Neriman Qurban indd
XXXVI FƏSİL MÜƏLLİFİN ÖLÜMÜ Yusif Vəzir
Yüklə 2,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
XXXVI FƏSİL
MÜƏLLİFİN ÖLÜMÜ Yusif Vəzir
Hər şey bitdimi? Bəlkə, yox! Araşdırmalardan, sorğu-suallardan sonra gü- nahsız olduğunu görüb azad eləyəcəklər? Hələ ki, təəssüfləndiyi üç şey vardı: Bilqeyis xanım üçün gözaltı elədiyi boynu xəzli paltonu ala bilmədi; Orxan və Fikrətin paltolarını, ayaqqabılarını, qızının kuklasını göndərməyə macal tapmadı, uşaqlar üşüyəcəklər, Taisin gözü yolda qalacaq; ailəsini Şuşaya aparacağını vəd eləmişdi, vədini yerinə yetirməyə qoymadılar... Semyon Pankratovun qurduğu, Mir Cəfər Bağırovun təkmilləşdirdiyi, Yuvelian Sumbatov-Topuridze və Mixail Rayev-Kaminskinin var gücüylə işə saldığı, Stepan Yemelya- novun davam etdirdiyi sistem dəqiq işləyirdi. Elə həmin ax- şam onu Bakıya yola düşən qatara mindirdilər. Urgəncdən dəmiryol vağzalına “çernaya vorona” adlandırılan pəncərələri 567 barmaqlıqlı maşında apardılar, daim susan bir zabit və iki əsgərə təhvil verdilər, iki gün ərzində də qısa əmrlərdən başqa bir şey söz eşitmədi. Bakını da “çernaya vorona”nın pəncərəsinin barmaqlığı arasından gördü: boz-bulanıq havaydı, göydən, elə bil, qur- ğuşun asılmışdı. Yoxsa ona elə gəlirdi? Ürəyindəki ağırlığın get-gedə artdığını hiss eləyir, tutqunlaşırdı. Onu Xalq Daxili İşlər Komissarlığının dəniz kənarındadakı beşmərtəbəli binasına gətirdilər. Bütöv məhəlləni tutan geniş həyətdə daha bir beşmərtəbəli bina olduğundan indi xəbər tutdu. Bura komissarlığın daxili istintaq təcridxanasıydı, haqqında çıx eşitmişdi, tanıdığı adamların çoxu o binanın di- varları arasında sındırılmışdı. Binanın ikinci mərtəbəsində qadınlar, qalan mətrəbəsindəsə kişilər saxlanırdı. Birinci mərtəbədəki iki-dörd nəhərlik kameralarda “istintaqı” bitəndən sonra haqqında çıxarılacaq hökmü gözləyənləri sax- layırdılar, qalan mərtəbələrdəki kameralarsa birnəfərlik idi, “istintaqı”nı gözləyən, “istintaqı” gedənlər saxlanırdı. Zirzəmidə divarları səs keçirməyən xüsusi işgəncə kamerala- rı vardı ki, bunu da yalnız ora düşənlər bilirdilər. Gətirən adamlar onu komendantın otağına apardılar, nəzarətçilərə təhvil verib getdilər. Nəzarətçilər də xüsusi otaqda, soyunmağı əmr elədilər, paltarının bütün düymələrini kəsib siyirməyə atdılar, elə alt paltarının üstündəncə qara pencəyini geyinməsinə icazə verdilər, sonra qonşu otaqda sa- çını qırxdılar, digər otaqdasa yaxasına 621 rəqəmi yazılmış lövhə bərkidib bir neçə yandan şəklini çəkdilər, barmaqlarını mürəkkəbə batırıb kağza basmağı əmr elədilər, axırda har- dansa gəlmiş üç nəzarətçiyə təhvil verib kağıza imza atdırdı- lar. Nəzarətçilər onu dar dəhlizlərdən keçirib üçüncü mərtəbənin üzbəüz kameralarından birinə – 112-ci kameraya saldılar. Baş açmadığı ağır materialdan hazırlanıb üzünə dəmir təbəqə çəkilmiş qapı şaqqıltıyla örtülüb, üç yerindən bağlandı: qıfılın biri adəti yerindəydi, ikisisə üzərindəki ça- lın-çarpaz dəmir millərə vurulmuşdu. 