555
uyğunlaşdırıram, o xalq Vətəninə, mənsub olduğu millətə qayıdır.
Mən öz xalqımın arasına qayıdıram...”
Düzdü, onun İslamı qəbul eləməkdə başqa məqsədləri ol-
duğunu deyib, hətta yazıblar, Hilal Münşi də, “Əfqanıstan
uğrunda alman cəmiyyəti” də vaxtilə bu barədə haray-həşir
salıblar; düzdü, dua eləməyib, namaz qılmayıb, oruc tutma-
yıb, qurban kəsməyib, müqəddəs yerlərə ziyarətə getməyib;
düzdü, yazılarında Allahı xatırlamayıb, Ona şükürlər oxuma-
yıb, amma özünü taleyin seçdiyi fövqəlinsan sayır, “böyük və
əbədi cəmiyyətə qayıdır”.
...Onda baronessanın tədbirli davrandığını, Lüsi Taldan
miras qalan nəşriyyatın yeni sahibi Tereza Myöqleylə dil ta-
pıb “Əli və Nino”, “Qızılbuynuzlu qız” romanlarını öz adına
reyestrə saldırdığını, artıq onun fəryadını eşitmək istəmədiyini
hələ bilmirdi...
Onda ingilislərin Muhamməd Əsədi də, Ömər-Rolf fon
Ehrenfelsi də həbs eləyib sürgünə göndərdiklərindən də
xəbəri yox idi...
***
1941-ci ilin fevralında başının üstünü daha bir təhlükə
kəsdirdi: sinyor Əsəd bəy İbrahim əcnəbi, həm də mənşəyi
naməlum olduğuna görə, Salerno polisi onu Romadakı Viter-
bo düşərgəsinə, ya da Perucaya göndərməlidi. Yenə polis
idarəsi Romaya xəstənin vəziyyətilə bağlı məktublar ünvan-
ladı, məsələ may ayında onun yanına kimsənin buraxılma-
ması barədə qərarla yekunlaşdı.
Amma elə həmin vaxt Vyanadan gələn frau Tereza Kirş-
ner-Myöqle hansı yollasa Əsəd bəylə görüşməyə icazə almış-
dı. Onun gətirdiyi xəbər kədərliydi: martın beşində Abram
Nussimbaumu artıq aparmışdılar, bəlkə də indi gettoların
birində həyatla vidalaşmışdı – qoca və xəstə adam əzablara
çox tab gətirməzdi.
“Qoca aparılacağını hiss eləmişdi, – frau Myölqe xəstə
eşitməsin deyə, səsini qısıb dayəyə danışırdı, – hətta, məni də
556
faşist saymışdı, ona kömək eləmək üçün gəldiyimə inanmır-
dı. Sonra Stalinlə münasibətlərindən, ona pul verdiyindən
danışdı, mənə yalvardı ki, gedib oğluyla görüşüm. Bir də baş
çəkəndə artıq onu tapmadıq, deyilənə görə, Medlibojisaya,
Treblinka düşərgəsinə aparıblar.
Frau Myöqle xəstənin ulartılarından dəhşət hissi keçirə-
keçirə iki həftə qaldı, gedəndəsə onun dəftərçələrini də
özüylə apardı, dediyinə görə, Əsəd bəyin yeni kitabını
tezliklə çap eləyəcəkdi.
Leo-Əsəd bəy əlyazmada yazmışdı: “Bu kitabın müəllifi
ölüb. O Cənubi Avropanı Asiyadan ayıran uçurumun üzərindən
keçmək istəyəndə təyyarə qəzasına uğrayıb”.
Əlbəttə, bu rəmzi məna daşıyırdı: Leo Əsəd bəy bəlkə də
artıq Şərqə qayıda bilməyəcəyini dərk eləyir, bədəninin get-
gedə çürüdüyünü, ölümün daha da yaxın olduğunu duya-
duya dünyadan intiqamını, elə bil, özündən sonra dolaşıq,
açılmaz sirr qoyub getməklə almaq istəyirdi: baronessa özün-
dən sonra bu dünyada “Qurban Səid” imzası qoyub gedəcək,
halbuki o kitablarda Əsəd bəyin zəhməti az olmayıb!
İyulun iyirmi yeddisində amansız ağrılardan sonra özünə
gələndən sonra Elfrida Myöqlenin iştirakı və şahidliyilə
vəsiyyətnamə yazdı:
“Pozitano, 27.VII.1941
Mən, bu sənədi imzalayan şəxs, bütün daşınan və daşınmayan
Dostları ilə paylaş: