Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti “Tasdiqlayman”

1.2. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida zamonaviy innovatsion texnologiyalarni qo'llashda tarbiyachining kreativligi.

Bugungi kunda jaxonning ilg‟or mamlakatlari qatori respublikamizda ham ta‟lim tizmini islox qilishga katta e‟tibor berilmoqda. Bunday zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishlar, talim tizmining modernizatsiya qilinishi, uni tarkibiy jihatdan qayta qurish, ta‟lim, fan, texnika va texnologiyalarning, iqtisodiyot va madaniyatning jaxon miqyosdagi zamonaviy yutuqlarini hisobga olgan holda ta‟lim dasturlarini o‟zgartirib, yangilab borishni ko‟zda tutadi. Ta‟lim muassasalarining bir turi sifatida maktabgacha ta‟lim tashkiloti, bolalarning tarbiyasi, ta‟limi, rivojlanishi va salomatligiga yaxshi yo‟nalganligi bilan bog‟liq umumiy xususiyatlarga ega.Shu asnoda tarbiyalanayotgan bolalarning yosh xususiyatlariga ko‟ra maktabgacha ta‟lim tashkiloti faoliyati boshqa ta‟lim tashkilotlarida kechadigan pedagogik jarayonlardan jiddiy farq qiladi va bugungi kunda ushbu ta‟lim turiga e‟tibor kuchaytirilmoqda. Muhtaram Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev o‟zining “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz” kitobida: “O‟z xalqiga fidoyi, biz boshlagan ishlarni davom ettirishga qodir bo‟lgan, har tomonlama yetuk rahbar oldida dolzarb vazifa – kelgusi avlodni komil inson qilib tarbiyalash vazifasi turibdi”-degan fikrni e‟tirof etadilar. O‟zbekiston Respublikasi Prizidenti SH.Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojaatnomasida “ bola dunyoga kelganidan boshlab, unda aynan maktabgacha bo‟lgan yoshda aqliy faollik oshadi, axloqiy- estetikva jismoniy xislatlar shakillanadi. Shu bois ham kelgusi yillarda maktabgacha ta‟lim sohasini rivojlantirish borasidagi strategik maqsadimiz- bog‟cha yoshidagi har bir bolani ushbu ta‟lim yo‟nalishi bilan to‟liq qamrab olinishi uchun zarur sharoitlarni yaratishdan iborat. Kelgusi yil yakuni bilan maktabgacha ta‟lim qamrovini 65%ga, 2023 yil oxirida esa 75% yetkazishimiz kerak” deya fikr bildirgan.Bundan tashqari Prezident SH. Mirziyoyevning 2019- yil 19- oktyabrdagi maktabgacha ta‟lim tizmini tubdan takomillashtirish masalalariga bag‟ishlangan yig‟ilishda ta‟kidlaganlaridek: “Qaysi sohani olmaylik, biz zamonaviy yetuk kadrlarni tarbiyalamasdan turib biron bir o‟zgarishga, farovon hayotga erisha olmaymiz. Bunda kadrlarni, millatning sog‟lom genofondini tayyorlash, avvalo, maktabgacha ta‟lim tizimidan boshlanadi”.Zamonaviy dunyoning innovatsiyalariga moslashish, doimiy yangilanuvchi jamiyat hayotiga mos yosh avlodni tayyorlash va uni zamon talablariga muvofiq takomillashtirish jarayonlarida faol ishtirok etish qobiliyatini rivojlantirish bugungi kunning asosiy vazifasi hisoblanadi va bunda pedagoglarning faolligi, ta‟lim jarayoniga yangicha yondashuvi muhim ahamiyat kasb etadi.