568 Nəzarətçilərin dəhlizlə uzaqlaşan vahiməli ayaq səslərini dinləyə-dinləyə kameranı nəzərdən keçirdi: uzunu üç, eni iki addım olardı, hər tərəh betondan idi, yalnız dəmir çarpayı, dolabça, əlüzyuyan, qapının arxasında ehtiyac yeri – “paraşa” vardı. Bir də nəfəslikdəki dəmir barmaqlığın doğradığı bom- boz səma parçası görünürdü. Mədəsi sancdı: yadına düşdü ki, səhər qatarda bir tikə qara çörək yeyib, bir parç da ilıq çay içib. İndi daha çox papi- ros çəkmək istəyirdi, illərdən bəri öyrəşdiyi tənbəki zəhəri sinirlərini, heç olmasa, bir qədər sakitləşdirərdi. Görəsən, ailəsinə xəbər verdilərmi? Düzdü, Bilqeyis ağla- yacaq, amma dəyanətlidi, sınmayacaq, uşaqları da sınmaya qoymayacaq, qohumlarının köməyilə güzəranını yola verə- cək, bununla belə, ərinin günahkar olduğuna heç vaxt inan- mayacaq, Bağırova, Kalininə, Stalinə yazıb onun günahsız olduğunu sübuta yetirəcək... Daha gecəylə gündüzü ancaq pəncərənin ağarıb-qaralma- ğından bilir. Kamera soyuqdu, bütün günü yataqda adyala bürünüb uzanmaq olmur, bir-birinə qaynaq edilmiş yoğun dəmirlərdən düzəldimiş çarpayı da ancaq əziyyət çəkməyə yarayır: döşək adlanan mitil, az qala, millərin arasından düşəcək, adyal da o qədər köhnə, həm də nazikdi ki, heç canı- nı qızdırmır, üçcə addım yerdə var-gəl eləməkdə də mümkün deyil . Dolabçanın nəyə yaradığını bilmir, içi taxtabitiylə dolu olduğuna görə heç əlini də vurmur. “Paraşa” adlanan, qapı- nın arxasına qoyulan vedrənin ağzı bir parça fanerlə örtülüb, nəfəslik bağlı olduğundan üfunət iyi açıq-aşkar hiss olunur. Bircə hər şey tez başlayıb-qurtaraydı, tez aydınlaşaydı, amma hələ sorğu-suala çağırmırlar. Gündə üç dəfə yemək verirlər, bir tikə çörəyi, bir qab şorbanı, bir parç suyu qapıda- kı deşikdən uzadıb gedirlər. Hələ kimlərin ifadələrinə görə tutulduğunu bilmir. Bilsə belə, kimsəni qınamaq fikrində deyil: bura qorxunc yerdi, in- sansa ətdən-sümükdəndi, işgəncə qorxusundan istəmədiyi
569 şeyləri eləyə bilər. Bəs o? Boynuna qoymağa çalışsalar, kimisə satarmı? Yox, bundan ölüm yaxşıdı... ***
Günlər həddən artıq sıxıntılı, boz, yeknəsəq keçir, qısa, etinasız və hökmlü ifadələrdən başqa heç nə eşitmirdi: səhər saat altıda kameranın qapısı şaqqıltıyla açılır, nəzarətçi “pod- yom” (qalx) qışqıranda qalxıb adyalı mitilin üzərinə çəkir, sonra “v ubornuyu” əmrilə vedrəni götürüb ayaqyoluna ge- dir; qayıdanda “saxar” (qənd), “çay”, “xleb” (çörək) sözlərilə səhər yeməyini verirlər; “selyodka” (balıq), “xleb” sözləriləsə naharını yeyir; “proqulka” (gəzinti) kəlməsini eşidəndə nəzarətçinin müşayiətilə həyətə gəzintiyə çıxır; axşam yeməyini alanda “sup”, “xleb”, “çay” ifadələrini eşidir; “no- mer” (nömrə) əmrilə nömrəsini deyir; bir də gecə “otboy” (yat) hökmü səslənir. Səhər iki selyodka başı, yüz əlli qram qara çörək, bir parç isti su, bir çay qaşığı şəkər tozu, günorta içində bir-iki çürük kartof, ya da çuğundur parçası üzən sup, yüz qram çörək, axşamsa arpa, vələmir, yaxud qarğıdalı unundan bir qab sıyıq, əlli qram çörək verirlər. İlk istintaqa fevralın on üçündə apardılar... Nəzarətçi səhər yeməyindən bir qədər sonra gəldi, kame- ranın qapısını açıb çıxmağı, əlləri arxada saxlamağı əmr elədi, dar dəhlizlərlə, dolama yollarla uzun-uzadı apardılar, tast gələn qarovul dəstəsindən bir nəfər dustağın nömrəsini so- ruşdu, müsbət cavabdan sonra dövrəyə alıb komissarlığın bi- nasında bir neçə mərtəbə qaldırıb-endirdilər, nəhayət, müstəntiq Yeqor Zavyalovun otağına saldılar, küncdəki stul- da oturdub xəbərdarlıq elədilər: ətrafa baxmaq, qurcalanmaq,
Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|