О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
R
. m , və R kəmiyyətləri konstant deyildir və mürəkkəb asılılıqlara təyin olunur. Maqnit nüfuzluğu Ģəkil 3.1 [2]-də verilmiĢ əyri üzrə təyin olunur. ; lim 0 0 H B H baş dH dB d 0 . 56 Şək. 3.1. Maqnit sahə gərginliyi H- dan asılı olan maqnit nüfuzluğu (1) və d differensial maqnit nüfuzluğu (2) m kəmiyyətinin qiymətindən asılı olaraq bütün cisimlər üç sinfə bölünür: diomaqnetiklər, paramaqnetiklər və ferromaqnetiklər. Diomaqnetiklərdə m «0; paramaqnetiklərdə m >0; ferromaqnetiklərdə m »0 (10 4 və daha çox). Ferromaqnetiklər paramaqnetiklərdən bir çox xüsusiyyətlərinə görə fərqlənirlər: H və B arasındakı asılılığı ifadə edən maqnitlənmə əyrisi paramaqnitlər üçün düz xətt, ferromaqnitlər üçün ün sabit olmadığından mürəkkəb xarakterli olur; Küri temperaturu (küri nöqtəsi) adlandırılan bir sıra temperaturda yox olur: ferromaqnitik maqnitsizləĢir və paramaqnitikə çevrilir; ferromaqnetikin maqnitlənmə və yenidənmaqnit- ləmə əyriləri uyğun gəlmir - maqnit sahə gərginliyinin dəyiĢməsi ilə induksiya özünəməxsus gecikmə ilə dəyiĢir. Bu hadisə histerezis adlanır, yenidən maqnitlənmədə B- 57 nin H-dan asılılığından alınan qapalı əyri isə histerezis ilgəyi adlanır (Ģəkil 3.2). B-nin H-dan asılılığında bir sıra xarakterik nöqtələrin uyğun adları vardır. B s maqnit induksiyasının doyması olub M-in maksimum qiymətinə uyğundur. B- nin sonrakı artımı H- ın artmasının hesabına olur, necəki ) ( M H B . Yenidən maqnitlənmədə induksiyanın əldə edilən qiymətlərindən asılı olarq son həddinə çatdırılmıĢ və xüsusi histerezis ilgəklərinə ayrılırlar. Son həddinə çatdırılmıĢ ilgək materialın maqnitlənməsinin B s doyma həddinə qədərki halına uyğun gəlir. Qalan digər xüsusi histerezis ilgəkləri H max -dan kiçik qiymətlərə uyğun gəlir. Şək. 3.2. Maqnit histerezis ilgəyi. 1-2-maqnitsizləĢdirilmiĢ vəziyyətdən ilkin maqnit- ləndirmə əyrisi; 1-2- alçalan budaq (qol); 4-1- yüksələn budaq; 1-2-3-4-1- histerezis ilgəyinin son həddi. 58 B r - qalıq maqnit induksiyası elə induksiyaya deyilir ki, maqnit sahəsini götürdükdən sonra materialın doymaya qədərki maqnitlənməsindən qalmıĢ olsun. H c - koersitiv qüvvə (coercitio latın sözü olub, – saxlama deməkdir) - maqnit sahə gərginliyi, ferromaqnitin doymaya qədər əvvəlcədən maqnitlənməsini tam maqnitsizləĢdirmək üçün lazımdır (son hədd histerezis ilgəyində B=0 almaq üçün). Ferromaqnitlərin maqnit xüsusiyyətləri (ilk növbədə poladın) onların kimyəvi tərkibləri ilə təyin edilir. Belə ki, nikelin, marqansın, karbonun, azotun və misin daxil edilməsi baş baĢlanğıc maqnit nüfuzluğunu azaldır və H c koersitiv qüvvəni çoxaldır. Eyni vaxtda silisium, xromu, molibdeni, niobiumu, volfromu və vanadiumu daxil etdikdə baş artırır və H c azalır. BaĢlanğıc maqnit nüfuzluğu baş ilə koersitiv H c qüvvəsi arasında, polad üçün əks mütənasiblik asıllığı mövcuddur. Belə ki, H c =0,2…5 kA/m və 270 ... 10 qiymətləri arasındakı diopozonda 1 ) 17 , 0 ( c baş H asılılığı müəyyən olunmuĢdur. Ferromaqnitlərin xüsusiyyətləri onunla izah olunur ki, onlarda bərabər miqdarda doymaya qədər özbaĢına maqnitlənmiĢ və keçid qatı ilə hüdudlanmıĢ domenlərin (həcmlərin) olmasıdır (domen- fransızca domiane- sahib olma deməkdir). Domenlərin ölçüləri (0,005...0,5)10 -3 m, sərhəd qatının qalınlığı isə (0,25...0,35)10 -7 m həddə dəyiĢir. Domenlərin hər birinin maqnitlənmə vektorları necə deyərlər yüngül maqnitlənmə boyunca yönəlmiĢdir. QonĢu domenlərin maqnitlənməsi ya qarĢı-qarĢıya, ya da 90 0 bucaq altında yönəlmiĢdir. Bu onunla əlaqədardır ki, ferromaqnetiklərdə yüngül maqnitlənmə istiqaməti kristal 59 qəfəsdə kubun qabırğası və yaxud kubun fəzavi dioqanalı (nikel üçün) hesab olunur. Bu vektorların xaotik istiqamətlərinin nəticəsidir ki, xarici maqnit sahəsinin olmadığı halda materialın ümumi maqnitlənməsi sıfıra bərabər olur. Ferromaqniti maqnit sahəsində yerləĢdirdikdə domenlər arasındakı sərhədlər qarıĢır və onların maqnitlənmə vektorları maqnitləndirici sahə istiqamətində dönürlər ki, nəticədə ferromaqnit maqnitləĢir. Maqnitləndirici sahəni dəyiĢdirdikdə demon sərhəd- ləri sıçrayıĢla yerlərini dəyiĢirlər, belə yerdəyiĢmə bəzi energetik səviyyəni dəf etmək üçün vacibdir. Bu halda, enerjinin itməməsi qanununa əsasən domenlər arası qatın enerjisi çoxalır. Bu sıçramaları daha böyük həddə (10 9 ) maqnitlənmə əyrisində görmək olar (bax Ģəkil 3.2). Bu effekt 1919-cu ildə alman alimi Henrix Barkqauzen kəĢf etmiĢdir və onun adını daĢıyır. Barkquzen sıçramalarının parametrlərindən (onların sayı, forma və müddəti, spektral paylanması) materialın keyfiyyətinə və xüsusiyyətlərinə nəzarət etmək üçün istifadə olunur. Bu metoddan nazik zolaq və təbəqə materiallarda istifadə edilir, çünki böyük kütləli maqnitləĢən materiallarda sıçramalar bütöv səsə qarıĢır. Bununla yanaĢı təyin edilmiĢdir ki, yenidən maqnitləĢmədə maqnit gurultusunun e.h.q-si nəinki maqnitləĢən materialın kütləsindən asılıdır və həm də ona təsir edən gərginliyin səviyyəsindən asılıdır. Bu asılılıqdan ferromaqnit detalla da qalıq və ona tətbiq edilmiĢ gərdinliyin səviyyəsinə nəzarət etdikdə istifadə olunur. Məsələn, PĠON-01 maqnit gurultu cihazında yenidən maqnitləĢmədə maqnit səs-küyünün qeydə alınması, tətbiqi çevirici vasitəsilə yerinə yetirilir. Cihaz nəinki gərginlikli-deformasiyalı vəziyyətdə olan və həmçinin 60 döymə-özüllü KCU polad yeraltı qaz kəmərlərinin nəzarət olunmasında da müvəffəqiyyətlə tətbiq olunur. B s əhatəsinə yaxınlaĢdıqca, domenlər arasındakı qarıĢma və onların maqnitlənmə vektorlarının fırlanması qurtarır və sonralar B s -in cüzi artımı maqnit sahəsinin təsiri ilə atomların maqnit momentlərinin dönməsi hesabına yaranır. Dağıtmadan maqnit nəzarəti zamanı ilkin informativ parametrlər kimi, hər Ģeydən əvvəl, B s , B r və H s istifadə olunur. Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|