Немис тили дарсларида маданиятлараро мулоқотга ўргатиш машқларидан фойдаланиш

1-sxema. Muloqot jarayonida madaniyatni tushunish

Маданиятлараро мулоқот

Madaniyatlararo muloqot jarayonida akkulturatsiya sodir bo`lishi:

«Sayyoh» 
«Hodim» 
«Immigrant» 
«Fuqaro»
Bunda madaniyatlararo muloqotga o`rgatishning maqsadi – ishtirokchi shaxslarning turli shaxsiy xususiyatlarini shakllantirish:
kognitiv: ularni yaqindan bilmoqchiman
affektiv: ularni yaxshi tushunaman
xulq-odob: o`zimni ulardek tutaman
Endi ularning bilim darajasini va muloqot qila olish qobilyatini aniqlash jadvalini ko`rib chiqamiz:

	«Sayyoh»	«Xodim»	«Immigrant»	«Fuqaro»
Maqsad	Kognitiv		xulq-odob ,	Kognitiv, xulq-odob affektiv
Mazmuni	Madaniy xususiyat (kim, nima qachon)	Madaniy xususiyat (kim, nima qachon, qayerda)	Madaniy xususiyat (kim, nima qachon, qayerda, qanday)	Madaniy xususiyat (kim, nima qachon, qayerda, qanday, nima uchun)
Ta’lim jarayoni va metodlari	Ma’ruza, prezentatsiya	Ma’ruza, prezentatsiya, tavsiyalar	Rolli o’yinlar, madaniyatlar o’rtasidagi farqlarni qiyoslab o’rgatish treninglari	Chet til o’qitish metodikasidagi ilg’or metodlarda foydalanib mashg’ulotlar olib borish

Lingvomamlakatshunoslik uchun tilning uchtasi muhim sanaladi. Birinchidan, til muomala vositasi, fikrlarni ifodalash quroli bo`lganligi bois jamiyatda kommunikativ jarayonni boshqaradi [42:11].

Ikkinchidan, til sirlarga boydir. U axborot yetkazish bilan bir vaqtda uni o`zida saqlab qoladi. Tildagi mavjud sirlar bu, insonlarning, millatlarning, xalqlarning siridir. Til tilsimini ochish orqali ko`plab yangi bilimlar egallanadi [137:64].
Uchinchidan, til nafaqat insonning ma`naviy madaniyatini rivojlantirishga, shu bilan birga ishlab chiqarishni yaxshilashga, mehnat faoliyatini o`sishga ham ta`sir etadi. Til insonlarni ijtimoiy munosabatlari bilan ham uzviy bog’liqdir. Til muloqot vositasi hisoblanadi. SHu jihatlarini oladigan bo`lsak til ma`naviy madaniyatning asosidagi hodisa ekanligi kuzatiladi. Til madaniy mazmun kasb etuvchi, axborotlarni yig’uvchi va o`zida saqlovchi (kumulyativ) vazifani bajaradi [Rayxshteyn A.D. Lingvistika i stranovedcheskiy aspekt v prepodavanii inostrannogo yazika // IYASH, 1982, –№6. –S.14-15]. O`quvchilar tili o`rganilayotgan mamlakatlar madaniyati, san`ati, tarixi, adabiyoti, urf-odati, an`analarinidan xabardor bo`lishi, xalq madaniyati xazinasi sifatida tilning kumulyativ vazifasidan voqif bo`lish imkonini beradi.
Lingvomamlaktshunoslik tillarni qiyoslash imkonini beradi va uning quyidagi xususiyatlari chet til o`qitish uchun muhimdir: (a) o`quvchilarni tili o`rganilayotgan mamlakat(lar)ning turmush tarzi, milliy-madaniyati bilan tanishtirish; (b) tarixiy yodgorliklari, diqqatga sazovar joylari to`g’risida ma`lumot berish; (v) tili o`rganilayotgan mamlakat(lar)ning nutq madaniyati, kundalik so`zlashuv nutqi bilan yaqindan tanishish [70;141;173];
CHet til kommunikativ xususiyatga egadir. O`quvchilar o`rganilayotgan xorijiy tilning kommunikativ vazifasini o`zlashtirish jarayonida chet til ko`zgusida o`z ona tilini ko`rish baxtiga muyassar bo`ladilar.