―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

2.
13
-r
asm. N
ef
tni atm
o
sfe
rali
 h
ayd
ash
 q
u
ril
m
a
si te
xn
ologi
k
 sxem
asi:
 
1
, 7, 8, 9,12,13, 20, 21, 22 
– 
nasosl
ar; 2, 14 
– 
re
kti
fi
katsi
on k
olonnal
ar; 
 
3,15,24,27,30
- 
hav
oli
 sov
utgi
chlar; 4,16, 25, 31
- 
sovutgichlar;
 10, 11, 23, 26, 29 
- 
iss
iql
ik almasht
irgichlar; 5, 17 
– 
gazseparator
-suv a
jrat
gichlar; 
6 
- 
pe
ch;
 18, 19 
- 
bug‗lat
uv
chi kolonnalar
; 

---

98 
Bug‗lantirish kolonnasidagi ostki mahsulotning bir qismi pech va birinchi 
kolonnaning oralig‗ida sirkulyatsiya bo‗ladi hamda shu bilan quviladigan 
seksiyani qo‗shimcha issiqlik miqdori bilan ta‘minlanadi. Quyidagi atmosferali 
haydashda ikki pog‗onali qurilmaning texnologik sxemasi tasvirlangan.
Tuzsizlantirilgan neft nasos (8) yordamida haydaladi va guruhli issiqlik 
almashtirgichlarning 10, 11, 23, 26, 29 ikkita parallel oqim shaklida o‗tadi va 
200 - 220°С haroratgacha qizdiriladi hamda kolonnaning (2) o‗rta qismida 
to‗planadi. Rektifikatsiya kolonnasi (2) ortiqcha bosim bilan ishlaydi va ba‘zi 
bir qurilmalarda 0,45 MPa gacha yetadi. 
Yengil gazlarning bug‗i (bir holatda bu fraksiya eng oxirida 85 °С ga, 
boshqa holatlarda 140 yoki 160°Cgacha ko‗tariladi) kolonnadan (2) chiqib 
havoli sovutish apparatida (3) kondensatsiyalanadi. Undan keyin kondensat va 
yo‗ldosh gazlar suvli sovutgichda (4) sovutiladi va gaz ajratgichda (5) 
fraksiyalarga ajratiladi. Bu yerdan yengil benzin nasos (7) yordamida 
barqarorlashtirish va ikkilamchi haydash blokiga yo‗naltiriladi. Yengil 
benzinning bir qismi kolonnani (2) sug‗orish uchun qaytiriladi.
Kolonnaning (2) pastki qismidan benzinlangan neft nasos yordamida 
olinadi va zmeyevikning quvurli pechiga (6) beriladi. Zmeyevik pechida 
qizdirilgan neft bug‗-suyuqlik holatida asosiy rektifikatsiya kolonasiga (14) 
to‗planadi. Pechdan keyin neftning bir qismi retsirkulyat sifatida qaytariladi yoki 
issiq oqim kolonnaning (2) bir pastki likopchasiga qaytariladi.
Kolonnaning yuqoridagi mahsuloti (14) benzin fraksiyasi hisoblanadi va u 
bug‗lantirish kolonnasini (2) yuqori qismidan og‗irligi tufayli pastga 
tushgan.Benzin bug‗lari kolonnadan chiqib (14) hamda suv bug‗lari bilan 
kuzatiladi va havoli sovutish apparatida (15) kondensatsiyalanadi. Suvli 
sovutgichda (16) sovutilgan aralashma gaz ajratgichda (17) gazga, suvli va 
benzinli kondensatlarga ajratiladi. Gaz ajratgichdan (17) suyuq benzinli fraksiya 
(yoki qo‗shimcha suv ajratgich sxemada ko‗rsatilmagan) nasos bilan (22) 
olinadi va ikkilamchi haydash seksiyasiga beriladi. Benzinning bir qismi nasos 
yordamida kolonnaga (14) uning yuqori likopchasiga sug‗orish uchun 

---

99 
qaytariladi. 
Fraksiya 140 - 240 va 240 - 350°С (yoki 140—220 va 220—350°С) 
ларда bug‗lantiruvchi kolonnalardan (18 va 19) chiqariladi, nasoslar yordamida 
(20 va 21) haydaladi va biriktirilgan apparatlarda ketma-ket sovutiladi. Birinchi 
kerosin fraksiyasi – issiqlik almashtirgichda (23), havoli sovutish apparatida 
(24) va suvli kojux quvurli sovutgichda (25); ikkinchi – dizel yoqilg‗isi 
fraksiyasi-issiqlik almashtirgichda (26), sovutgichda (27) va suvli sovutgichda 
(28). Bug‗lantiruvchi kolonnaning likopchasini ostiga qizdirilgan suv bug‗i 
kiritiladi. 
Og‗ir bug‗lanmagan neftni suyuqlik bilan aralashmasi konsentratsiyalash 
seksiyasi kolonnasidan (14) eng oxirgi likopchadan oqib kolonnadagi oltitta 
likopchadan o‗tadi qizdirilgan suv bilan purkaladi. 
Mazut past haroratda qaynaydigan fraksiyalardan ozod bo‗ladi, 
kolonnaning ostidan (14) nasos yordamida (13) issiqlik almashtirgich (29) va 
sovutgich (30) va rezervuarga (31) yo‗naltiriladi. Kolonnada (14) ikkita 
sirkulyatsiyali sug‗orgich mavjud, harorat issiqlik almashtirgichlar orqali (10 va 
11) neftga beriladi.
Neftni issiqlik almashtirgichlardan o‗tish ketma-ketligi boshqa bo‗lishi 
ham mumkin va u sxemada keltirilgan. 
Qurilmaning material balansi neftning tarkibidagi tiniq neft 
mahsulotlarining tarkibi, talab qilingan assortimentga hamda fraksiyalashning 
aniqligiga bog‗liq bo‗ladi.