Shunday qilib, aorta ra v o g ‘i karotid sinusda arterial bosim qanchalik yuqori
b o ‘lsa, arterial bosimni tushiruvchi impulslar soni shuncha kamayadi. Karotid si
nus sohasi ham aorta ra v o g ‘i singari ham depressor,
ham pressor soha boMishi
m umkin. Uyqu arteriyasida bosimning pasayishi baroretseptorlardan impulslar
borishini pasaytiradi va reflek to r tarzda tomirlar torayadi. Natijada arterial bosim
ortadi.
K ic h ik q o n a y la n is h d o ir a s id a arte ria l b o sim n in g o rtis h i,
uning
b aro re tse p to rlarin i t a ’s irla b , bradikardiya, gipotoniya va taloq tom irlarini
kengayishiga olib keladi (Parin refleksi). Natijada arterial bosim pasayadi, o ‘pkada
qonni dim lanib qolishi bartarafboMadi.
A rterial bosim da reflektor boshqarilishi
nafaqat mexanoretseptorlar, balki
xem oretseptorlar tomonidan ham boshqariladi. Ular qonni kimyoviy tarkibining
o ‘zgarishiga sezgir retseptorlar hisoblanadi. Bunday xemoretseptorlar aorta ravog‘i
va k a ro tid sinusi so h asid a jo y la sh g a n . Ular qonda COr 0 2 va H+ ionlari
konsentratsiyasi o ‘zgarishiga sezgirlar. Karotid xemoretseptorlar, asosan, o ‘pka
ventilyatsiyasini, aortal xemoretseptorlar esa yurak- qon-tomir sistemasi faoliyatini
boshqarishda ishtirok etadi. Xem oretseptorlar
yana yurak tomirlarida, taloqda,
buyrakda, suyak ko‘migida, hazm traktida va boshqa joylarda mavjudligini V.N.
Chernigovskiy ko‘rsatib bergan. Mexano- va xemoretseptorlar venoz tizimida ham
mavjud.
Shunday qilib, aorta ravog‘i va uyqu arteriyasi sohasidagi xemoretseptorlar
pressor reflekslam i, m exanoretseptorlam i ta ’sirlanishi esa depressor reflekslami
keltirib chiqaradi.
Tutish reflekslar boshqa tizim va a ’zolardan yuzaga chiqib, arterial bosimning
o rtish i b ila n nam oyon b o ‘lad i. B unday re flek slam in g g av d a yuzasidagi
retseptorlarga ta’sir etib yuzaga chiqarish mumkin. Masalan, og‘riq bo‘lganda qorin
bo‘shlig‘i a ’zolaridagi tomirlar reflektor tarzda torayadi va arterial bosim ortadi.
Teri retseptorlariga sovuqning ta ’siri natijasida tomirlar torayadi.
Dostları ilə paylaş: