O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202
Bundan tashqari, quyidagi konventsiyalarni keltirib O‘tish joiz
Yüklə 7,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Quyidagi ayrim xalqaro konventsiyalarni ko‘rib chiqamiz
|
Bundan tashqari, quyidagi konventsiyalarni keltirib O‘tish joiz.
1. 1980 yil 8 –maydagi temiryo‘l bo‘ylab yukni xalqaro transportirovka qilishga oid konventsiyadagi qoidalar (COTIF)8 Temiryo‘l transporti bilan yukni xalqaro tashish bo‘yicha kontraktga oid yagona qoidalar (CIM); 2. Transport nakladnoylariga taalluqli qonunchilikning ba’zi qoidalarini bir xillashtirish bo‘yicha xalqaro konventsiya (1924, Bryussel) Bryusselda tuzilgan bayon noma asosida kiritilgan tuzatishlari bilan (Gaaga-Visbu qoidalari); 3. Yukni dengiz transporti bilan transportirovka qilish bo‘yicha BMT konventsiyasi, 1978, Gamburg (Gamburg qoidalari); 4. Yukni avtotransport bilan xalqaro tashishga oid ba’zi qoidalarni birxillashtirish bo‘yicha Konventsiya, Varshava, 1929 (Varshava Konventsiyasi). Yuklarni ichki suv transporti bilan xalqaro tashish va xalqaro multimodal tashish bo‘yicha, hozirgi vaqtda hech qanday xalqaro konventsiyalar amalda emas. 1988 yili Jenevada yukni xalqaro multimodal tashish bo‘yicha BMT Konventsiyasi tavsiya etilgandi. Bu Konventsiyani faqatgina 9 davlat ratifikatsiya qilgan va hech qachon kuchga kirmaydi. Xalqaro multimodal tashishlarga to‘xtalganda esa, bu sohada multimodal tashishlar bo‘yicha hujjatlar uchun UNCTAD/IIC qoidalari, FIATA Kombinatsiyalangan transport hujjati va yangi chiqarilgan BIMCO/INCACOMBIDOS singari xalqaro andozaviy kontraktlardan foydalaniladi.[413] Quyidagi ayrim xalqaro konventsiyalarni ko‘rib chiqamiz: 423 - Cotif – Cim Konventsiyasi. Birinchi CIM Konventsiyasi 1890 yilga mansub bo‘lib, u xalqaro yuk tashish sohasidagi xalqaro konventsiyalar orasida eng eskisi sanaladi. Bir necha marotaba tuzatishlar (qo‘shimchalar) kiritilgan. 1980 yilda yuklarni transportirovka qilish bo‘yicha CIM konventsiyasi va yo‘lovchilarni tashish bo‘yicha COTIF konventsiyasi bitta yuk kontseptsiyasiga va ikkita ilovaga ega COTIF konventsiyasiga birlashtirilgan edi: CIM - yuklar transaportirovkasi uchun (B ilova) va CIV - yo‘lovchilarni tashish uchun (A ilova). COTIF Konventsiyasi Yevropadagi barcha davlatlar, Shuningdek,Shimoliy Afrika va Osiyoning ba’zi mamlakatlari tomonidan qabul qilingan. CIM Konventsiyasi yuklarni hech bo‘lmaganda ikki davlat hududi bo‘ylab va OTIF (Temir yo‘l transporti bilan yuklarni xalqaro tashish bo‘yicha Xalqaro tashkilot, qarorgohi Shveytsariyaning Bern shahrida joylashgan) tomonidan tuzilgan ro‘yxati kiritilgan temir yo‘l yo‘nalishlari orqali tashishga yozilgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri nakladnoy shartlari bilan temir yo‘l transporti bilan tashishda qo‘llanadi. Gaaga qoidalari va Gaaga-Visbu qoidalari. 1924 yil Bryusselda O‘tkazilgan Diplomatiya Konferentsiyasida Gaaga qoidalari qabul qilingan, keyin esa transport nakladnoylari (Konosament) bo‘yicha Bryussel konventsiyasiga kiritilgan edi. Gaaga qoidalari dengizdavlatlari tomonidan umumjahon e’tirofiga sazovor bo‘ldi, garchi ulardan ba’zilari transport nakladnoylari (Konosament) bo‘yicha Bryussel konventsiyasining haqiqiy a’zolari bo‘lishsada, konventsiya qoidalari (shartlari)ni O‘z milliy qonunlariga kiritdilar. 1968 yilda Konosamentlar bo‘yicha Bryussel konventsiyasiga (Visbu qoidalari deb ham ataladi). Bayonnoma asosida Gaaga qoidalariga tuzatishlar kiritiladi. Tuzatilgan Gaaga qoidalari Gaaga-Visbu qoidalari deb atala boshladi. Gaaga qoidalari ishtirokchilari - davlatlarning cheklangan miqdorigina Visbu qoidalarini qabul qildi. Gaaga-Visbu qoidalari konosamentda (transport nakladnoyida) yoki shunga O‘xshash nomlanuvchi xujjatda ko‘rsatilgan dengiz yo‘llari bilan yuklarni tashish kontraktlariga nisbatan qo‘llanadi, qoidalar, Shuningdek, konosament yoki unga O‘xshash hujjatning berilishi yuk tashuvchi va hujjat egasi O‘rtasidagi munosabatlarni tartibga solish hollarida qo‘llanadi. Boshqacha aytganda, qoidalar konosament uchun tomonning fraxtlovchisi tarafidan berilganida qo‘llanadi. Qoidalar fraxt kontrakti yoki boshqa tashish kontraktlariga, agar bunday tashishga konosament bo‘rilmagan bo‘lsa, qo‘llanilmaydi. Hududiy hamroh masalasiga to‘xtaladigan bo‘lsak, Gaaga-Visbu qoidalari 10- moddasining qo‘llanishi bu qoidalarning turli ikki davlat portlari O‘rtasida transportirovka qilishda quyidagi hollarda qo‘llanishini ta’minlaydi: a) konosament kontrakt tuzgan mamlakatga berilgan; b) transportirovka kontraktni imzolagan mamlakat portidan amalga oshiriladi; c) konosament yuk tashish kontrakti qoidalar yoki qoidalar asosida ish ko‘radigan istalgan yuk tashuvchi tomonidan boshqarilishi faktini kafolatlagan holda sug‘urta qiluvchining bitta kema bo‘yicha javobgarligi doirasi to‘g‘risida qo‘shimcha shartlarga ham egadir. Kontraktni imzolagan davlat 424 qoidalardan boshqa hollarda, masalan, O‘z hududida joylashgan portlarga yukni transportirovka qilgan hollarda ham foydalanishi mumkin. Gamburg qoidalari Birlashgan Millatlar Tashkilotining dengizda Xalqaro yuk tashish bo‘yicha birinchi Konventsiyasi edi. Qoidalar UNCITRAL (bmtning Xalqaro Savdo to‘g‘risida qonun bo‘yicha qo‘mitasi) tomonidan tayyorlangan va 1978 yil Gamburgda, Diplomatiya Konferentsiyasida qabul qilingan edi. Ular yuzasidan jo‘shqin tortishuv bo‘lgan va unga, jumladan, an’anaviy dengiz davlatlari ham qarshi chiqqan edilar. Gamburg qoidalari faqat 1992 yilning noyabridan, 20 davlat tomonidan e’tirof etilganidan keyin kuchga kirdi (ularning aksariyati transportirovkalardan arzimas darajada manfaatdor bo‘lgan riovjlanayotgan mamlakatlaridir). Gamburg qoidalari Gaaga- Visbu qoidalariga qaraganda ancha keng qo‘llanish doirasiga ega: - Gamburg qoidalari nafaqat konosament sharti bilan dengiz yo‘li orqali yuklarni Xalqaro transportirovka qilishga, qolaversa fraxtlash kontrakti shartlari bilan yuk tashishni istisno qilganda, bunday Xalqaro transportirovka kontraktining istalgan sohasiga ham tatbiq etiladi (masalan, dengiz transporti nakladnoyi sharti bilan). Shunga qaramay, fraxt kontrakti shartida konosament berilganda Gamburg qoidalaridan foydalaniladi; - Gamburg qoidalarining transport qamrovi Gaaga-Visbu qoidalarinikiga qaraganda ancha kattadir. Ularga quyidagi qo‘shimcha havolalar ham kiritilgan: yuklash porti yoki tushirish porti, kontraktda nazarda tutilganidek, kontraktni imzolagan davlatda joylashgan bo‘ladi yoxud agar u chindan ham tushirish porti bo‘lishi sharti bilan qandaydir tanlangan portda joylashgan bo‘ladi. 106 - Varshava Konventsiyasi 1929 yilda e’lon qilingan. Hamma joyda e’tirof etilgan. 1955 yilda Gaaga Bayonnomasi asosida Varshava konventsiyasiga tuzatishlar kiritilgan, 1961 yilda esa gvaladahra konventsiyasi bilan to‘ldirilgan edi, yana 4 ta Bayonnoma 1975 yilda qabul qilingan. Bu bayonnomalar Varshava va Gaaga qoidalariga qo‘shimcha tuzatishlarni kiritgan, ammo bu Bayonnomalar hech qachon kuchga kirmagan. Konventsiya Xalqaro yo‘lovchilar, bagaj va yuklarni havo yo‘llari bilan tashishning barcha turlariga nisbatan qo‘llanadi. Xalqaro tashish kontraktini imzolagan ikki mamlakat O‘rtasida kontraktga muvofiq amalga oshiriladigan yuk tashish sifatida ta’riflangan edi. Konventsiya, Shuningdek, kontraktni imzolagan davlatning hududi ichidagi tashishlarga tatbiq etiladi va hatto agar bu davlat Konventsiyaga a’zo bo‘lmagan taqdirda ham boshqa bir davlatning hududi doirasida to‘xtash uchun shartlashilgan joy mavjud bo‘ladi. - CMR Konventsiyasi 1956 yilda tasdiqlangan. Ushbu Konventsiya yuklarni qabul qilish joyi va ularni yetkazib berish joyi kontraktda belgilanganidek, ikkita turli mamlakatda bo‘lganida ulardan garchi bittasi CMR a’zosi bo‘lgantaqdirda ham tomonlarning qaerda ekanligi va fuqaroligidan qat’iy nazar muzd evaziga avtomobil transportida yuk tashish kontraktlariga nisbatan qo‘llanadigan mintaqaviy Yevropa Konventsiyasi sanaladi. Agar bu kabi tashish ishtirok etuvchi tomonlar O‘rtasida kelishilgan bo‘lsa, avtomobil transporti bilan Xalqaro yuk tashishlarga nisbatan qo‘llanadi. CMR Konventsiyasi pochta 425 Konventsiyalari bo‘yicha tashuvlarga, dafn jo‘natmalariga mebellarni tashishga nisbatan qo‘llanilmaydi. Yevropa mamlakatlarining aksariyati CMR Konventsiyasini qabul qilgan. Transport Intrnational Routiers (TIR) konvesiasi Birlashgan Millatlar Tashkilotining Yevropa Iqtisodiy komissiyasi rahnamoligi ostida 1975-yil noyabr oyida Jeneva shahrida boʻlib oʻtgan konferensiyada Xalqaro yoʻllarda tashish kitobchasini qoʻllagan holda yuklarni xalqaro tashish toʻgʻrisidagi bojxona konvensiyasi koʻrib chiqilgan. Ushbu konferensiya qatnashchilarining koʻpchilik ovozi bilan xalqaro yuk tashish qonun-qoidalari qabul qilinib, shundan buyon u asosiy universal tranzit tizimlaridan biri boʻlib qolmoqda. Oʻzbekiston Respublikasi ushbu konvensiyaga 1996-yil 28-martda aʼzo boʻldi. Ushbu konvensiyasining asosiy gʻoyasi va prinsiplari koʻplab boshqa tranzit tizimlarini asosi hisoblanadi. Shu bilan birga, u bevosita yoki bilvosita xalqaro transportda yuk tashishga toʻliq va avtomobilda yuk tashishda qisman soddalashtirishda nafaqat Yevropa va oʻrta Sharqda, balki Afrika va Lotin Amerikasi mintaqalarida ham yordam bermoqda. Bugungi kunda, oʻzbekiston Respublikasi Konvensiyaga aʼzo 77 ta davlatlar oʻrtasida TIR Karnet kitobchalaridan eng koʻp foydalanadigan davlatlardan biri hisoblanadi va bu borada 6 oʻrinni egallaydi. Respublikamiz hududida xalqaro tashuvlarni amalga oshirayotgan har uchinchi avtomobil transporti TIR Karnet kitobchasi asosida tashuvlarni amalga oshiradi. TIR Karnet kitobchasi – bojxona maqsadlarida foydalaniladigan, tovarlarni avtomobil transportida xalqaro tashish uchun moʻljallangan va kafolat bilan taʼminlangan xalqaro yuk-kuzatuv hujjati hisoblanadi. Joriy yil 11-fevral kuni Konvensiyaning Ijro etuvchi kengashi aʼzoligiga saylovlar oʻtkazildi. Konvensiyaga muvofiq, Ijro etuvchi kengash – Konvensiyaning nazorat organi hisoblanib, TIR Karnet kitobchalari asosida amalga oshiriladigan xalqaro tashuvlarda qatnashadigan barcha tomonlarni Konvensiya qoidalariga rioya qilishini taʼminlovchi transport va bojxona sohasidagi nufuzli organ hisoblanadi. Oʻtkazilgan saylovlarda 54 ta davlatlarning vakillari qatnashgan boʻlib, Ijro etuvchi kengashning 9 ta aʼzolari saylandi. Ovoz berish natijalariga koʻra, oʻzbekiston Respublikasidan ilk marotaba Konvensiyaning Ijro etuvchi kengashi aʼzoligiga 2021-2022-yillar uchun Davlat bojxona qoʻmitasi Bojxona nazoratini tashkil etish boshqarmasi boshligʻi Kabulov Rustam Kaxramonovich saylandi. Shuningdek, ushbu organ aʼzosi sifatida oʻzbekiston vakilidan tashqari qoʻyidagi nomzodlar saylandi: Yüklə 7,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|