Nizoli oila tushunchasi, uning mezonlari va nizoli oila turlari
Yüklə 321,7 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kalit so’zlar
- Keywords
|
Nizoli oila tushunchasi, uning mezonlari va nizoli oila turlari Madinabonu Mirzo qizi Nabiyeva j.s.ostonov@gmail.com Buxoro Psixologiya va xorijiy tillar instituti Annotatsiya: Oilaviy nizolar muammosining o‘rganilishi jarayonida, asosan, er- xotin (ota-ona) o‘rtasidagi munosa-batlarni nazarda tutish maqsadga muvofiq sanaladi. Chunki oila muhiti muvozanatini ota-ona saqlab turadi. Oila borasidagi ilmiy izlanishlardan yana shu narsa ma’lumki, oilaviy nizolarning asosiy qismi er-xotin o‘rtasidagi nizolardan tashkil topadi. Kalit so’zlar: Oila, nizo, FXDYo, ota-ona, qaynona, kelin, er-xotin The concept of conflict family, its criteria and types of conflict family Madinabonu Mirzo qizi Nabiyeva j.s.ostonov@gmail.com Bukhara institute of psikhology and foreign languages Abstract: In the study of the problem of family conflicts, it is advisable to consider the relationship between the spouses (parents). Because the parent maintains the balance of the family environment. Research on the family also shows that the majority of family disputes are between couples. Keywords: Family, conflict, FXDYo, parents, mother-in-law, daughter-in-law, couple Oilada yuzaga kelish ehtimoli bo‘lgan nizo-janjallarning sabablarini aniqlash va ularning oldini olish masalalarini ijobiy hal qilish uchun birinchi navbatda ularning kimlar o‘rtasida yuz berayotganligini farqlab olish maqsadga muvofiqdir. Oilaviy nizolarda kimlar ishtirok etishiga ko‘ra, ularni quyidagicha asosiy turlarga ajratish mumkin: • er-xotin o‘rtasidagi nizolar; • qaynona-kelin o‘rtasidagi nizolar; • qaynona-kuyov o‘rtasidagi nizolar; • ovsinlar o‘rtasidagi nizolar; • ota-onalar va farzandlar o‘rtasidagi nizolar. "Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842 May 2022 / Volume 3 Issue 5 www.openscience.uz 995 Albatta, bu ro‘yxatni yanada davom ettiraverish mumkin, lekin hozircha shu yuqorida keltirilganlar bilangina kifoyalanib, oilaviy hayotda ro‘y berish ehtimoli nisbatan yuqori bo‘lgan nizolarning eng muhimi bo‘lmish er-xo-tin o‘rtasidagi nizolarning ayrim xususiyatlarini ko‘rib chiqish maqsadga muvofiqdir. Oilaviy nizolarning eng xarakterlilaridan biri bu er va xotin o‘rtasidagi nizolardir. Xo‘sh, eng ezgu niyatlar bilan bir-birlarini sevib oila qurgan yoshlar nega oila qurishgandan keyin ularning o‘zaro munosabatlarida ni-zo-janjallar ro‘y beradi? Ular nima uchun urushadilar? Umuman, er-xotinlik hayotida nizolarsiz, urush-janjal-larsiz ham yashasa bo‘ladimi? Bu kabi savollarni yana ko‘p davom ettirish mumkin. Xalqimizda bir gap bor: oshsiz uy bo‘lishi mumkin, le-kin nizosiz uy bo‘lmaydi. Faqat nizoning nizodan farqi bor. Bu haqda quyida batafsil to‘xtalib o‘tamiz. Haqiqatdan ham, ilk bolalikdanoq ko‘plab ertaklar eshitib, keyinchalik o‘zlari ham ularni turli kitoblardan o‘qib o‘sgan yoshlar o‘zlarining bo‘lajak oilaviy hayotlarini adekvat tasavvur eta olishlari mushkul. Chunki ertaklarda ham, kinofilmlarda ham qahramonlar bir-bir-lariga yetishgunlariga qadar ne-ne mashaqqatlarni, zahmatlarni boshlaridan kechirib, bu yo‘lda duch kelgan qora kuchlarni yengib, oxir-oqibatda visolga erishadilar, elu yurtga “qirq kecha-yu qirq kunduz to‘y berib, murod-maqsadlariga erishadilar”. Deyarli barcha ertaklar, filmlar, ayniqsa, bizning yoshlarimiz, qizlarimiz sevib tomosha qiladigan hind filmlari, aksariyat hollarda shu tariqa yakun topadi. Bunga sizlar ham ko‘p martalab guvoh bo‘lgansizlar. Bundan tashqari aksariyat muvaffaqiyatli oilalarda tar-biya topgan yigit- qizlar o‘z ota-onasi oilasini, ularning turmush tarzini, bir-birlariga nisbatan bo‘lgan o‘zaro munosabatlarini va qator shu kabilarni o‘zlarining bo‘lajak oilaviy hayotlari uchun ideal deb olishadi hamda ular ham oila qurishganlaridan so‘ng o‘g‘il bolalar xuddi o‘z otasi-dek va qizlarimiz o‘z onalaridek “ota”, ”ona”, “er”, “xotin” bo‘lishni orzu qilishadi. Chunki ular o‘z ota-onalari misolida, bir-birlariga nisbatan salbiy munosabatda bo‘luvchi, bir-birlari bilan nizolashib turuvchi er-xotinlarni ko‘rmaganlar. Mabodo bunday vaziyatlar va nizolar yuzaga kelib qolgudek bo‘lsa ham, ularning ota-onalari bu holatni farzand lariga sezdirmaslikka harakat qiladilar. Bundan tashqari ommaviy axborot vositalari orqali namunaviy ahil, baxtli oilalar haqida berib boriladigan ko‘rsatuvlarda ham aksariyat hollarda er-xotinlik munosabatlarini bir yoqlama, faqat yaxshi tomon dan ko‘rsatish an’analari mavjud. Bularning hammasi yoshlar da oilaviy hayot haqida bir yoqlama ijobiy tasavvurlarning shakllanishiga asos bo‘ladi.Shunday ertakmonand tasavvurlar, orzular og‘ushida oila qurgan yoshlar o‘zlarining oilaviy hayotlarida dastlabki muammolarga duch kelishlari bilanoq, ularning oilaviy hayotlari o‘zlari kutganlaridek bo‘lmayotganligi, turmush o‘rtog‘ini tanlashda “xato qilganligi”, ular oldingi (to‘y-dan oldingi) holatiga nisbatan ma’lum darajada (albatta) “salbiy” tomonga o‘zgarib qolganligi kabilarni “tushuna” boshlaydilar. Shuningdek, yosh oilada er-xotinlarning o‘zaro munosabatlari "Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842 May 2022 / Volume 3 Issue 5 www.openscience.uz 996 rivojlanishining o‘ziga xos qonuniyatla-ri, ayniqsa, yosh o‘zbek oilasida uning etnik, hududiy xususiyatlaridan kelib chiqqan holda yosh kelin va kuyovning yangi ijtimoiy sharoitlarga moslashishi jarayoni bilan bog‘liq qiyinchiliklar er-xotin munosabatlarida nizoli vaziyat-lar va nizolarni yuzaga keltirishi mumkin. Afsuski, bunday jarayonlar deyarli har bir oila uchun muqarrar bo‘lgan va aksariyat yoshlar oila qurish arafasida o‘z nikohlaridan kutmagan jarayonlardir. Xo‘sh bu jarayonlar, ya’ni er-xotin nizolari kerakmi? Ular er-xotinning o‘zaro munosabatlariga qay darajada ta’sir etadi? O‘tmish donishmandaridan biri haqli ravishda er-xotin nizolarini garmdoriga qiyoslagan ekan. Garmdori achchiq, lekin u me’yorda bo‘lsa ishtahani ochadi, me’yoridan ortib ketsa, og‘iz, lab, tilni kuydirishi, noxush hissiyotlarni yuzaga keltirishi mumkin. Nizoli vaziyatlar har qanday oilada u yoki bu darajada yuzaga keladi. Oila qanday bo‘lishidan qat’i nazar nizolardan mutlaqo xoli (himoyalangan, kafolatlangan) bo‘la olmaydi. Chunki oiladagi shaxslararo munosabatlar, odatda, nizosiz bo‘lmaydi. Bu nizolar ma’lum darajada er-xotin munosabat larini rivojlantiruvchi kata-lizator vazifasini o‘taydi. Lekin nizoning nizodan farqi bor. Ular kelib chiqishi, tashqi ifodalanishi, takrorlanib turish tezligi (soni) va oqibatlariga ko‘ra bir-birlaridan farqlanadi. Biron-bir maxsus mezon yo‘qki, shunga asosan nizolarning qaytalanishi, kuchi, darajasi va boshqa ma’lumotlari (ko‘rsatkichlari)ni aniq belgilab berish (olish) mumkin bo‘lsa. Bunda hamma narsa sub’ektning o‘ziga, uning shaxsiy, psixologik xususiyatlariga, yoshiga, jinsiga, uning qo‘yilishiga, nizoning qanday idrok qilinishi va boshqa omillarga bog‘liq bo‘ladi. Ma’lumki, bir-birlariga aynan o‘xshash, mos ikki odamning bo‘lishi mumkin emas, chunki shaxs va uning individualligi takrorlanmasdir. Shunday ekan ikki va undan ortiq shaxsdan (individ)dan tashkil topgan oila ham ikki, uch karra takrorlan masdir. Bir oila uchun me’yorida bo‘lgan shaxslararo munosabatlar tizimi, ikkinchi bir oilaga mutlaqo mos kelmasligi yoki biron-bir oila uchun u qadar ahamiyatga ega bo‘lmagan nizo va uning sababi boshqa oila a’zolarining o‘zaro munosabatlarida jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin va hokazo. Yüklə 321,7 Kb. Dostları ilə paylaş:
|