mexanik qitiqlansa diafragma, tashqi qovurg‘aaro muskullarining kuchli qisqarishi
sababli burun orqali chuqur nafas olish yuzaga keladi (aspiratsion refleks).
Bu refleks chaqaloqlarda yaxshi rivojlangan.
Hiqildoq
va
traxeyadan boshlangan reflekslar.
Hiqildoq va bosh bronxlam ing
shilliq qavati epitelial hujayralari orasidajuda k o ‘p nerv oxirlari joylashgan. Bu
retseptor hujayralar nafas olishda kirgan gazlar,
zarrachalar, bronxdan chiqqan
ajralmalar ta’siridayo‘tal reflcksini chiqaradi. Bu refleks adashgan nerv orqali amalga
oshiriladi.
Bronxiolalardan boshlanadigan reflekslar.
0 ‘pka bronx va bronxiolalarining
shilliq qavati epiteliy hujayralari oralarida ko‘plab
miyelinlashgan retseptorlar
joylashgan. Bu retseptorlarni qitiqlash giperpnoe, bronxoqonstruksiya,
hiqildoq
qisqarishi, shilliq m odda ishlab chiqarilishi kuchayishi holatlarini paydo qiladi,
lekin hech mahal y o ‘talni keltirib chiqarm aydi. B u
retseptorlam ing uch xil
ta'sirlovchilarga sezgirligi yuqori:
1.
Tamaki hidi, kimyoviy moddalar ta’siri; 2. C huqur nafas olganda nafas
y o ‘lining cho‘zilishi, pnevmotoraks, atalektaz va bronoxostríktorlar ta’sirida nafas
y o ‘liningjarohatlanishi; 3 . 0 ‘pka emboliyasi, o ‘pk a kapiliarlari gipertenziyasi va
o ‘pka anafilaktik holati.
Gering
-
Breyyer refleksi.
Nafas m arkazining
doim iy ishlashi va nafas
davrlaríning ritmik almashinib turishi uchun adashgan nervning afferent tolalaridan
kelib turuvchi im pulsiar katta ahamiyatga ega.
/
i
3
____ _____________
_______ _______
72-rasm. Nafas olish (¡nspiratsiya) vaqtida o‘pka to‘qimasi cho‘zilganda n. vagus-
ning perifcrik uchidagi harakat toklari (Edriandan).
Yuqoridan pastga: I -adashgan nervdagi impulsiar; 2-nafas yozuvi (inspiratsiya
-
yuqoriga, ekspiratsiya-pastga); 3-vaqt belgisi
Nafas olish va chiqarishning chuqurligi k o ‘p jih a td a n shularga b o g 'liq .
1868 yilda Gering va B rey y erlaro ‘pkaning hajmi o ‘zgarganda kuchli vad o im iy
nafas reflekslari k elib chiqishini aniqlagan. 0 ‘p k a hajm ining o ‘zgarishi
uchta
reflektor effektni keltirib chiqaradi: 1. N afas o lg a n d a o 'pkaning c h o 'zilish i
inspiratsiyani to ‘xtatib q o ‘yishi mumkin (
inspirator tormozlovchi refleks). 2.
N afas chiqarganda o ‘pkaning cho‘zilishi nafas ch iq arish davrini uzaytirib,
k e y in g i n a fa s o lis h d a v ri b o s h la n is h in i s e k i n l a s h t i r a d i (
e k s p ir a to r
yengillashtiruvchirefleks).
3 .0 ‘pkaning kuchli darajada ch o ‘z¡lishi qisqa vaqtda
(0,1-0,5 s) inspirator muskuilarini kuchli qo‘zg‘atadi va x o ‘rsinish kelib chiqadi
(XED
ning par adoksal ejfekti).
Nafas markazi faoliyati o ‘pka hajmining o'zg arish i bilan uzviy bogMangan.
261
G ering Breyyer refleksi nafas markazi bilan nafas a’zolari orasidagi hajm qaytar
bog'lanishni ta'm inlaydi.
Gering va Breyyer refleksi nafas chuqurligi va miqdorini nazorat qiladi.
Katta yoshli odam da tinch turganda Gering va
B reyyer refleksi unchalik
ahamiyatga ega emas. A gar adashgan nervlar vaqtincha mahalliy anestetiklar bilan
blokada qilib qo'yilsa, nafas chastotasi va chuqurligiga sezilarli ta’sir etmaydi.
Gering va Breyyer refleksi chaqaloqlardayaxshi rivojlangan.
Dostları ilə paylaş: