Noorganik moddalar

B I R I N C H I Q I S M
SU L FA T K ISLO TA T E X N O L O G IY A SI
1-BOB
SULFAT KISLOTA TEXNOLOGIYASI
1 .1 . U M U M I Y M A ’L U M O T L A R
S u lfat k is lo ta s in i ish lab c h iq a r is h p o 'l a t ish la b c h i q a r i s h kabi 
m a m l a k a t n i n g t e x n i k a v i y r i v o jla n is h d a r a j a s i n i b i l d ir a d i . I s h la b
c h iq a r is h k o ‘la m i va ish latilish tu rlari b o ‘y ic h a su lfat k islotasi p o ‘lat 
singari x alq x o ‘j a lig id a o ld in g i o 'r i n l a r d a n b irini egallaydi.
T e x n i k a n in g riv o jlan ish i b ila n su lfat kislo ta sin i is h la tish so h a la r i 
k en g a y ib b o r m o q d a . A m m o sulfat kislo ta sin i i s t e ’m o l qilu v ch i eng 
k a tta iste ’m o l c h i bu m in e r a l o ‘g ‘itla r z a v o d i h is o b la n a d i.
S ulfat k islo ta sin i ishlab c h iq a r is h n i k o ‘p a y tir is h z a r u r a ti tufayli 
hozirgi k u n d a b o 'l i n m a s q u v v a tla r n i 1000 va 1 5 0 0 t / s u t (1 0 0 % li 
H 2S 0 4 ga h is o b l a n g a n d a ) o sh irish y o ‘li b ila n a m a lg a o s h i r i l m o q d a
va b itta k o r x o n a d a p a ra lle l ish la y d ig a n b ir n e c h t a t i z im la r q u ril- 
m o q d a . K o r x o n a d a b o ‘l i n m a s q u v v a t l a r n i o r t t i r i s h s o l i s h t i r m a
s a r m o y a la r n i va e k s p u la ta ts io n x a r a ja tla rn i k o r x o n a d a k a m a y t i r i s h ­
ga olib k elad i. Ik k ita parellel ish la y o tg a n sulfat k islotasi tiz im la rin i 
q u r is h s o l i s h t i r m a k a p ita l s a r m o y a n i 7 , 0 —7 ,5 % , kislo ta t a n n a r x in i 
5 , 0 —5 ,5 % k a m a y t i r a d i va ishlab c h iq a r is h u n u m d o r l i g in i 7 5 —80% 
o s h ir a d i. B iro q sulfat kislo ta sin i b itta k o r x o n a d a ishlab c h iq a r is h n i 
k o ‘p ay tirish b ila n a tm o s fe r a g a c h iq ib k e tu v ch i o ltin g u g u r t ikki oksidi 
g a z la rin in g c h iq ib ketish i o rta d i. B u n d a n t a s h q a r i c h iq ib k e ta y o t-
g a n o l t in g u g u r t ikki o ksidi a t r o f m u h i tn i iflo sla n tirib q o l m a s d a n ,
balk i b u t u n l a y x o m a s h y o n i y o ‘q o lis h ig a olib k e la d i, bu esa 1 t ish- 
la n a d ig a n m a h s u l o t sarfi koeffitsie n tin i o sh irad i. M a s a la n , 1 5 0 0 t / s u t
H 2S 0 4 ishlab c h i q a r a d i g a n k o n ta k t a p p a r a tid a su tkasiga, h av o g a c h i ­
q ib k e ta d ig a n g a z la r b ila n 20 t g a c h a y o ‘q o la d i, 300 t / s u t quvvat 
bilan ishlaydigan k o n ta k t a p p a ratlari esa 4 t y o 'q o ta d i. S h u n in g u c h u n
z a m o n a v i y i n te n s iv t i z im la r a l o h i d a q o ‘s h i m c h a ajra lib c h iq a d ig a n
g a z la rn i z a r a r s iz la n tir u v c h i b o ‘lim la r g a ega b o ‘lib, u la r u s h la n g a n
S O , h a jm in i 0 ,0 3 % g a c h a k a m a y tirib , s a n i t a r n o r m a g a y e tk a z a d ila r.