Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich

4. Buyuk mutafakkirlarning mehnat ta’limi, kasb tanlashga yо‘llash va 
tarbiyasiga oid fikrlari
. Sharqning buyuk mutafakkirlari, allomalari deyarli 
barcha davrlarda о‘z asarlarida, she’r va g‘azallarida, adabiy meroslarida halol 
mehnatni, kasb-hunar egallashning muqaddasligini va zarurligini ta’kidlab, 
ulug‘lab о‘tganlar. Ulug‘ bobokolonimiz A.Navoiy о‘z g‘azallarida yoshlarni ilm-
hunar egallashga chaqiradi: 
Ilm kasbini qildi to joni bor, 
Hunar о‘rgandi onga ki imkoni bor. 

---

10 
X asrda yashab ijod etgan ulug‘ bobokalonimiz Abunasr Al-Forobiy ham 
kishilarni halol mehnat qilishga va kasb-hunar egallashga chaqiradi. Forobiyning 
fikricha: “Iinson - ojiz banda, hech narsaga qodir bо‘lmagan mavjudot emas, balki 
u eng oliy kamolot bо‘lib о‘zining aql-idrok ziyosiga ega, о‘zi uchun zarur bо‘lgan 
hamma narsani yaratishga qodir borliqdir"
1
. Forobiy mehnat va kasb-hunar 
qо‘nikmalarini axloqiy fazilatlarni hosil qilish lozimligini ta’kidlab: "Agar kasb-
hunar fazilati tug‘ma bо‘lganda, podshohlar ham о‘zlari istab va harakat qilib 
emas, balki podshohlik ularga faqat tabiiy ravishda muyassar bо‘lgan, tabiat talab 
qilgan tabiiy bir majburiyat bо‘lib qolar edi. Kasb-hunar fazilati tug‘ma bо‘lmas 
ekan, xalqlar va shahar ahllarida, odob-axloq, rasm-rusm, kasb-hunar, odat va 
irodani hosil qilishi insondan zо‘r kuch va qudrat talab qilinadi. Bu ikki yо‘l bilan: 
ya’ni ta’lim va tarbiya yо‘li bilan hosil qilinadi. Ta’lim degan sо‘z xalqlar 
shaharlar о‘rtasida nazariy fazilat va amaliy kasb-hunar fazilatlari birlashtirish 
degan sо‘zdir", - degan edi
2
.
Kasb-hunar egallashni ahamiyati tо‘g‘risida qomusiy olim Abu Ali Ibn 
Sino(980-1037)ning asarlarida ham kо‘ramiz. Uning fikricha bolaga yoshligidan 
biror kasb-hunarni о‘rgatish lozim. Bola kasb-hunarni ma’lum darajada о‘zlashtirib 
bо‘lgandan sо‘ng о‘z kasb-hunaridan hayotda foydalanishi, ya’ni halol mehnat 
bilan mustaqil hayot kechirishiga о‘rgatish kerak. 
"Yoshlarga ilm bera borib, ularga hunar о‘rgatmoq muhim ma’suliyatli ishdir. 
Hunar о‘rganish birla yoshlar har qanday nojо‘ya hatti-harakatlardan holi 
bо‘ladilar"
3
, - deb ta’kidlaydi Abu Ali Ibn Sino. Uning hunarli bо‘lishga qaratilgan 
nasihatlari hozirgi kunda ham muhim ahamiyatga ega: 
Oltin olmaginu о‘rgangin hunar
Hunarni oldida xasdir oltin zar
4
. 
Sharq, Markaziy Osiyolik mutafakkirlar hamda о‘zbek marifatparvar shoirlari 
ham kasb-hunar egallashni ahamiyati tо‘g‘risida о‘z asarlarida qimmatli 
1
М.Хайруллаев. Фаробий. Т., 85 бет
2
Хикматлар гулдастаси. Т., 1982. 53 бет
3
Абу Али Ибн Сино Таьлим ва тарбия пакида Т. 1967. 9-бет .
4
Ўша ерда 9 бетда

---

11 
maslahatlarini qoldirganlar, bu meros hozirgi kunda ham yoshlarni kasb-hunarga 
yо‘naltirishda muhim ahamiyatga ega. 
Insoniyat tarixiy taraqqiyotida Sharqu - G‘arbda ham yoshlarni kasb-hunar 
egallashlariga alohida e’tibor bilan qaralgan. Ularni kasb-hunar egallashlariga 
otalik, ustozlik maslahatlarini, yо‘l-yо‘riqlarini muntazam berib kelganlar. Rasman 
kasbga oid maslahat idoralari asrimiz boshlarida paydo bо‘la boshlagan.