Pollmerlardan buyumlar tayyorlashning boshqa usullari. Yirik
gabaritli buyumlar qoliplash.
Plastmassalardan yirik gabaritli korpus
buyumlar (masalan, kema korpuslari, avtomobil kuzovlari va shu
kabilar) tayyorlash uchun yuqorida ko‘rib o‘tilgan usullar yaramaydi,
chunki bunda katta va murakkab asbob-uskunalar kerak bo‘ladi.
Yirik gabaritli buyumlar olish uchun, ko‘pincha, ustma-ust quyib
kontakt usulida qoliplash usuli, qop usuli qo‘llaniladi.
Ustma-ust quyib kontaktli qoliplashda
(6.14-rasm) armaturelovchi material qolipga
joylashtiriladi va cho‘tka yoki pulverizator
yordamida suyuq bog‘ lovchi modda bilan
(ba’zan bir necha marta) ho‘llanadi; shundan
keyin kompozitsiya sellofan bilan qoplanib,
havoni chiqarib yuborish, buyumni tekislash
va uning zich kontaktda bo‘lishini (tegib
turishini) ta’minlash uchun qolip devorlari
tomon roliklar yurgizib chiqiladi. So‘ngra
bog‘lovchi modda xona haroratida yoki
ozroq qizdirilgan holda qotiriladi.
Armaturalovchi
to ‘ldirgich
sifatida,
ko‘pincha, shisha to‘qima va shisha tola,
bog‘lovchi sifatida esa fenol, epoksid va
to ‘yinmagan poliefir smolalari ishlatiladi.
Bu usulda toidirgichga bogiovchi
modda
shimdirib
olinadi,
bu
holda
armaturani bogiovchi modda bilan hoilashga ehtiyoj boim aydi.
6.14-rasm. Kema
korpusini kontakt
usulida qoliplash
sxemasi:
1 - qolip; 2 - qop-
Icmgan smola va shisha
tola.
H avo
Qavatlar berish vaqtida
Qotish vaqtida
6.15-rasm. Qop usulida qoliplash sxemasL
100
Qop usulida komponentlami tayyoriash va joylashtirish kontakt
usulida qoliplashdagi kabi bo‘ladi. Qop, ko‘pincha rezina qop ishlatish
(6.15-rasm) bogiovchi moddalar bilan toidirgichlam ing yaxshiroq
kontaktda boiishini, shuningdek, buyumning yaxshiroq tekislanishini
ta’minlaydi, qavatlar hosil qilishda (6.15-rasm, a) qop (1) qolipdan
tashqarida boiadi. Qoliplash va qotishtirishda siqish plitasi (2)
qolipning yuqori kesigiga qattiq mahkamlanadi, qolipga esa havo
yoki bug‘ haydaladi, havo yoxud bug‘ bosimi ta ’sirida smola qotadi
(6.15-rasm, b).
Polimerlami ko‘pirtirish natijasida hajmiy ogirligi kichik (0,05
g/sm
3
gacha) boigan katak-katak konstruksion material hosil boiadi.
Bu materiallar tuzilishi jihatidan bir-biriga tutashmagan, gaz bilan
to ia , katak-katak (ko'pikli) va bir-biri bilan xuddi gubkadagidek
tutashgan g‘ovaklarga ega boiishi mumkin.
Ko‘pirtirish uchun fenolaldegid va mochevinaaldegid smolalari,
polistirol, polietilen, polivinilxlorid, selluloza atsetati, shuningdek,
tabiiy va sun’iy kauchuk ishlatiladi.
Ko‘pirtirilgan polimerlardan suzish vositalari, issiqlik va elektr
izolatsiyalari, tovush so‘ndiruvchi detallar, gubkalar yostiq uchun,
mebellami joylash uchun materiallar qilinadi.
Fenoplastlar hosil qilishning bir necha usuli bor. Plastina gaz hosil
qiluvchilar (poroforlar) kiritishdan iborat usul keng koiam da
qoilaniladi, plastikka kiritilgan poroforlar qizdirilganda gazlar ajratib
chiqaradi.
Plastmassalami payvandlash usuli barcha termoplastlar uchun
qoilaniladi. Plastmassalami payvandlash uchun qizdirilgan (250-300
°C gacha) havo ishlatiladi. Havo elektr toki yoki gaz alangasi bilan,
yuqori chastotali toklar yoki ultratovush bilan qizdiriladi. Payvandlab
biriktiriladigan yuzalar tozalanadi, tekislanadi va bir-biriga siqiladi
(siqish bosimi 2-3 kG/sm
2
gacha boiadi). Plastmassa qizdirilganda
chegara qatlamdagi makromolekulalar plastik holatga o ‘tadi,
harakatchan b o iib oladi, bu esa qismlaming o ‘zaro singishi va
payvandlanishiga olib keladi.
Elektr o ‘tkazmaslik xossalari yuqori boigan plastmassalar
(polietilen, polipropilen, poliizobutilen va polistirol) yuqori chastotali
toklar bilan payvandlanmaydi. Qattiq polivinilxloridni (vinilplastni)
payvandlash uchun ishqalash y o ii bilan qizdirish usulidan, yumshoq
101
polivinilxloridni (plastikatni) payvandlash uchun esa, qizdirilgan
tasma bilan qizdirish usulidan foydalaniladi.
Dostları ilə paylaş: |