O‟zbekistonda maktabgacha ta‟lim tizimini tubdan isloh qilishda ta‟lim jarayonning barcha shakllarini eng qulay va samarali holatda tashkil etish, ularni shaxs kamoloti maqsadlari tomon yo‟naltirish, tarbiyalanuvchilarda dunyoqarash, qobiliyatni shakllantirish va ularda jamiyat uchun zarur bo‟lgan faoliyatga moyillik uyg‟otishdir. Pedagogning ko‟p qirrali faoliyati va uning qobiliyati, ijodkor va fidoiy bo‟lishi hamda shogirdlarni barkamol insonlar qilib tarbiyalash masalasi davlat siyosati darajasidagi dolzarb masalalardan biridir. Pedagogik mahoratga ega bo‟lgan pedagog tarbiyadagi qiyinchiliklarni yengishga qodir bo‟lgan nufuzli rahbar, o‟sib kelayotgan yosh avlodning ma‟naviy dunyosini tushuna oladigan, ularning tuyg‟ularini his qila oladigan, ichki dunyosi nozik bo‟lgan bola shaxsiga mohirlik bilan avaylab yondashadigan, donolik va ijodiy dadillik, ilmiy tahlil, xayol va fantaziya, chuqur ilmiy tafakkurga ega bo‟lgan shaxslardir.
“Kreativlik” tushunchasi o‟zida madaniy xilma-xillikni aks ettiradi. G‟arb kishilari uchun kreativlik, umuman olganda, yangilik sanaladi.Ular kreativlik negizida no‟ananaviylik, qiziquvchanlik, tasavvur, hazil-mutoyiba tuygusi va erkinlik mavjud bolishiga e‟tiborni qaratadilar. Sharqliklar esa, aksincha, kreativlikni ezgulikning qayta tugilish jarayoni, deb tushunadilar. Garchi g‟arblik vasharqliklarning kreativlik borasidagi qarashlari turlicha bo‟lsa-da, biroq, har ikki madaniyat vakillari ham mazkur sifat va unga egalikni yuqori baholaydilar.
Kreativlikni: ijodga intilish, hayotga ijodiy yondashish, o‟ziga doimiy tanqidiy nazar solish va tahlil etish deyish mumkun. Hozirgi zamon psixologiya vapedagogika lug‟atlariga asoslanib o‟qituvchining kreativligi deb uning fikirlaridagi sezgilaridagi, muloqotdagi, alohida faoliyat turidagi, ijodiy yondashish, bilish darajasi deb ta‟riflash mumkun. Kreativlik insonda mavjud ma‟lumotlarni qayta ishlab chiqarish va ularni cheksiz yangi modelini yaratishga javob beradi.Ta‟lim sohasiga qo‟yiladigan talablar orasida maktabgacha ta‟lim tashkilotlari mutaxassislarining kasbiy va kreativ kompetentligini oshirish uchun qator chora- tadbirlar yo‟lga qo‟yilgan. Pedagog shaxsiga qo‟yiladigan talab – eng avvalo o‟z ustida izlanishlar olib borishidir. Shunday ekan, maktabgacha ta‟lim tizimida eng muhim ehtiyoj maktabgacha ta‟lim tashkiloti mutaxassislarining kasbiy yetukligi bilan birga kreativ kompetentligi hamdir.
Maktabgacha ta‟lim tashkilotlari o‟quv faoliyatining sifati o‟quv jarayonini rejalashtirish, uni amalga oshirish, o‟quv reja, dasturlarining mazmun mohiyati bilan, balki bolalarning olgan bilimlari, malaka va ko‟nikmalari, mustaqil ravishda olgan bilimlari bilan bog‟liq ta‟lim natijasi sifati bilan belgilanmoqda. Har tomonlama taraqqiy etgan, aqlan va ma‟nan barkamol, jismonan va ruhan tetik farzandlarni maktabgacha tarbiya tashkilotlarida kamol toptirish ahamiyati, Vatanimizning ravnaqi bugungi kunda yosh avlodlarga bergan ta‟lim sifati va tarbiya mohiyati bilan chambarchas bog‟liqligi alohida dolzarblik kasb etadi. Mamlakatimizda bu borada amalga oshirilayotgan islohotlar buyuk ma‟naviy fazilatlarga ega, insoniy fazilatlarni o‟zida mo‟jassamlashtirgan, yetuk kadr sifatida faoliyat yuritishga zamin hozirlaydi. Kreativlik ta‟lim jarayonini tashkillashtirishni o„zida mujassamlashtirib, kreativ ta‟lim jarayonini qurish, ta‟lim texnologiyalaridan ijodiy salohiyatni rivojlantirish, turliuslublar, bilim va ko„nikmalar muvozanatini rivojlantirishni o„z ichiga oladi.
Kreativlikning mohiyati - intellekt insonning aqliy salohiyati bo„lsa, kreativlik ana shu aqliy salohiyatni maqsadga yo„naltirilgan tarzda erkin ishlata olish qobiliyati hisoblanadi. Shaxsda kreativlik sifatlarini rivojlantirish jarayonining umumiy mohiyatinito„laqonli anglash uchun dastlab “kreativlik” tushunchasining ma‟nosini tushunib olish talabetiladi. “Kreativlik” tushunchasini quyidagicha sharhlash mumkin: Kreativlik (lot., ing.“create ” – yaratish, “creative” – yaratuvchi, ijodkor) – individning yangi g„oyalarni ishlabchiqarishga tayyorligini tavsiflovchi va mustaqil omil sifatida iqtidorlilikning tarkibigakiruvchi ijodiy qobiliyati.Odatda pedagoglarning kreativlik qobiliyatiga ega bo‟lishlari peadgogik muammoni hal qilishga intilish, ilmiy tadqiqot ishlari yoki ilmiy loyihalarni amalga oshirish va o‟zoro ijodiy hamkorlikka erishishlari orqali ta‟minlanadi, shakillantiriladi va asta-sekin takomillashtirilib, rivojlantirib boradi. Pedagog ijodiy faoliyatni tashkil etishda muammoli masalalarni yechish, muammoli vaziyatlarni tahlil qilish, shuningdek, pedagogik xarakterdagi ijod mahsulotlarini yaratishga e‟tibor qaratishi lozim. Muammoli masala va vaziyatlarni hal qilar ekan, pedagogning masala yechimini topishga ijodiy yondashishi unda hissiy irodaviy sifatlarning rivojlanishiga yordam beradi. Pedagog o‟z oldiga muammoli masalalarni qo‟yish orqali mavjud bilimlari va hayotiy tajribalariga zid bo‟lgan dalillar bilan to‟qnash keladi. Buning natijasida o‟z ustida ishlash, mustaqil o‟qib o‟rganishga nisbatan ehtiyoj sezadi. Zamonaviy ta‟lim barcha turdagi ta‟lim muassasalarida faoliyat yuritayotgan tarbiyachi, pedagoglarning ijodkor bo‟lishlarini taqozo etmoqda. Pedagog ijodiy faoliyatni tashkil etishda muammoli masalalarni yechish, muammoli vaziyatlarni tahlil qilish, shunungdek, pedagogic xarakterdagi ijod mahsulotlarini yaratishga alohida e‟tibor qaratish zarur.
Maktabgacha ta‟lim tashkilotlarida faoliyat olib boruvchi mutaxassislarda kreativ kompetentligini rivojlantirish metodikasini integrativ yondashuv asosida takomillashtirish bo‟lajak mutaxassislarning har qanday jarayonda o‟zining ijodiy va kreativ qobilyatlarini namoyon qilishida foydali va kerakli ekanligini ko‟rsatadi.O‟sib kelayotgan yosh avlodni yangi zamon talablariga to‟laqonli javob bera oladigan, har qanaqa vaziyatga kreativ yondasha oladigan, dunyoni yangichaqarashlar bilan anglaydigan kreativ qobilyatlarini rivojlantirish, ularda kreativ fiklash va tafakkurni shakllantirish eng avvalo maktabgacha ta‟lim tashkilotlarida faoliyat olib boruvchi pedagog, mutaxassislardan kasbiy faoliyatlarida kreativ kompetentlikni talab etmoqda. Barkamol shaxsni voyaga yetkazishda roli beqiyos sanaladigan maktabgacha ta‟lim tashkiloti tarbiyachilari hamda mutaxassislarini kreativ kompetentligini rivojlantirish eng avvalo oliy ta‟lim muassasasi pedagoglarining zimmasidadir.Pedagoglar kreativlik potentsialiga ega bolishi uchun esa kasbiy faoliyatida quyidagilarga e’tiborini qaratishi zarur: