shuningdek, gem oglobin eritrotsitlam ing barcha q ism larid a
yuzaga yaqin holda
yotadi.
Eritrotsitning plazm atik pardasi N a+, K* ionlari, ay n iq sa 0 2,
COv
Cl2 va H C O •
lar uchun yuqori o ‘tkazuvchanlikka ega.
J
Eritrotsitlar o ‘lchami o ‘zgaruvchan bo ‘lib, uning diam etri 7 ,5 -8 ,3 mkm, qalinligi
- q a b a riq so h a s id a 2,1 m km , b o tiq jo y id a e s a 1 ,1 -1 ,2 m km , yuzasining kattaligi -
145 mkm2, hajmi 86 m km 3 ni tashkil qiladi.
Eritrotsitlaming miqdori erkaklarda 4 ,5 -5 10l2/,,y o k i 1 m kl qonda 4 ,5 -5 millionni
tashkil qiladi. A yollarda eritrotsitlar miqdori 4,5 1 O'2/, d a n ortm aydi.
O g ‘irIigi 60 kg g a teng b o 'Ig an odam e ritro tsitla rin in g um um iy m iqdori 25
trillionga tengdir.
E ritrotsitlar m iqdorining kam ayishi
eritropeniya
,
o rtish i esa
eritrotsitoz
deb
ataladi.
Gemoglobin va uning birikmalari.
T arkibida x ro m o to p ro teid - gem oglobinni
saqlash eritrotsitning asosiy vazifasidir. Odam g em oglobinining m olekular massasi
68800 ga teng. G em oglobin oqsil (globin) va te m ir sa q lo v ch i (gem ) qism lardan
iborat. I m o le k u la g lo b in g a 4 m o le k u la g e m to ‘g ‘rik e la d i.
Sog‘lom odam qonida gemoglobin miqdori - erkaklarda 130-160 g/l va ayollarda
1 2 0 -165 g/l ni tashkil qiladi.
G em oglobinning asosiy vazifasi 0 2 va C 0 2 lam i ta sh ish d ir. Bundan tashqari,
gem oglobin b u fer x ossaga ega, shuningdek, u ayrim z a h arli m oddalam i biriktira
oladi.
O dam va hayvonlar gem oglobini tarkiban farq q ilad i. B u farq uning oqsil qism i
globinga bog‘liq. G em esa barcha hayvonlarda bir xil tu zilishga ega. Gem m arkazida
0 2 b irik tira o la d ig a n F e î+ u sh lo v c h i p o rfirin m o le k u la s id a n ib o rat. O d am
gem oglobinining o qsil qism i h a r xil tuzilishga eg a b o ‘lib, b ir
necha fraksiyalardan
iborat. Katta yoshli o d am lar gem oglobinining k o ‘p q ism i (9 5 -9 8 % ) A (lotincha
adultus-katta yoshli); 2 - 3 % gem oglobin A2; 1 -2 % fetal (lo tin c h a fetus - hom ila),
yoki F gem oglobin fraksiyalaridan iborat. A va A 2 g em o g lo b in la r deyarli b archa
eritrotsitlarda uchraydi, F gem oglobin esa h a rd o im uchrayverm aydi.
F gemoglobin asosan hom ila qonida uchraydi. B ola tu g ‘ilish davriga kelib uning
qondagi m iqdori 7 0 -9 0 % ga y etadi. F g em oglobin A gem o g lo b in g a nisbatan
yuqoriroq 0 2 bilan xim iyaviy yaqinlikka ega b o ‘lganligi tu fay li hom ila to'qim asida
gipoksiya holati kelib chiqm aydi.
Gemoglobin birikmalari. Oksigemoglobin
( H H b 0 2) - gem oglobinning 0 2 bilan
birikm asi;
qayta tiklangan (dezoksi-) gemoglobin
( H H b ) - to 'q im a g a
kislorodni
bergan gem oglobin, v en o z qonning tarkibida 3 5 % g a c h a H H b b o 'lish i m um kin;
karbogemoglobin
( H H b C 0 2 ) - gem oglobinni C 0 2 b ilan birikm asi, qonda C 0 2 10-
20% H H b C 0 2holatida tashiladi, karboksigem oglobin (H H b C O ) - gem oglobinning
is (C O ) gazi bilan birikm asi, CO gazining gem oglobin bilan
xim iyaviy yaqinligi O
nikidan yuqori, shuning uchun ham H H bC O hosil b o ‘ lib q o lg a n d a gem oglobin 0 2
bilan birika olm aydi. L ekin s o f 0 2 bilan nafas o ld irilg a n d a karboksigem oglobin
parchalanishi tezlashadi.
Dostları ilə paylaş: