:2:4 
7.5. Qo‗zg‗aluvchan katalizator qatlamida boruvchi riforming 
Qo‗zg‗aluvchan qatlamli platforming jarayoni diametrlari bir-biridan farq 
qiluvchi ustma-ust joylashtirilgan kolonna tipidagi reaktorlarda olib boradi. Bu 
yerda katalizator reaktor va regenerator o‗rtasida sirkulyatsion harakatda 
bo‗ladi. Katalizator yuqoridagi birinchi reaktordan ikkinchisiga va ikkinchisidan 
uchinchisiga harakatlanib o‗tadi. Pastki reaktordan katalizator regeneratorga 
transportirovka qilinadi. Qurilmaning texnologik sxemasi 7.4-rasmda keltirilgan.
Xom-ashyo 5-nasos yordamida sirkulyatsiyada vodorodni saqlagan gaz bilan 
aralashgan holda 6-issiqlik almashgichdan o‗tib, 7-ko‗p seksiyali pechning 

---

298 
birinchi seksiyasiga kelib tushadi. 520
0
С 
haroratga 
qizdirilgan xom-ashyo-gaz 
aralashmasi 2-reaktorning 1-bo‗limiga yuqoridan kiritiladi. Reaktorda jarayon 
issiqlik yutilishi bilan borgani uchun reaksiya aralashmani oraliq qizdirish 7-
pechning qolgan seksiyalarida amalga oshiriladi. 4-reaktorning pastki qismidan 
chiqqan reaksiya mahsulotlari 6- issiqlik almashtirgich va 8-suvli sovutgichdan 
o‗tib, 9-past bosimli gaz-ajratgichga tushadi. Bu yerda bosim 1 MPa 9-gaz-
ajratgich yuqorisidan vodorod saqlagan gaz 15- kompressor yordamida 1,5 MPa 
bosimda so‗rib olinadi va 11-nasos yordamida so‗rib olinib, haydalanayogan 
suyuq fazaga aralashtiriladi, aralashma 13-suvli sovutgichda sovutilib, 12-yuqori 
bosimli gaz-ajratgichda ajratiladi. Reaksiya zona past bosimda bo‗lgani uchun, 
bunday ketma-ketlikda ajratish, vodorod saqlagan gaz tarkibida benzinning 
chiqib ketishini va gaz tarkibidagi vodorodning ortishini ta‘minlaydi. 10-
kompressor yordamida vodorod saqlagan gaz xom-ashyoga qo‗shishga beriladi. 
Balansdan tashqari qismi esa qurilmadan chiqariladi. 18-kolonnada katalizatning 
barqarorlashtirilishi boradi. Barqarorlashtirishning boshlang‗ich fraksiyasi 19-
havoli sovutgichda sovutilib 20-gaz-ajratgichga tushadi va bu yerda quruq 
gazlardan ajratiladi. Uning bir qismi 18-kolonnaga 21-nasos yordamida sovuq 
sug‗orish maqsadida beriladi. Balansdan tashqari qismi qurilmadan chiqariladi. 
18-kolonnaning pastki qismidan haroratni ushlab turish uchun 17-pech xizmat 
qiladi.